Disco imperiów. Czesław Miłosz i przyszłość kultury

• Authors: Golubiewski Mikołaj

Title variants

EN

Imperial Disco. Czesław Miłosz and the Future of Culture

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Artykuł skupia się na krytyce, której Czesław Miłosz poddaje rozrywkę imperialnych społeczeństw lat 70. XX wieku. Celem refleksji jest opis tego, jak doświadczenie imperiów jawi się w antropologicznym science fiction noblisty pt. Góry Parnasu, które ukazało się pośmiertnie w roku 2012 (pisane 1968–1972). Tekst nigdy niepublikowanej powieści zdawać by się mógł krytyką kapitalizmu amerykańskiego i rozruchów studenckich z okresu kontrkultury, lecz wiele fragmentów wskazuje także na sowiecką Rosję. Jego doświadczenie styku imperium i rozrywki zarówno w Polsce, jak i za granicą uwrażliwiło go na przecięcie się społecznej standaryzacji, nieludzkości nauki i religijnego zbawienia. Artykuł eksploruje to złożone równanie zawarte nie tylko w powieści, lecz także w innych pismach polskiego poety z lat 70. XX wieku, w których podobnie ujawniają się problemy kondycji ludzkiej. Choć Miłosz nie zdołał wypełnić popularnoliterackich zobowiązań gatunku, to jednak jego krytyka przyziemnej zabawy jest o wiele silniejsza w Górach Parnasu, niż w którymkolwiek z innych jego dzieł. W tej powieści Miłosz uznaje kulturę popularną za przegrany projekt, a antidotum proponowane ze strony państwa – za społeczną standaryzację. Rzucając swoją refleksję nad społeczeństwem w przyszłość, Miłosz wykorzystuje gatunek fantastyki naukowej, żeby przekazać wyobrażenie o rozwoju kultury. Tak użyte science fiction nie urzeczywistnia swojego potencjału znanego z kultury popularnej, jednak wciąż stanowi niezwykły prognostyk o przyszłości kultury, który wywodzi się z romantycznych źródeł wieszczenia o stanie społeczeństwa i wyobrażania sobie jego właściwej przyszłej tożsamości.

EN

The article focuses on Czesław Miłosz’s criticism of the entertainment of the 1970s imperial societies. The aim is to describe how the experience of empires appears in Miłosz’s anthropological science fiction, The Mountains of Parnassus, which appeared posthumously in 2012 (written 1968–1972). The text may seem to be a critique of American capitalism and counterculture’s student riots, but many passages also point to Soviet Russia. Miłosz simultaneously writes about both empires. His experience of tangential points of empire and entertainment in Poland and abroad made Miłosz more sensitive to the crossroads of social standardization, inhumanity of science, and religious salvation. The article explores this complex equation contained in the novel as well as other Miłosz’s 1970s writings which also reveal the problems of the modern human condition. Although Miłosz failed to fulfill the commitments of the science fiction genre, his criticism of mundane play is much stronger in The Mountains of Parnassus than in any of his other works. In this novel, Miłosz considers popular culture a lost project and a state-instituted antidote of social standardization. By reflecting on the future of the society, Miłosz uses science fiction to convey his image of the development of culture. Such science fiction does not realize its potential known from popular culture, but it still is an extraordinary prognosis about the future of culture derives from the romantic sources of foreseeing the state of society and imagining its future identity.

Keywords

PL

Miłosz; kultura; przyszłość; romantyzm; prorok; prorokowanie

EN

Miłosz; culture; future; Romanticism; prophecy; prophet

• Publisher: Instytut Socjologii UW
• Journal: Stan Rzeczy
• Year: 2018
• Issue: 1 (14) Przyszłość w naukach społecznych
• Pages: 89-106

Contributors

author

Golubiewski Mikołaj

References

• Andrzejewski J., Miłosz Cz. 2011. Listy 1944–1981, oprac. B. Riss, Biblioteka Więzi.
• Bielik-Robson A. 2013. Mała gnostycka pielgrzymka, http://krytykapolityczna.pl/felietony/agata-bielik-robson/mala-gnostycka-pielgrzymka/2013/; dostęp: 18.10.2018.
• Bill S. 2017. Translator’s Introduction, [w:] Cz. Miłosz, The Mountains of Parnassus, Yale University Press.
• Garbol T. 2014. Oeconomia divina Czesława Miłosza jako projekt dystopii, „Prace Filologiczne. Literaturoznawstwo”, nr 4 (7), s. 383–396.
• Giedroyc J., Miłosz Cz. 2011. Listy 1964–1972, oprac. M. Kornat, Czytelnik.
• Jarzębski J. 1981. Być wieszczem, „Teksty”, nr 4–5 (58–59), s. 234–267.
• Jarzyńska K. 2013. Pochwała ograniczeń, czyli Miłosza próba antyutopii, „Nowa Dekada Krakowska”, nr 3, s. 130–141.
• Kołodziejczyk E. 2001. Popularna twarz Ulro: o „Kulturze masowej” – antologii Czesława Miłosza, „Teksty Drugie”, nr 3/4, s. 115–124.
• Kosińska A. 2012. Prorok Nowego Świata, [w:] Cz. Miłosz, Góry Parnasu, Krytyka Polityczna, s. 108–127.
• Miklas-Frankowski J. 2014. Góry Parnasu Czesława Miłosza jako próba gnostyckiej dystopii, „Estetyka i Krytyka”, nr 35, s. 29–48.
• Miłosz Cz. 1959. Kultura masowa, Instytut Literacki.
• Miłosz Cz. 1968. Liturgia Efraima, „Kultura”, nr 8–9, s. 250–251.
• Miłosz Cz. 1969. The History of Polish Literature, Macmillan.
• Miłosz Cz. 1970. Science Fiction i przyjście Antychrysta, „Kultura”, nr 12, s. 279.
• Miłosz Cz. 1976. A Poet Between East and West, „Michigan Quarterly Review”, nr 3, t. XVI, s. 263–271.
• Miłosz Cz. 1981. Ogród nauk, Instytu Literacki.
• Miłosz Cz. 1983. The Witness of Poetry, Harvard University Press.
• Miłosz Cz. 1997. Abecadło Miłosza, Wydawnictwo Literackie.
• Miłosz Cz. 2012. Góry Parnasu, Wydawnictwo Krytyki Politycznej.
• Miłosz Cz. 2015. Wiersze wszystkie, Znak.
• Zioło M. 2014. O – jak oprzędzenie, „Więź”, nr LVII, s. 152–155.