Wokół intuicjonizmu metaetycznego Mariana Przełęckiego

• Authors: Jedynak Anna

Title variants

EN

Reflections on Marian Przełęcki’s Metaethical Intuitionism

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Choć Marian Przełęcki uważał poznanie moralne za nienaukowe, poglądy na nie modelował według swoich wcześniejszych poglądów na poznanie w naukach empirycznych. Nauka wychodzi od zdań jednostkowych, opartych na poznaniu zmysłowym i doświadczeniu, a następnie je indukcyjnie uogólnia, dochodząc do zasad. Poznanie moralne zaś wychodzi od jednostkowych ocen, których źródłem jest intuicja czy zmysł moralny, po czym uogólnia je indukcyjnie do postaci zasad etycznych. Swoje stanowisko metaetyczne nazwał zatem indukcjonistycznym intuicjonizmem. Niniejszy tekst przedstawia trzy refleksje, do jakich motywuje przemyślenie tego stanowiska: 1. Granica między intuicjonizmem a naturalizmem jest nieostra. Co więcej, wbrew rozpowszechnionemu przekonaniu i przekonaniu samego Przełęckiego, każde z tych stanowisk musi zawierać jakąś przymieszkę drugiego. 2. Istnieją pewne interesujące analogie (wykraczające poza projekt Przełęckiego) między złudzeniami zmysłowymi a złudzeniami intuicji moralnej. 3. A także analogie, dotyczące relacji, w jakie rozum wchodzi z jednej strony z poznaniem zmysłowym, a z drugiej – z intuicyjnym poznaniem moralnym.

EN

Although Marian Przełęcki considered moral cognition as non-scientific, he shaped his views on its sources and structure according to his earlier views on cognition in natural sciences. The starting point in the latter are individual sentences based on experience and sensual cognition, which are then generalized as empirical principles or laws. On the other hand, the starting point in moral cognition are individual assessments rooted in intuition or moral sense, next generalized inductively as moral principles. Therefore, Przełęcki named his metaethical views an inductive intuitionism. The paper presents three reflections evoked by those views: 1. In metaethics, the border between intuitionism and naturalism is vague. Moreover, in spite of the common view and Przełęcki’s conviction, each of those two concepts must include an admixture of the other. 2. There are some interesting analogies (going beyond Przełecki’s project) between sensual illusions and moral-sense illusions. 3. As well as there exist analogies dealing with the relations between the reason and, on the one hand, empirical cognition, and on the other hand, intuitive moral cognition.

Keywords

PL

indukcjonizm; intuicjonizm; metaetyka; naturalizm; Przełęcki; zasada etyczna

EN

inductionism; intuitionism; metaethics; moral principle; naturalism; Przełęcki

• Publisher: University of Warsaw, Institute of Philosophy
• Journal: Edukacja Filozoficzna
• Year: 2019
• Issue: 67
• Pages: 63-81

Contributors

author

Jedynak Anna

References

• Ajdukiewicz K., Obraz świata i aparatura pojęciowa, w: tegoż, Język i poznanie, t. I, Wybór pism z lat 1920–1939, PWN, Warszawa 1985.
• Ajdukiewicz K., Postępowanie człowieka, w: tegoż, Język i poznanie, t. I, Wybór pism z lat 1920–1939, PWN, Warszawa 1985
• Elzenberg H., Intuicja, w: Materiały Henryka Elzenberga zebrane w Archiwum Polskiej Akademii Nauk, sygn. III-181-95, 1940.
• Elzenberg H., Epistemologia wartości. Wykłady 1949–1950, w: tegoż, Pisma aksjologiczne, Wyd. UMCS, Lublin 2002.
• James W., Prawo do wiary, tłum. A. Grobler, Wyd. Znak, Kraków 1996.
• Neurobiology of Human Values, J.-P. Changeux, A. Damasio, W. Singer (eds.), Springer, Berlin 2005.
• Przełęcki M., Logika nauk empirycznych, tłum. z ang. J.E. Jasińska, PWN, Warszawa 1988.
• Przełęcki M., Chrześcijaństwo niewierzących, Czytelnik, Warszawa 1989.
• Przełęcki M., Poza granicami nauki, Znak-Język-Rzeczywistość, Polskie Towarzystwo Semiotyczne, Warszawa 1996.
• Przełęcki M., O pewnych filozoficznych konsekwencjach semantycznej definicji prawdy, „Studia Filozoficzne” 1973, nr 6(91).
• Przełęcki M., O rozumności i dobroci, Wydawnictwo Naukowe Semper, Warszawa 2002.
• Przełęcki M., Sens i prawda w etyce, Znak-Język-Rzeczywistość, Polskie Towarzystwo Semiotyczne, Warszawa 2004.
• Przełęcki M., Intuicje moralne, Wydawnictwo Naukowe Semper, Warszawa 2005.
• Przełęcki M., Horyzonty metafizyki, Wydawnictwo Naukowe Semper, Warszawa 2007.
• Schachter S., Singer J., Cognitive Social and Physiological Determinants of Emotional State, „Psychological Rewiev” Sept. 1962 (69), s. 379–399.