Языковые особенности «Дневника» Витольда Цивиньского

• Authors: Вероника Гирининкайте

Title variants

EN

Linguistic Features of the Diary of Witold Cywiński

PL

Osobliwości językowe „Dziennika” Witolda Cywińskiego

Abstracts

RU

Дневник, написанный студентом Витольдом Цивиньским (1887–1910) (в более поздний период автор пользуется литовским вариантом имени и фамилии – Витаутас Цивинскис [Vytautas Civinskis]), представляет собой уникальный многоязычный эгодокумент, который хранится в фондах Вильнюсского университета и Библиотеки имени Врублевских Литовской академии наук. Дневник, составлявшийся в течение шести лет на польском, литовском и русском, также с использованием лексики других языков, дополненный приложенными к нему письмами, другими документами и фотографиями, отражает развитие и изменения лингвистического репертуара автора и черты его языковой среды. Польский язык Дневника – это язык Кресов, в котором отражается социолект польской шляхты, проживавшей на территории современной Литвы в начале XX в. В исследуемом источнике можно найти примеры региональной лексики, русизмов и литуанизмов. Кроме того, Дневник дает интересный материал для исследований аукштайтского диалекта литовского языка, которым пользовался Цивиньский, а также хроники освоения автором нового языка. Примеры переключения языковых кодов, которые можно наблюдать в Дневнике, приводят к интересным психолингвистическим выводам касательно двуязычия, а также относительно целесообразности использования нескольких языков для построения поэтической и экспрессивной функции текста. Примеры совмещения автором разных языков в исследуемом источнике предложено называть лингвистическим «монтажом».

PL

Pisany przez studenta Witolda Cywińskiego (1887–1910) Dziennik (podpisywany w późniejszym okresie litewską formą imienia i nazwiska diarysty Vytautas Civinskis) jest unikatowym, wielojęzycznym egodokumentem, zachowanym w zbiorach Biblioteki Uniwersytetu Wileńskiego i Biblioteki Wróblewskich Litewskiej Akademii Nauk. Prowadzony przez sześć lat w językach polskim, litewskim i rosyjskim, także z wykorzystaniem leksyki z innych języków, Dziennik razem z dołączonymi do niego listami, innymi drobnymi dokumentami oraz zdjęciami odzwierciedla rozwój i zmiany językowego repertuaru autora oraz cechy jego lingwistycznego otoczenia. Polszczyzna Dziennika to polszczyzna kresowa, reprezentująca socjolekt szlachty litewskiej początku XX stulecia. Badane źródło dostarcza przykładów leksyki regionalnej, rusycyzmów i lituanizmów. Litewski materiał Dziennika może być również interesującym obiektem badań nad auksztajckim dialektem autora, a także kroniką kształcenia się diarysty w nowym dla niego języku. Obserwowane w Dzienniku przełączenia kodów prowadzą do ciekawych wniosków psycholingwistycznych na temat osoby bilingwalnej, jak i ewentualnej celowości używania kilku języków do budowania poetyckiej i ekspresywnej funkcji tekstu. Przykłady łączenia przez autora różnych języków w badanym źródle zaproponowano nazwać „montażem” językowym.

EN

The diary written by student Witold Cywiński (1887–1910) (or Vytautas Civinskis, as he later signed his work with the Lithuanian version of his name) is a unique multilingual egodocument, now held at the Vilnius University Library and the Wróblewski Library of the Lithuanian Academy of Sciences. Written in Polish, Lithuanian and Russian (with additions in other languages) over the period of six years, it shows the evolution of his linguistic repertoire. Along with the attached letters received by the author and drafts of his own letters, it also reflects his sociolinguistic milieu. Borderland Polish used in the diary represents the sociolect of Polish nobility living on the territory of contemporary Lithuania in the early twentieth century, with cases of local lexis and loanwords from Lithuanian and Russian. The passages written in Lithuanian display features of a local variation of the Aukštaitian (High Lithuanian) dialect, and at the same time are a chronicle of the author’s self-study of the new language. Examples of code-switching observed in his diary lead to some interesting psycholinguistic conclusions, including the possibility that the author intentionally used a “montage” of different languages in pursuit of the expressive and poetic functions of the text.

Keywords

PL

Witold Cywiński; dziennik; idiolekt; wielojęzyczność; przełączanie kodów; uczenie się języków obcych

EN

Vytautas Civinskis; diary; idiolect; multilingualism; code-switching; foreign language learning

• Publisher: Polska Akademia Nauk. Instytut Slawistyki PAN
• Journal: Acta Baltico-Slavica
• Year: 2020
• Volume: 44
• Pages: 104-123

Dates

published

2020

Contributors

author

Вероника Гирининкайте

• Vilniaus universitetas [Vilnius University], Vilnius

• https://orcid.org/0000000221275594

References

• Adomavičiūtė-Čekmonienė, I., & Čekmonas, V. (1999). Polskojęzyczna wysepka pod Oniksztami, której dziś już nie ma (z historii języka polskiego na Litwie rdzennej). In J. Rieger (Ed.), Studia nad polszczyzną kresową (Vol. 9, pp. 33–76). Wydawnictwo Naukowe Semper.
• Arct, M. (1921). Michała Arcta słownik wyrazów obcych: 25.000 wyrazów, wyrażeń, zwrotów i przysłów cudzoziemskich, używanych w mowie potocznej i w prasie polskiej [SWO] (H. Ułaszyn, Intro; 7th ed.). M. Arct.
• Arct, M. (1927). Michała Arcta słownik wyrazów obcych: Suplement 2777 wyrazów i wyrażeń, dopełnienie z nowych dziedzin życia i wiedzy [SWO]. M. Arct.
• Belikov, V. I., & Krysin, L. P. (2001). Sotsiolingvistika: Uchebnik. RGGU.
• Czeszewski, M. (2001). Słownik slangu młodzieżowego. Wydawnictwo Ekolog.
• Doroszewski, W. (Ed.). (1958–1969). Słownik języka polskiego [SJPD] (Vols. 1–11). Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
• Dubisz, S. (Ed.). (2003). Uniwersalny słownik języka polskiego [USJP] (Vols. 1–4). Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
• Elspass, S. (2014). The use of private letters and diaries in sociolinguistic investigation. In J. M. Hernández-Campoy & J. C. Conde-Silvestre (Eds.), The handbook of historical sociolinguistics (pp. 156–169). Wiley Blackwell. https://doi.org/10.1002/9781118257227.ch9
• Girininkaitė, V. (2017a). Emocijų verbalizavimas keliakalbio diskurse. Atvejo analizė: Vytauto Civinskio Dienoraštis (1904–1910). Taikomoji kalbotyra, 9, 134–148. https://doi.org/10.15388/TK.2017.17450
• Girininkaitė, V. (2017b). Lietuvių kalbos mokymasis XX a. pradžioje. Liudijimai Vytauto Civinskio Dienoraštyje (1904–1910). Žmogus ir žodis, 19(1), 38–49. https://doi.org/10.15823/zz.2017.3
• Girininkaitė, V. (2018). Knygos kultūros apraiškos V. Civinskio Dienoraštyje (1904–1910). Bibliotheka Lituana, 5, 107–134. https://doi.org/10.15388/BiblLita.2018.V.11768
• Girininkaitė, V. (2019). Kalbų ir kultūrų sąveika keliakalbio idiolekte. Atvejo analizė: Vytauto Civinskio Dienoraštis (1904–1910) [Unpublished doctoral dissertation]. Vilniaus universitetas.
• Grigor′eva, T. M. (2004). Tri veka russkoĭ orfografii (XVIII-XX vv.): Istoricheskiĭ ocherk; dokumenty k reforme orfografii do 1917 g.; dokumenty i zakonodatel′nye akty k reforme 1917 g.; proekty orfograficheskoĭ reformy posle 1917 g.; khronologicheskaia bibliografiia; materialy diskussii ob orfograficheskoĭ reforme 1917 g. Ėlpis.
• Jankauskas, V. (2010). Nenorėjęs (negalėjęs) būti svetimas. Kupiškis, 2010(8), 9–12. http://leidykla.vda.lt/Files/file/Kupiškis/Kupiskis_2010.nr8.pdf
• Jonikas, P. (1972). Lietuvių bendrinės rašomosios kalbos kūrimasis XIX a. antrojoje pusėje. Pedagoginis lituanistikos institutas.
• Karaś, H., Rutkovska, K., Geben, K., & Ušinskienė, V. (2001). Język polski na Kowieńszczyźnie: Historia, sytuacja socjolingwistyczna, cechy językowe, teksty (H. Karaś, Ed.). Elipsa.
• Karłowicz, J. (1900–1911). Słownik gwar polskich [SGP]. Nakładem Akademii Umiejętności.
• Koch, P., & Oesterreicher, W. (1980). Sprache der Nähe – Sprache der Distanz: Mündlichkeit und Schriftlichkeit im Spannungsfeld von Sprachtheorie und Sprachgeschichte. Romanistisches Jahrbuch, 36, 15–43. https://doi.org/10.15496/publikation-20410
• Markevičienė, Ž. (2011). Anykštėnų patarmės diferenciacija. Lituanistica, 57(3), 305–313. https://doi.org/10.6001/lituanistica.v57i3.2161
• Muysken, P. (2000). Bilingual speech: A typology of code-mixing. Cambridge University Press.
• Nevalainen, T., & Raumolin-Brunberg, H. (2014). Historical sociolinguistics: Origins, motivations, and paradigms. In J. M. Hernández-Campoy & J. C. Conde-Silvestre (Eds.), The handbook of historical sociolinguistics. Wiley Blackwell. https://doi.org/10.4324/9781315840208
• Palionis, J. (1995). Lietuvių rašomosios kalbos istorija. Mokslo ir enciklopedijų leidykla.
• Pasaulio anykštėnų bendrija. (n.d.). www.anykstenai.lt
• Romaine, S. (2009). Socio-historical linguistics, its status and methodology. Cambridge University Press.
• Rutkowska, K. (2012). Lietuvių kalbos skoliniai Lietuvos lenkų tarmėse. Acta Linguistica Lithuanica, 67, 52–77.
• Sawaniewska-Mochowa, Z. (2002). Ze studiów nad socjolektem drobnej szlachty kowieńskiej XIX wieku: Na podstawie słowników przekładowych Antoniego Juszkiewicza. Wydawnictwo Akademii Bydgoskiej im. Kazimierza Wielkiego.
• Sawaniewska-Mochowa, Z., & Zielińska, A. (2007). Dziedzictwo kultury szlacheckiej na byłych Kresach północno-wschodnich Rzeczypospolitej: Ginąca część kultury europejskiej. Instytut Slawistyki Polskiej Akademii Nauk (Slawistyczny Ośrodek Wydawniczy).
• Smoczyński, W. (2001). O niektórych lituanizmach polszczyzny wileńskiej. In W. Smoczyński, Język litewski w perspektywie porównawczej (pp. 445–460). Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
• Trzebińska-Wróblewska, A. (2002). Mój Ojciec: Profesor Józef Trzebiński oczami córki i nie tylko. Wydawnictwo Aula.
• Venckienė, J. (2007). The beginning of standard Lithuanian: Ideas and their distribution (1883–1901) [Unpublished summary of doctoral dissertation]. Vytauto Didžiojo universitetas.
• Žilinskaitė, S., Rasimavičius, M., & Girininkaitė, V. (2017). Prof. Juozapas Tšebinskis: Lenkijos, Ukrainos ir Lietuvos botanikas, fitopatologas, pedagogas. Universitas Vilnensis, 2017(2(1738)), 14. https://issuu.com/vu_lt/docs/2017-balandis-internetui?gathStatIcon=true
• Zinkevičius, Z. (1978). Lietuvių kalbos dialektologija. Mokslas.

Identifiers

DOI

10.11649/abs.2020.012

Biblioteka Nauki

38436807