In the Twilight of Ideologies: Power and Esotericism in Soviet State Socialism

• Authors: Péter Krasztev
• Languages of publication: EN

Abstracts

EN

In the Twilight of Ideologies: Power and Esotericism in Soviet State SocialismAt the turn of the 19th and 20th centuries, esoteric/occult ideas and movements played an important part in the intellectual, scientific and artistic life of Russia. Occultism lived in symbiosis for some time with virtually every 19th-century ideology, and, to a certain degree, it managed to convert this strange ability into the ideological environment of state socialism as well – a system that was officially hostile towards occultism. However, the relationship between state power, based on “dialectic materialism”, and the various forms of occult ideas that survived in that era was not always clear: it kept changing with time, and depended on the influence of those ideas on society. In this paper I will propose some frameworks for the interpretation of the bizarre dynamics between esotericism and Soviet state power, and argue that the reactions of state power to the various manifestations of esoteric ideas – from (quasi-) scientific to community-building and individualistic manifestations – require different interpretative approaches. Az ideológiák szürkületében: hatalom és ezoterika a szovjet állami szocializmusban A 19-20. század fordulóján Oroszország szellemi, tudományos és művészi életében az ezoterikus/okkult eszmék és mozgalmak meghatározó szerepet játszottak. Az okkultizmus szinte minden 19. századi ideológiával képes volt valamiféle szimbiózisba kerülni, s ezt a különös tulajdonságát a hivatalosan ellenséges államszocialista ideológiai közegbe is képes volt bizonyos mértékig átörökíteni. A „dialektikus materializmus” alapjain álló hatalom viszonya az okkult eszmék továbbélési formáihoz ugyanakkor nem mindig volt egyértelmű: ez korszakonként és az eszmék társadalmi-közösségei hatásától függően is változott. A tanulmány értelmezési kereteket próbál javasolni az ezotéria és szovjethatalom sajátosan bizarr dinamikájú viszonyára, s arra a következtetésre jut, hogy az ezoterikus eszmék különböző megnyilvánulási formái – a (kvázi)tudományos, a közösségépítő és az individuális-önmegvalósító – által kiváltott hatalmi reakció más-más interpretációs megközelítést igényel. W mroku ideologii: władza i ezoteryka w radzieckim socjalizmie państwowym Na przełomie XIX i XX wieku idee i ruchy ezoteryczne/okultystyczne grały znaczącą rolę w życiu duchowym, naukowym i artystycznym Rosji. Okultyzm był w stanie wejść w jakiś rodzaj symbiozy z niemal każdą dziewiętnastowieczną ideologią i do pewnego stopnia mógł przekazać w spadku tę szczególną sposobność oficjalnie wrogim im ideologicznie organom państwa socjalistycznego. Jednak relacja między władzą państwową, opartą na „materializmie dialektycznym”, a różnymi formami okultystycznych idei, które przetrwały w tamtym okresie, nie zawsze była jasna: zawsze zmieniała się ona wraz z upływem czasu i zależała od wpływu tych idei na społeczeństwo. Niniejszy artykuł proponuje pewne ramy interpretacji niecodziennej dynamiki relacji stosunków między ezoteryzmem i władzą radziecką, oraz dochodzi do konkluzji, że ogromna reakcja [władzy państwowej] wywołana poprzez różne formy manifestacji idei ezoterycznych – quasi-naukowe, tworzące wspólnotę, indywidualnie się realizujące – wymaga wielu różnych podejść interpretacyjnych.

Keywords

EN

Soviet science; esoteric movements; parapsychology; occultism; non-standard physical phenomena; resistance; secret service

• Publisher: Instytut Slawistyki Polskiej Akademii Nauk
• Journal: Colloquia Humanistica
• Year: 2019
• Issue: 8

Dates

published

2019

online

2019-11-27

Contributors

author

Péter Krasztev

Identifiers

DOI

10.11649/ch.2019.004