Świat roślin w leksyce gwarowej na pograniczu polsko-białoruskim (na materiale "Słownika gwary bielsko-podlaszskiej")

• Authors: Michał Mordań

Title variants

EN

The World of Plants in the Dialectal Lexis of the Polish- Belarusian Borderland: An Analysis of A Dictionary of the Local Dialect of the Bielsk Podlaski Region (Słownik gwary bielsko-podlaszskiej)

Abstracts

PL

W artykule dokonano charakterystyki słownictwa z pogranicza polsko-białoruskiego, dotyczącego świata roślin. Materiał źródłowy zaczerpnięto ze Słownika gwary bielsko-podlaszskiej (Словніка гову͡оркі б’ел’ско-пудл’ашскуј) Mikołaja Wróblewskiego. Przy opisie posłużono się metodą pól semantycznych, która pozwoliła na wyodrębnienie następujących grup: 1. drzewa i krzewy (јалу͡овец’, кл’у́ква, лішчы́на); 2. trawy, rośliny zielne i kwiatowe, pnącza (гурчы́ц’а, кон’ушы́на, піры͡еј, хву͡ошчка); 3. owoce i warzywa (а́γрест, ры͡епа, сала́та, цібу́л’а, чорні́ц’а); 4. zboża (јачмі͡ен’, кукуру́за, ове́с); 5. grzyby (дро́пл’а, мухомо́ра, сіроjі͡ежка); 6. części roślin (гу͡ол’ка, корене́ц’, стебло́); 7. miejsca, zbiorowości (бере́зінка, джу́нгліја, пере́лісок); 8. inne nazwy rzeczownikowe (омела́, по́росл’, садзо́нка); 9. cechy, właściwości (вул’хо́вы, доздры͡елы, оры͡еховы, прысо́хлы); 10. procesy, czynności (вкорені́тіс’е, вы́цвісті, зопры͡еті, позел’ені͡еті).

EN

This article presents a lexical analysis of vocabulary related to plants used in the Polish-Belarusian borderland. Source material comes from A Dictionary of the Local Dialect of the Bielsk Podlaski Region (Słownik gwary bielsko-podlaszskiej / Slovnik hovu͡оrki b’el’sko-pudl’ashskuĭ) by Mikołaj Wróblewski. The method of semantic fields applied in the study made it possible to identify the following groups: (1) trees and shrubs (јалу͡овец’, кл’у́ква, лішчы́на); (2) grasses, herbs and flowering plants, vines (гурчы́ц’а, кон’ушы́на, піры͡еј, хву͡ошчка); (3) fruits and vegetables (а́γрест, ры͡епа, сала́та, цібу́л’а, чорні́ц’а); (4) cereals (јачмі͡ен’, кукуру́за, ове́с); (5) mushrooms (дро́пл’а, мухомо́ра, сіроjі͡ежка); (6) parts of plants (гу͡ол’ка, корене́ц’, стебло́); (7) habitats and plant communities (бере́зінка, джу́нгліја, пере́лісок); (8) other nouns (омела́, по́росл’, садзо́нка); (9) features, properties (вул’хо́вы, доздры͡елы, оры͡еховы, прысо́хлы); (10) processes, activities (вкорені́тіс’е, вы́цвісті, зопры͡еті, позел’ені͡еті).

Keywords

EN

dialectal lexis; East Slavic dialect; Polish-Belarusian borderland; dictionary; semantic fields; plants

• Publisher: Polska Akademia Nauk. Instytut Slawistyki PAN
• Journal: Studia z Filologii Polskiej i Słowiańskiej
• Year: 2020
• Volume: 55

Dates

published

2020

Contributors

author

Michał Mordań

• Uniwersytet w Białymstoku [University of Bialystok], Białystok

• https://orcid.org/0000000257093469

References

• Atrakhovich, K. K. (Ed.). (1977–1984). Tlumachal′ny sloŭnik belaruskaĭ movy (Vols. 1–5). Belaruskaia Savetskaia Ėntsyklapedyia.
• Balcerkiewicz, S. (Comp.). (1990). Dzikie drzewa owocowe [DDO]. Agencja Arkadia; Polska Akademia Nauk.
• Bartnicka-Dąbkowska, B. (1964). Polskie ludowe nazwy grzybów [NG]. Zakład Narodowy im. Ossolińskich; Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk.
• Doroszewski, W. (Ed.). (n.d.). Słownik języka polskiego [SJPDor]. doroszewski.pwn.pl/
• Dziubiak, M. (2004). Collection of the genus Malus Mill. in the Botanical Garden of the Polish Academy of Sciences in Warsaw [GM]. Journal of Fruit and Ornamental Plant Research, 12, 121–128. http://www.inhort.pl/files/journal_pdf/journal_2004spec2/ full2004-10Aspec.pdf
• Evgen′eva, А. P. (Ed.). (1981–1984). Slovar′ russkogo iazyka [SłJewg] (Vols. 1–4). Russkiĭ iazyk.
• Gawłowska, A. (2018). Atlas owoców jadalnych [AO]. Wydawnictwo SBM.
• Gawryś, W. (2008). Słownik roślin zielnych: Łacińsko-polski [RZ]. Officina Botanica.
• Gerhardt, E. (2006). Grzyby: Wielki ilustrowany przewodnik: Ponad 1000 opisanych gatunków [GG] (S. Łukomski, Trans.). Bauer-Weltbild Media.
• Glinka, S., Obrębska-Jabłońska, A., Siatkowski, J., & Maryniakowa, I. (Eds.). (1980–2012). Atlas gwar wschodniosłowiańskich Białostocczyzny [AGWB] (Vols. 1–10). Zakład Narodowy im. Ossolińskich; Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk; Instytut Slawistyki Polskiej Akademii Nauk (Slawistyczny Ośrodek Wydawniczy).
• Habrajska, G. (1992). Semantyka rzeczowników zbiorowych. Język a Kultura, 8, 201–207.
• Habrajska, G. (1995). Collectiva w języku polskim. Uniwersytet Łódzki.
• Horodyska-Gadkowska, H. (1967). Polskie słownictwo gwarowe z zakresu hodowli zwierząt domowych. Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
• Hrinchenko, B. (Ed.). (1996–1997). Slovar′ ukraïns′koï movy [SłHrin] (Vols. 1–4). Naukova dumka. (1st ed. 1907–1909).
• Jasińska, Z., & Kotecki, A. (1993). Rośliny strączkowe [RS]. Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
• Karaś, H. (2011). Polska leksykografia gwarowa. Wydział Polonistyki Uniwersytetu Warszawskiego.
• Kondratiuk, M. (1964). Zależność nazw geograficznych Białostocczyzny od fizjografii terenu na przykładzie nazw typu Jałówka. Acta Baltico-Slavica, 1, 259–266.
• Krawiecowa, A., Gołowin, S., & Kuczyńska, I. (1961). Systematyka roślin okrytonasiennych [RO]. Uniwersytet Wrocławski.
• Kuć, J. (2013). Z badań nad leksyką gwarową Mazowsza i Podlasia. Wydawnictwo Uniwersytetu Przyrodniczo-Humanistycznego (Siedlce).
• Kuznetsov, S. А. (Ed.). (2001). Bol′shoĭ tolkovyĭ slovar′ russkogo iazyka [BTS]. NORINT.
• Lobach, М. (1988). Ėtnalinhvistychnyia pratsėsy i tradytsyĭnaia bytavaia tėrminalohiia na belaruska-pol′skim ėtnichnym pahranichchy. In J. Tomaszewski, E. Smułkowa, & H. Majecki (Eds.), Studia polsko-litewsko-białoruskie (pp. 249–282). Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
• Mirek, Z., Piękoś-Mirkowa, H., Zając, A., & Zając, M. (Eds.). (1995). Vascular plants of Poland: A checklist / Krytyczna lista roślin naczyniowych Polski [VP]. Polska Akademia Nauk.
• Mirek, Z., Piękoś-Mirkowa, H., Zając, A., & Zając, M. (Eds.). (2002). Flowering plants and pteridophytes of Poland: A checklist / Krytyczna lista roślin kwiatowych i paprotników Polski [FP]. Polska Akademia Nauk.
• Publichnyĭ elektronnyĭ slovnyk ukraïns′koï movy. (n.d.). Retrieved March 6, 2019, from http:// ukrlit.org/slovnyk
• Rogowska-Cybulska, E. (2013). Gwarowy obraz warzyw w świetle danych słowotwórczych (na przykładzie gwary wsi Wagi w powiecie łomżyńskim). Studia Łomżyńskie, 14, 239–253.
• Rogowska-Cybulska, E. (2015). Gwarowy obraz zbóż w świetle aktywności nominacyjnej ich nazw (na przykładzie gwary wsi Wagi w powiecie łomżyńskim). Studia Łomżyńskie, 16, 267–282.
• Siegień, B. (2008). Słowo wstępne. In W. Wróblewski, Słownik gwary bielsko-podlaszskiej / Slovnik hovuorki b’el’sko-pudl’ashskuj (D. Fionik, Ed.). Stowarzyszenie Muzeum Małej Ojczyzny w Studziwodach.
• Słownik języka polskiego PWN [SJP PWN]. (n.d.). Retrieved February 28, 2019, from https:// sjp.pwn.pl/
• Smułkowa, E. (1988). O polsko-białoruskich związkach językowych w aspekcie czasowym i terytorialnym. In J. Tomaszewski, E. Smułkowa, & H. Majecki (Eds.), Studia polsko-litewsko-białoruskie (pp. 233–248). Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
• Szcześniak, K. (2013). Świat roślin światem ludzi na pograniczu wschodniej i zachodniej Słowiańszczyzny. Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego.
• Trancygier, Z. (1988). Deminutywy w gwarach z polsko-ruskiego terenu przejściowego pod Siemiatyczami. In J. Tomaszewski, E. Smułkowa, & H. Majecki (Eds.), Studia polsko-litewsko-białoruskie (pp. 283–288). Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
• U. S. National Plant Germplasm System [NP]. (n.d.). Retrieved March 11, 2020, from https:// npgsweb.ars-grin.gov/gringlobal/taxonomydetail.aspx?11458
• Warchoł, S. (1975). Wzrost kulturalny Mazowsza i jego odbicie w słownictwie gwarowym na dawnej Ziemi Stężyckiej. In M. Karaś (Ed.), Słownictwo gwarowe a kultura: Księga referatów (pp. 127–138). Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
• Węglarska, J., & Węglarski, K. (2006). Rośliny dalekiej Azji: Szkice etnobotaniczne [RA]. Bogucki Wydawnictwo Naukowe.
• Węglarska, J., & Węglarski, K. (2008). Użyteczne rośliny tropików [RT]. Bogucki Wydawnictwo Naukowe.
• Wicherkiewicz, T. (Ed.). (n.d.). Dziedzictwo językowe Rzeczypospolitej: Baza dokumentacji zagrożonych języków. http://www.inne-jezyki.amu.edu.pl/Frontend/Language/Details/21 /GraphicSystems
• Wróblewski, M. (2001–2006). Słownik języka wsi Chraboły k. Bielska Podlaskiego (stan z roku 1967) [BG] (Pt. 1–17). Bel′ski hostinėts′.
• Wróblewski, M. (2008). Słownik gwary bielsko-podlaszskiej / Slovnik hovuorki b’el’sko-pudl’ashskuj (D. Fionik, Ed.). Stowarzyszenie Muzeum Małej Ojczyzny w Studziwodach.

Identifiers

DOI

10.11649/sfps.1996

Biblioteka Nauki

38647840