Niewierność małżeńska królowej Zofii Holszańskiej w 1427 r. - prawda, pomówienie czy plotka polityczna? Próba rekonstrukcji wydarzeń na tle oskarżeń innych żon Jagiełły

• Authors: Wioletta Zawitkowska
• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Elekcja i koronacja Władysława Jagiełły na króla Polski w 1386 r. dawały możliwość pojawienia się w Europie Środkowo-Wschodniej nowej liczącej się dynastii. Wzbudzało to niepokój sąsiadów (Luksemburgowie, Krzyżacy) dążących do osłabienia monarchii polsko-litewskiej. Próby ustalenia zasad powoływania kolejnych władców oraz zakresu ich prerogatyw aktywizowały również przedstawicieli polskiego możnowładztwa, którzy zabiegali o uzyskanie jak największych wpływów na rządy w państwie. W konfliktach pojawiających się na tym tle wykorzystywano różne metody walki politycznej, w tym plotkę polityczną.W artykule, po przeprowadzeniu szczegółowej analizy materiału źródłowego (także dotąd nieznanego) i odtworzeniu itinerarium Jagiełły i Zofii Holszańskiej z 1427 r., postawiono tezę, że do wybuchu skandalu związanego z rzekomą niewiernością królowej doszło około połowy sierpnia t.r. na zjeździe generalnym w Wiślicy. Podkreślono przy tym motyw polityczny, związany z bezwarunkowym uznaniem sukcesji tronu po śmierci Jagiełły dla jego pierworodnego syna przez szlachtę ziem ruskich, oraz wskazano na korzyści, jakie mogła w wyniku tych pomówień osiąg­nąć opozycja wewnętrzna i zewnętrzna, zwłaszcza wobec braku realizacji umowy małżeńskiej Jadwigi Jagiellonki (wciąż oficjalnej następczyni tronu) z Fryderykiem, synem margrabiego brandenburskiego. Postawiono tezę, że z powodów politycznych (walka o regencję) powrócono do tej sprawy na zjeździe sandomierskim w 1431 r., zaś oskarżenie wysunięte pod adresem Jana Strasza było oparte na jeszcze innej wersji plotki, rozpowszechnianej przez Krzyżaków w latach 1429–1430, w którą został uwikłany również wielki książę litewski Witold.Poczynione w artykule ustalenia wskazują na to, iż Jan Długosz w Rocznikach pod rokiem 1427 złączył w jeden opis dwa różne ciągi wydarzeń: z roku 1427 i z lat 1429–1430, czyli pierwotną i wtórną wersję plotki politycznej, wymyślonej i rozpowszechnianej w celu osiągnięcia korzyści dla kilku grup interesu, której celem miało być osłabienie nowej dynastii - jagiellońskiej.W artykule wykazano, że podobne oskarżenia, również na tle politycznym, wysuwano już pod adresem dwóch pierwszych żon Jagiełły: Jadwigi Andegaweńskiej i Anny Cylejskiej, a więc tych małżonek, które mogły urodzić następców (dziedziców) tronu. Poczyniono ponadto szereg innych, istotnych ustaleń, m.in. skorygowano opinie dotyczące przyczyn zwołania i przebiegu zjazdu Jagiełły z Witoldem w Horodle w 1427 r.

EN

The election and coronation of Władysław Jagiełło as king of Poland in 1386 provided an opportunity for the emergence of a new significant dynasty in Central-Eastern Europe. This fact produced unrest among neighbours (the Luxembourg dynasty and the Teutonic Knights) intent on weakening the Polish-Lithuanian monarchy. Attempts at establishing principles for the enthronement of successive rulers and the range of their prerogatives activated also Polish magnates, who aimed at exerting the greatest possible impact upon state governance. Conflicts appearing against this background made use of assorted methods of a political confrontation, including the political rumour.After conducting a detailed analysis of the sources (i.a. unknown material) and recreating the 1427 itinerary of Jagiełło and Sophia of Halshany this article proposes a thesis claiming that a scandal associated with the queen’s alleged infidelity broke out at a general convention held in Wiślica in the middle of August of that year. At the same time, the author stressed a political motif connected with an unconditional recognition by the gentry of Rus’ of the succession to the throne after Jagiełło’s death of his first-born son, and indicated the benefits that as a consequence of such slander could have been attained by the domestic and external opposition, especially in view of the fact that a marriage agreement between Jadwiga Jagiellon (still the official heiress to the throne) and Frederick, the son of the margrave of Brandenburg, remained unrealised. The author also formulated a thesis claiming that this question was revived for political reasons (rivalry for the regency) at the Sandomierz convention of 1431, while a charge addressed against Jan Strasz was based on yet another version of the rumour spread by the Teutonic Knights in 1429–1430 and embroiling also Grand Duke Witold of Lithuania.The ascertainment presented in the article indicates that in his Annales Jan Długosz combined under the year 1427 two sequences of events from 1427 and 1429–1430, i.e. the original and subsequent version of the political rumour devised for the sake of several groups of interest, whose purpose was to enfeeble the new Jagiellonian dynasty.The article demonstrates that similar accusations, involving a political background, were made also against Jagiełło’s first two wives: Jadwiga Anjou and Anna of Cilli/Celje, who could have given birth to successors (heirs to the throne). A number of other essential findings set redresses opinions about the reasons for the convention and the course of a meeting held by Jagiełło and Witold in Horodło in 1427.

Keywords

PL

Władysław Jagiełło; Zofia Holszańska; dynastia jagiellońska; plotka polityczna; niewierność małżeńska

EN

Wladyslaw Jagiello; Sophia of Halshany; Jagiellon dynasty; political rumour; infidelity

• Publisher: Polska Akademia Nauk. Instytut Historii im. Tadeusza Manteuffla PAN w Warszawie
• Journal: Kwartalnik Historyczny
• Year: 2016
• Volume: 123
• Issue: 1

Dates

published

2016

online

2016-01-01

Contributors

author

Wioletta Zawitkowska

Identifiers

DOI

10.12775/KH.2016.123.1.01