Judicial Review – historia i współczesność

• Authors: Janusz Justyński , Izabela Justyńska

Abstracts

PL

Judicial Review – sądowa kontrola konstytucyjności ustaw, kształtowała się na przestrzeni kilkuset lat, równolegle z formowaniem się podstawowych elementów współczesnych systemów politycznych. Jej pojawianie się poprzedziło ugruntowanie się koncepcji trójpodziału władz, suwerenności narodu (w miejsce suwerenności władzy królewskiej) oraz praw człowieka. Instytucje te oraz zasady ustrojowe wprowadzone zostały do Konstytucji amerykańskiej z 1787 r. , której struktura podkreśla fundamentalny charakter trójpodziału władz, jak również, przez wprowadzenie do niej w procesie ratyfikacji Konstytucji, pierwszych dziesięciu poprawek – praw i wolności obywatela amerykańskiego. Przez okres ponad stulecia debata polityczna, w tym także ustrojowa, Europy koncentrowała się nade wszystko nad problematyką suwerenności i praw, tym samym odsuwała na plan dalszy kontrolę konstytucyjności ustaw. Uważano bowiem, iż formowanie organu sprawującego kontrolę konstytucyjną nad aktami władzy ustawodawczej i decyzjami formowanej przez nią władzy wykonawczej, prowadzi do ustanowienia swoistej super izby wobec parlamentu będącego emanacją woli suwerena. Refleksje ustrojowe A. de Tocqueville'a, następnie rozważania i działania praktyczne H. Kelsena przybliżyły – stopniowo- instytucję sądowej kontroli konstytucyjności ustaw do realiów europejskich. Poważna debata polityczna nad tym zagadnieniem podjęta została w Polsce w latach osiemdziesiątych, a warunki do jej ustrojowej materializacji powstały dzięki regulacjom Konstytucji RP w 1997 r. Proces integracji europejskiej sprawił, iż polski system ustrojowy, w tym także funkcjonowanie Trybunału Konstytucyjnego, stało się częścią tworzonego przez Unię Europejską autonomicznego systemu prawnego.

Keywords

PL

judicial review; konstytucja

• Publisher: Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
• Journal: Czasopismo Prawno-Historyczne
• Year: 2019
• Volume: 71
• Issue: 2

Dates

published

2019

Contributors

author

Janusz Justyński

• Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu

• https://orcid.org/0000000307637576

author

Izabela Justyńska

• Bydgoska Szkoła Wyższa

• https://orcid.org/0000000311577211

References

• DOKUMENTY PRAWNE:
• CDL-AD (2016) 026-e Poland-Opinion on the Act on the Constitutional Tribunal, adopted by the Venice Commission at its 108th Plenary Session, (Venice, 14-15 October 2016).
• CDL-AD (2016) 007, Rule of Law Checklist, adopted by the Venice Commission at its 106th Plenary Session (Venice, 11-12 March 2016), endorsed by the Committee of Ministers of the Council of Europe at the 1263th Meeting of the Ministers Deputies (6-7 September 2016).
• Karta Praw Podstawowych UE, Dz. Urz. UE z dnia 26.10.2012 C 326/391.
• Konstytucja RP z 2.4.1997 r., Dz. U. 1997 nr 78, poz. 483.
• Statut RE dostępny na oficjalnej stronie RE: http://www.coe.int./en/web/conventions/full-list/-conventions/rms/0900001680306052
• Traktat o UE w wersji z Lizbony Dz. Urz. UE z dnia 26.10.2012 C326/391.
• Ustawa z dnia 29 kwietnia 1985 r. o Trybunale Konstytucyjnym, Dz. U. z 1985, nr 22, poz. 98.
• ORZECZNICTWO:
• Wyrok TS WE w sprawie 26/62 Van Gend en Loos v. Nederlandse Administratie der Belastingen (1963) ECR 3; (1963) CMLR 105.
• Wyrok w sprawie 6/64 Flaminio Costa v. ENEL (1964) ECR 1134.
• Wyrok TS WE w sprawie 4/73 Nold KG V. Commission (1974) ECR 491.
• Wyrok FTK RFN z 22.10.1986 r, w sprawie: Wȕnsche
• Handelsgesellschaft (Solange II); BverfGE 73, 339, 2 BvR 197/83.
• Wyrok TS UE z dnia 24 czerwca 2019 r. w sprawie C-619/18 Komisja Europejska przeciwko Polsce.
• LITERATURA
• Aaron R. I., John Locke, University Press, Oxford 1971.
• Baum L., The Supreme Court, 9th edition, Published by CQ Press, Wellington, FL USA 2006.
• Beth L. P., Politics. The Constitution and the Supreme Court, Evanston, Illinois 1962.
• Biernat S., Prawo Unii Europejskiej a prawo państw członkowskich [w:] Prawo Unii Europejskiej. Zagadnienia systemowe, red. J. Barcz, Wyd. Prawo i Praktyka Gospodarcza, Warszawa 2004.
• Blaustein A. P., Our most important export [w:] Konstytucja Stanów Zjednoczonych Ameryki w perspektywie nauk historycznych i prawnych, red. J. Justyński, TNP, Toruń 1988.
• Bourguignona H. J.,The Articles of Confederation, zamieszczony [w:] Encyclopedia of the American Judicial System, Studies of the Principal Institutions and Processes of Law, Volume I, Charles Scribner’s Sons, New York 1987.
• Emmert F., Morawiecki M., Prawo Europejskie, Warszawa-Wrocław 2000.
• Faulkner R. K., The Marshall Court and Era [w:] Encyclopedia of the American Judicial System, Studies of the Principal Institutions and Processes of Law, Volume I, Charles Scribner’s Sons, New York 1987.
• Justyńska I., Zasada poszanowania praw człowieka w europejskim prawie wspólnotowym, TNOiK, Toruń 2009.
• Justyński J., Dwieście lat Konstytucji Stanów Zjednoczonych Ameryki. Konstytucjonalizm jako część składowa nowożytnej myśli politycznej, [w:] Konstytucja Stanów Zjednoczonych Ameryki w perspektywie nauk historycznych i prawnych, red. J. Justyński, TNP, Toruń 1988.
• Justyński J., Historia doktryn polityczno-prawnych, TNOiK Toruń 2004.
• Justyński J., Instytucje i porządek prawny Unii Europejskiej, TNOiK Toruń 2003.
• Langran R.W., The Constitution and the Supreme Court [w:] Papers in public law, public legal history, natural law and political thought, Facultad de Derecho, Malaga 1992.
• Lasok D., Zarys prawa Unii Europejskiej, TNOiK Toruń 1995.
• Locke J., Dwa traktaty o rządzie, przekład M. Kozłowski, zamieszczone [w:] Studia Filozoficzne 1982, nr 1-2.
• Maliszewska J., Porządek prawny Unii Europejskiej z uwzględnieniem postanowień Traktatu Konstytucyjnego, TNOiK Toruń 2005.
• Małajny R., Geneza i główne założenia amerykańskiej doktryny podziału władzy, [w:] Konstytucja Stanów Zjednoczonych Ameryki w perspektywie nauk historycznych i prawnych, red. J. Justyński, TNT, Toruń 1988.
• Miller A. S., Judicial Review [w:] Encyclopedia of the American Judicial System, red. R. J. Janosik, vol. III, Charles Scribner’s Sons, New York 1987.
• Monteskiusz, O duchu praw, PWN, Warszawa 1957.
• Nelson W. E., Marbury v. Madison, The Origins and Legacy of Judicial Review, University Press of Kansas, 2000.
• Peltason J. W., The Constitution of the United States of America with explanatory notes, adapted with permission from The World Book Encyclopedia copyright 1986 World Book, US Information Agency 1987.
• Schubert G., Behavioral Studies of the American Legal System, [w:] Encyclopedia of the American Judicial System, red. R. J. Janosik, Charles Scribner’s Sons, New York 1987.
• Skrzydło W., Ustrój polityczny Francji, Warszawa 1992.
• Sylvers M., Thomas Jefferson and the Constitution [w:] Konstytucja Stanów Zjednoczonych Ameryki w perspektywie nauk historycznych i prawnych, red. J. Justyński, TNT, Toruń 1988.
• Szyszkowski W., Sąd Najwyższy Stanów Zjednoczonych, PWN, Warszawa 1969.
• Szyszkowski W., Twórcy Stanów Zjednoczonych – Waszyngton, Jefferson, Hamilton, Wiedza Powszechna, Warszawa 1980.
• de Tocqueville A., O demokracji w Ameryce, PIW Warszawa 1976.
• Tokarczyk R., Prawo amerykańskie, Wyd. VI, Zakamycze 2003.
• Wright Ch. A., The Law of Federal Courts, West Publishing Co. , St. Paul, Minnesota 1983.
• Biblioteka Sejmowa, Konstytucja Stanów Zjednoczonych Ameryki, tłumaczenie A. Pułło, Wydawnictwo Sejmowe, Warszawa 2002.
• Walker R. J., The English Legal System, Butterworths, London 1985.
• STRONY INTERNETOWE:
• Oficjalna strona internetowa Komisji Weneckiej: http://www.venice.coe.int.
• Oficjalna strona Rady Europy: http://www.coe.int./en/web/conventions/full-list/-conventions/rms/0900001680306052
• Oficjalna strona Trybunału Sprawiedliwości UE: http://curia.europa.eu
• Oficjalna strona sejmowa Internetowy System Aktów Prawnych: isap.sejm.gov.pl

Identifiers

DOI

10.14746/cph.2019.2.2

Biblioteka Nauki

916979