„Bramy uniwersytetu otwarte dla klas pracujących!” Powojenna przebudowa imaginarium społecznego i projekt uniwersytetu socjalistycznego

• Authors: Agata Zysiak

Title variants

EN

"The gates of the universities wide-open for the working classes!" Post-war reconstruction of the social imaginary and the project of socialist university

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Każdy zryw modernizacyjny musi zakładać mobilizację do jego realizacji. Tak też było podczas odbudowy kraju po 1945 r. i budowaniu nowego socjalistycznego uniwersytetu. Przyjmując tezę o rewolucji społecznej, mającej miejsce w Polsce po 1939 r., zakładałam, że zmiana ta miała przynieść konsekwencje w przebudowie imaginarium społecznego oraz wykreowania pragnień edukacyjnych wśród klas pracujących. Horyzont pojęciowy uległ nieodwracalnej zmianie. Wspólne rozumienie spraw, zestaw horyzontów oczekiwań, typów idealnych i wiedza o naszej relacji do świata i innych grup uległy daleko idącym przekształceniom, tak w wyniku wojny, jak i powojennej odbudowy. Jaką rolę w nowej konstelacji pojęć odgrywały uniwersytety? Jakie obowiązki i przywileje przypisywano w prasie codziennej profesorom, studentom, ale także klasom pracującym i ogółowi społeczeństwa? Artykuł przedstawia analizę powojennej prasy codziennej nie jako narzędzie propagandy, ale język rekonstrukcji znaczeń. Rozbudzano pragnienia edukacyjne i poszerzano horyzont oczekiwań tych, dla których wcześniej edukacja, szczególnie na wyższym poziomie, była niewyobrażalna.

EN

Mobilization is a key for any modernization attempt. It was true also for rebuilding of Poland after 1945 and designing a new socialist university. Taking as a starting point the social revolution argument, interpreting the WWII and postwar time as a period of profound change of Polish society, I assume that this change brought a deep reconstruction of social imaginary and creation of educational desires among working classes. A conceptual horizon undergone irreversible shift. A common understating, personal expectations, ideal types as well as knowledge about our relation towards the world and other social groups went trough a profound revisions in a result of both the war and the postwar reconstruction. What was a role of universities in this new constellation of meanings? What duties and privileges were assigned to professors, students, working classes in daily press? The article offers an analysis of postwar media not as a propaganda tool, but a medium which reconstructed meanings. Educational desires evoked, horizons of expectations widened for those who never before could imagine enrolling to university.

Keywords

PL

uniwersytet socjalistyczny; prasa; nowe kadry; imaginarium społeczne; powojnie

EN

socialist university; press; new professionals; social imaginary; postwar; socialist university; press; new professionals; social imaginary; postwar

• Publisher: Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
• Journal: Nauka i Szkolnictwo Wyższe
• Year: 2016
• Issue: 1(47)
• Pages: 53-86

Dates

published

2016-06-15

Contributors

author

Agata Zysiak

• Agata ZYSIAK - socjolożka kultury; adiunkt w Katedrze Socjologii Wsi i Miasta na Uniwersytecie Łódzkim. Zajmuje się socjologią historyczną i badaniami biograficznymi. Stypendystka m.in. Uniwersytetu Środkowoeuropejskiego w Budapeszcie, Uniwersytetu Michigan w Ann Arbor i Wolnego Uniwersytetu Berlina. Współautorka książki Opowiedzieć uniwersytet... Wyniki jej dotychczasowych badań ukazały się m.in. w „Science in Context” i „Journal of Historical Sociology”. Obecnie prowadzi badania porównawcze przemian klasy robotniczej w miastach poprzemysłowych w Polsce i USA.

References

• Anderson, B., O’Gorman R. (1997). Wspólnoty wyobrażone: rozważania o źródłach i rozprzestrzenianiu się nacjonalizmu. Kraków: Znak.
• Bell, A. (1991). The Language of News Media. Oxford: Blackwell.
• Bińko, B. (2001). Skąd przychodzili, dokąd zmierzali... aspiranci pierwszego rocznika Instytutu Kształcenia Kadr Naukowych przy KC PZPR. W: T. Szarot (red.). Komunizm: ideologia, system, ludzie. Warszawa: Neriton.
• Curry, J.L. (1990). Poland’s Journalists: Professionalism and Politics. Soviet and East European Studies 66. Cambridge - New York: Cambridge University Press.
• Garbowski, Ch. (2012). Imaginarium w kulturze popularnej. W: J.P. Hudzik, J . Kłos, Ch.
• Garbowski (red.). Charlesa Taylora wizja nowoczesności: rekonstrukcje i interpretacje. Warszawa: Oficyna Wydawnicza Łośgraf.
• Grabham, E., Cooper, D., Krishnadas, J., Herman, D. (2008). Intersectionality and Beyond: Law, Power and the Politics of Location. London - New York: Routledge.
• Howarth, D.R., Norval, A.J., Stavrakakis Y. (2000). Discourse Theory and Political Analysis: Identities, Hegemonies, and Social Change. Manchester - New York: Manchester University Press.
• Kochanowicz, J . (2000). ZMP w terenie: stalinowska próba modernizacji opornej rzeczywistości. Warszawa: Trio.
• Leder, A. (2014). Prześniona rewolucja. Ćwiczenie z logiki historycznej. Warszawa: Wyd. Krytyki Politycznej.
• Mautner, G. (2010). Language and the Market Society: Critical Reflections on Discourse and Dominance. London: Routledge.
• Narodowy Plebiscyt Pokoju PKF 22/51. b.d. Repozytorium Cyfrowe Filmoteki Narodowej. http://www.repozytorium.fn.org.pl/?q=pl/node/7846 [11.09.2016].
• Nowak, W.M. (2008). Spór o nowoczesność w poglądach Charlesa Taylora i Alasdaira MacIntyre’a: analiza krytyczna. Rzeszów: Wyd. Uniwersytetu Rzeszowskiego.
• Piskała, K., Zysiak, A. (2013). Świątynia nauki, fundament demokracji czy fabryka specjalistów?
• Praktyka Teoretyczna, 3(9), http://www.praktykateoretyczna.pl/PT_nr9_2013_Po_kapitalizmie/11.Piskala,Zysiak.pdf [11.09.2016].
• Spodenkiewicz, P. (2008). Sprawa Marii Tyrankiewiczówny. W: J . Żelazko (red.). Rok 1945 w Łodzi: studia i szkice. Łódź: IPN.
• Szczepański, J . (1963). Socjologiczne zagadnienia wyższego wykształcenia. Warszawa: PWN.
• Taylor, Ch. (2004). Modern Social Imaginaries. Durham: Duke University Press.
• Taylor, Ch. (2007). A Secular Age. Cambridge, Mass: Belknap Press of Harvard University Press.
• Taylor, Ch. (2010). Nowoczesne imaginaria społeczne. Kraków: Znak.
• Taylor, Ch. (2012). Źródła podmiotowości: narodziny tożsamości nowoczesnej. Tłum. M. Gruszczyński. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN.
• Zysiak, A. (2015). Science for Modernization: Between a Captive and Egalitarian University - The University of Lodz, 1945-1952. Science in Context. 28 (2): 215-236.

Identifiers

DOI

10.14746/nsw.2016.1.3