O pojemności semantycznej wybranych słów i wyrażeń w wybranych kontekstach, o ich konotacjach

• Authors: Agnieszka Żuławska-Umeda

Title variants

EN

ON THE SEMANTIC CAPACITY OF CHOSEN WORDS AND EXPTRESSIONS IN DIFFERENT CONTEXTS AND THEIR CONOTATIONS

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Można zastanowić się nad różnymi sposobami budowania wieloznaczności. Jednym sposobem będzie użycie homonimów, skojarzeń, sugestii, nawet cytatów. Drugim zaś odwrotnie – „nie mówienie”, czyli „przemilczenie”. Pierwszy wydaje się bardziej konkretny, wręcz słownikowy, drugi jedynie intuicyjny, wymykający się próbom naukowego opisu. Zarówno homonimiczna gra słów, czy przywoływanie dalekich skojarzeń i inne ars poetica wykorzystywane, jako ozdobnik w japońskiej literaturze pięknej, jak i przemilczenie pozwalają odbiorcy na wielorakie rozumienie skąpego obrazu. Fascynujące jest to, że Cyprian Kamil Norwid tworzył według podobnego klucza, nie tylko w aspekcie estetycznym, ale podnosił wartość milczenia, jako postawę etyczną. Podobny w tym był do japońskich twórców okresu średniowiecza (w. XII-XVI) i nowożytności (w. XVII-XIX). Poetyka milczenia uważanego za część mowy, przemilczenia, niedomówienia, paraboli, elipsy, znaku, dalekiej aluzji, tak charakterystycznych dla sztuki Norwida – jak pisze Krzysztof Andrzej Jeżewski – w zadziwiający sposób, bez modyfikacji opisuje także sztukę słowa w kontekstach japońskiej literatury. Wieloznaczność rodzi się z milczenia – może brzmi to paradoksalnie, okazuje się jednak możliwe.

EN

Many ways of building ambiguity can be enumerated. One of the ways is to use homonyms, associations, suggestions, or even quotes. Another way is „not to say anything” or „be silent about it”. The first way seems more concrete, even dictonary-like. The other is more intuitive and difficult to attempt to describe in a scientific manner. Both the homonymy-based language game or recalling distant associations as well as other ars poetica used as decorations in the Japanese literature or not saying something allow the reader to understand the simple image in a myriad of ways. It is fascinating that Cyprian Kamil Norwid created his works in the same style not only in the aesthetical aspect but he also raised the value of silence as an ethical basis. He was similar in this respect to the Japanese artists of the late Medieval period (XII-XVI c.) and the modernity (XVII-XIX century). The poetics of silence considered as part of speech, silence, understatement, parabole, elipse, symbol, allusion, typical for Norwid – according to Krzysztof Andrzej Jeżewski – surprisingly, without modifications allow to describe Japanese literature. Ambiguity is born out of silence – although it may sound as a paradox, it turns out to be possible.

Keywords

PL

homonimia; przemilczenie; przekład; poetyka milczenia – japońska literatura okresu średniowiecza; Cyprian Kamil Norwid

EN

homonymia; suppress; translation; poetics of silence; Japanese literature of Middle Age; Japanese literature of Modern Age; Cyprian Kamil Norwid; homonymia; suppress; translation; poetics of silence; Japanese literature of Middle Age; Japanese literature of Modern Age; Cyprian Kamil Norwid

• Publisher: Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
• Journal: Porównania
• Year: 2016
• Volume: 18
• Pages: 23-43

Dates

published

2016-12-02

Contributors

author

Agnieszka Żuławska-Umeda

References

• Chikamatsu Monzaemon. „Horikawa nami no tsutsumi”. Nihonkotenbungaku Taikei. Chikamatsu Monzaemon shū. Tōkyō: Iwanami Shoten.
• ---
• Gadamer Hans-Georg. Język i rozumienie. Wybór, tłum. i posłowie Piotr Dehnel i Beata Sierocka. Warszawa: Aletheia, 2003.
• ---
• Głowiński Michał et al. Słownik terminów literackich Wyd. III. Red. Janusz Sławiński . Wrocław: Ossolineum, 2000.
• ---
• Imoto Nōichi et al (tłum.). „Matsuo Bashō shū 2. Kikō, nikkihen, haibunhen, renkuhen”. Nihonkotenbungakuzenshū. Tōkyō: Shōgakkan, 1997.
• ---
• Ingarden Roman. O badaniach filozoficznych Edith Stein. Tłum. D. Gierulanka, J. Gierula. Kraków, 1988.
• ---
• Itō Moriyuki. „O znaczeniu tekstów zapisywanych sylabariuszem – wokół pamiętników okresu Heian”. W kręgu wartości kultury Japonii. W 140. Rocznicę urodzin Nishidy Kitarō (1870-1945). Red. Agnieszka Kozyra. Tłum. A. Żuławska-Umeda. Warszawa: WUW, 2013.
• ---
• Jeżewski Krzysztof A. Cyprian Norwid a myśl i poetyka Kraju Środka. Warszawa: WUW, 2011.
• ---
• Kokinwakashū. Tłum. i oprac. Ozawa Masako. Tōkyō: Shōgakukan, 1971.
• ---
• Kotański Wiesław (red. tłum.). Dziesięć tysięcy liści. Antologia literatury japońskiej. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1961.
• ---
• Kubiak Ho-chi Beata. Estetyka i sztuka japońska – wybrane zagadnienia. Kraków: Universitas, 2009.
• ---
• Rodowicz Jadwiga. Pięć wcieleń kobiety w teatrze nō. Warszawa: Pusty obłok, 1993.
• ---
• Saeki Umetomo (red.). Nihon kotenbungaku Taikei. Kokinwakashū (Wielki zbiór literatury klasycznej. Zbiór pieśni dawnych i dzisiejszych). Tōkyō: Iwanami shoten, 1980.
• ---
• Się Shōnagon. Makura no Sōshi. Tłum. Matsuo Satoshi, Nagai Kazuko. Tōkyō: Shōgakukan 1974.
• ---
• Się Shōnagon. „Makura no Sōshi”. Nihonkotenbungaku Taikei) Rozdz. 73. Tōkyō: Iwanami shoten. Seiseihan. Nihonkokugo daijiten (Wielki słownik języka ojczystego). Tōkyō: 2006.
• ---
• Stein Edyta. O zagadnieniu wczucia. (praca doktorska 1916, promotor: prof. Edmund Husserl).
• ---
• Tangi Hirokazu. Haku. Yohaku. Ma. Nihonteki reisei no kanōsei o saguru (Czystość bieli. Pustka bez treści. Przestrzeń wolności – w poszukiwaniu obszarów duchowości japońskiej). Referat wygłoszony w macierzystym Sophia University, w Towarzystwie Antropologicznym. Tōkyō (10.9.2011).
• ---
• Wilkoszewska Krystyna. Estetyka japońska, t. I – Antologia, t. II – Słowa i obrazy, t. III – Estetyka życia i piękno umierania. Kraków: Universitas 2005.
• ---
• Yokomichi Mario (red.). „Matsukaze” (Wiatr w sosnach). Nihonkotenbungaku Taikei, t. 1 „Zeami Motokiyo”. Tōkyō: Iwanami shoten, 1981.
• ---
• Yokomichi Mario (red.). „Yōkyokushū” (Wybór dramatów nō). Nihonkotenbungaku Taikei, t. 1 „Zeami Motokiyo”. Tōkyō: Iwanami shoten, 1981.
• ---
• Żuławska-Umeda Agnieszka (red.). Poezja starojapońska. Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza, 1984.
• ---
• Żuławska-Umeda Agnieszka. „Leksykografia wybranych kategorii piękna jako wyrazów poetyckich w Słowniku japońsko-polskim: aware, sabi, wabi, yūgen”. Lexicographica Iapono-Polonica, t. 1. Red. Jarosław Pietrow et al. Warszawa: wyd. nakładem Wydziału Polonistyki UW, 2011.
• ---
• Żuławska-Umeda Agnieszka. „Wokół Zapisków z szałasu ułudy Matsuo Bashō, czyli o jego powrotach z wędrówek”. W kręgu wartości kultury Japonii. Red. Agnieszka Kozyra. Warszawa: WUW, 2013.
• ---
• Grzegorczyk Anna. „Filozofia duchowa Edyty Stein” 2002. Web. 07.12.2005. <http://karmel.pl/hagiografia/stein/sympozja/baza.php?id=18>

Identifiers

DOI

10.14746/p.2016.18.10666