Pamięci nieukojone. Wokół upamiętniania ofiar w Serbii i Chorwacji (Jasenovac, Bleiburg i belgradzkie Sajmište)

• Authors: Sabina Giergiel

Title variants

EN

The Inconsolable Memories. On Commemorating Practices in Serbia and Croatia (Jasenovac, Bleiburg, Belgrade’s Sajmište)

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Tekst koncentruje się na przemianach tożsamości narodowych w dwóch krajach postjugosłowiańskich (Serbii i Chorwacji). (Re)konstrukcje przeszłości mające tam miejsce od lat dziewięćdziesiątych XX wieku zakładały przede wszystkim zanegowanie dziedzictwa wspólnego opartego na zmitologizowanej walce partyzanckiej, a następnie wybór z przeszłości tych wydarzeń, o których pamięć należy kultywować. Walka przeciwstawnych pamięci (serbskiej i chorwackiej) oraz polaryzacja społeczeństwa chorwackiego pokazana zostaje na przykładzie praktyk komemoratywnych związanych z miejscami zagłady (Jasenovac i Bleiburg) z okresu drugiej wojny światowej. W tekście przywołano również miejsce kojarzone z Holokaustem, które mogłoby stać się symbolem uniwersalnej, „pogodzonej” pamięci.

EN

The paper focuses on the national identity transformations in the two post Yugoslavian states, i.e. Serbia and Croatia. (Re) constructions of the past that have been taking place there since the 1990s mainly assume rejecting the common legacy based on the mythological guerilla fight, and then choosing those past events about which memories ought to be retained. The struggle of the adversative pasts (Serbian and Croatian), as well as the polarization of the Croatian society are demonstrated on the example of the commemorative practices connected to the memorial sites from the World War II (Jasenovac and Bleiburg). The paper also alludes to the site associated with Holocaust which might become the symbol of the universal, “reconciled” memory.

Keywords

PL

przeszłość; wojna; praktyki komemoratywne; miejsce pamięci

EN

past; war; commemorative practices; memorial site; past; war; commemorative practices; memorial site

• Publisher: Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
• Journal: Porównania
• Year: 2016
• Volume: 19
• Pages: 130-149

Dates

published

2016-06-15

Contributors

author

Sabina Giergiel

• Uniwersytet Opolski

References

• Albahari, David. Götz i Meyer. Przeł. Milan Duškov. Toruń: Graffiti BC, 2007.
• Albahari, David. Mamidło. Przeł. Dorota J. Ćirlić. Warszawa: WAB, 2008.
• Borowiec, Aleksandra. „Termin «droga krzyżowa» w najnowszej historii Chorwacji”. Przemiany w świadomości i kulturze duchowej narodów Jugosławii po 1991 roku. Red. J. Kornhauser. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, 1999. S. 79–85.
• Bajford, Jovan. Staro sajmište. Mesto sećanja, zaborava i sporenja, Beograd: Beogradski centar za ljudska prava, 2011.
• Bosto Sulejman, Cipek Tihomir, Milosavljević Olivera, red. Kultura sjećanja. Povijesni lomovi i svladavanje
• prošlosti: 1941. Zagreb: Disput, 2008. Web. 21.12.2015. http://library.fes.de/pdf-files/bueros/sarajevo/06043.pdf
• Cipek Tihomir, Milosavljević Olivera, red. Kultura sjećanja. Povijesni lomovi i svladavanje prošlosti: 1918. Zagreb: Disput, 2007.
• Cipek Tihomir, red. Kultura sjećanja. Povijesni lomovi i svladavanje prošlosti: 1991. Zagreb: Disput, 2011.
• Connerton, Paul. Jak społeczeństwa pamiętają. Przeł. Marcin Napiórkowski. Warszawa: Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego, 2012.
• Dąbrowska-Partyka, Maria. Literatura pogranicza, pogranicza literatury. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagielońskiego, 2004.
• Domańska, Ewa. „O poznawczym uprzywilejowaniu ofiary (Uwagi metodologiczne)”. (Nie)obecność. Pominięcia i przemilczenia w narracjach XX wieku. Red. H. Gosk, B. Karwowska. Warszawa: Dom Wydawniczy Elipsa, 2008. S. 19–36.
• Drndić, Daša. Belladonna. Zaprešić: Fraktura, 2012.
• Dyras, Magdalena. Re-inkarnacje narodu. Chorwackie narracje tożsamościowe w latach dziewięćdziesiątych XX wieku. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2009.
• Đerić Gordana, red. Intima javnosti. Okviri predstavljanja, narativni obrasci, strategie i stereotipi konstruisanja Drugosti u upečatljivim događajima tokom razgradnje Jugoslavije: štampa, TV, film. Beograd: Fabrika knjiga, 2008.
• Đerić Gordana, red. Pamćenje i nostalgija. Neki prostori, oblici, lica i naličja. Beograd: Filip Višnjić, 2009.
• Falski, Maciej. „Oficjalne ramy polityki pamięci w Chorwacji”. Pamiętnik Słowiański LX, Z. 2 (2010). S. 35–49.
• Falski Maciej, Rawski Tomasz. „Jasenovac, Bleiburg, Vukovar: miejsca pamięci a dyskurs publiczny”. Obóz-Muzeum. Trauma we współczesnym wystawiennictwie. Red. M. Fabiszak, M. Owsiński. Kraków: Universitas, 2013. S. 193–214.
• Freud, Zygmunt. „Przypomnanie, powtarzanie, przepracowanie”. Przeł. Anna Czownicka. Pospiszyl, Kazimierz Zygmunt Freud. Człowiek i dzieło. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1991a. S. 295–308.
• Freud, Zygmunt. „Żałoba i melancholia”. Przeł. Barbara Kocowska. Pospiszyl, Kazimierz Zygmunt Freud. Człowiek i dzieło. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1991b. S. 266–272.
• Gil, Dorota. Prawosławie. Historia. Naród. Miejsce kultury duchowej w serbskiej tradycji i współczesności. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2005.
• Hansen, Miriam Bratu. „«Lista Schindlera» to nie «Shoah»: drugie przykazanie, modernizm popularny i pamięć publiczna”. Przeł. Tamara Skalska, przejrzeli i poprawili Tomasz Majewski, Agnieszka Rejniak-Majewska. Teoria –literatura – życie. Praktykowanie teorii w humanistyce współczesnej. Red. A. Legeżyńska, R. Nycz. Warszawa: Wydawnictwo IBL, 2012. S. 173–201.
• Hirsch, Joshua. „Postmodernizm, drugie pokolenie i międzykulturowe kino postraumatyczne”. Przeł. Tomasz Bilczewski, Anna Kowalcze-Pawlik. Antologia studiów nad traumą. Red. A. Łysak. Kraków: Universitas, 2015. S. 253–284.
• Jawoszek, Agata. Boszniacy. Literackie narracje tożsamościowe po 1992 roku. Poznań: Wydawnictwo Nauka i Innowacje, 2014.
• Jazbec, Salamon. Magnissimum crimen. Pola vijeka revizionizma u Hrvata. Zagreb: Margelov institut, 2008.
• Koljanin, Milan. Nemački logor na Beogradskom Sajmištu 1941–1944. Beograd: Institut za savremenu istoriju, 1992.
• Kuljić, Todor. Kultura sećanja. Teorijska objašnjenja upotrebe prošlosti. Beograd: Čigoja štampa, 2006.
• Kuljić, Todor. Prevladanje prošlosti. Uzroci i pravci promene slike istorije krajem XX veka. Beograd: Helšinski odbor za ljudska prava u Srbiji, 2002.
• LaCapra, Dominick. Historia w okresie przejściowym. Doświadczenie, tożsamość, teoria krytyczna. Przeł. Katarzyna Bojarska. Kraków: Universitas. 2009.
• LaCapra, Dominick. „Trauma, nieobecność, utrata”. Przeł. Katarzyna Bojarska. Antologia studiów nad traumą. Red. T. Łysak. Kraków: Universitas, 2015. S. 59–107.
• Leociak, Jacek. Doświadczenia graniczne. Studia o dwudziestowiecznych formach reprezentacji. Warszawa: Wydawnictwo IBL, 2009.
• Majewski, Tomasz. „Dyskurs publiczny po Shoah”. Pamięć Shoah. Kulturowe reprezentacje i praktyki upamiętniania. Red. T. Majewski, A. Zeidler-Janiszewska. Łódź: Wydawnictwo Officyna, 2011. S. 251–257.
• Manojlović Pintar Olga, Ignjatović Aleksadar. „Prostori selektivnih memorija: Staro sajmište u Beogradu i sećanje na drugi svetski rat”. Kultura sjećanja. Povijesni lomovi i svladavanje prošlosti: 1941.
• Red. B. Sulejman, T. Cipek, O. Milosavljević. Zagreb: Disput, 2008. S. 95–112. Web. 21.12.2015. http://library.fes.de/pdf-files/bueros/sarajevo/06043.pdf
• Martinov, Zlatoje. „Logor Banjica – važno mesto u istoriji zločina”. 2009. Web. 29.12.2015. http://www.republika.co.rs/460–461/32.html
• Miodyński, Lech. Powrót znaczeń. Aktualizacje tradycji kulturowych w literaturze macedońskiej po 1945 roku. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, 1999.
• Nora, Pierre. „Między pamięcią i historią: Les lieux de Mémoire”. 2009. Web. 14.12.2015. http://www.marysialewandowska.com/wp-content/uploads/2009/08/Archiwum-no2-c2-sprd.pdf.
• Pavlaković, Vjeran. „Crvene zvezde, crne košulje: simboli, komemoracije i sukobljene istorije Drugog svetskog rata u Hrvatskoj”. Przeł. Borivoj Gerzić. Pamćenje i nostalgija. Neki prostori, oblici, lica i naličja. Red. G. Đerić. Beograd: Filip Višnjić, 2009. S. 43–81.
• Pekić, Borislav. Godine koje su pojeli skakavci, wyd. 2. Beograd: BIGZ-Jedinstvo, 1988.
• Pekić, Borislav. Graditelji. Beograd: BIGZ, 1994.
• Pekić, Borislav. Hodošće Arsenija Njegovana. 1970.
• Pekić, Borislav. Pielgrzymka Arsenijego Njegovana. Przeł. Grzegorz Łatuszyński, Warszawa: PIW, 1985.
• Perica Vjekoslav, Velikonja Mitija. Nebeska Jugoslavija. Interakcije političkih mitologija i pop-kulture. Beograd: Biblioteka XX vek, 2012.
• Radović, Srđan. „Gradski prostori od mesta do nemesta, i vice versa: slučaj beogradskog Starog sajmišta”. Spomen mesta: istorija, sećanje. Red. A. Pavićević. Beograd: Etnografski institut SANU, 2009. S. 142–160.
• Radović, Srđan. “Memory Culture and Urban Reconstruction: The Case of Staro Sajmište in Belgrade”. Transitional Justice. Images and Memories. Ed. by Ch. Brants, A. Hol, D. Siegel. London: Routledge, 2013. Web. 20.12.2015.
• https://books.google.pl/books?id=QZpQoL0juvMC&pg=PT138&lpg=PT138&dq=Radovi%C4%87+Srdjan,+Memory&source=bl&ots=Ml97B-NyQ4&sig=ZKoIiefyjHbNECHPBzMmm_x_HOc&hl=pl&sa=X&ved=0ahUKEwj5_PDS5JfKAhXmEXIKHdSaC8UQ6AEIPjAF#v=onepage&q=Radovi%C4%87%20Srdjan%2C%20Memory&f=false
• Rapacka, Joanna. Godzina Herdera. O Serbach, Chorwatach i idei jugosłowiańskiej. Warszawa: Wydawnictwo Energeia, 1995.
• Ricoeur, Paul. Pamięć, historia, zapomnienie. Przeł. Janusz Margański, Kraków: Universitas, 2007.
• Rihtman-Auguštin, Dunja. Ulice moga grada. Antropologija domaćeg terena, Beograd: Biblioteka XX vek, 2000.
• Sabor, Agnieszka. „Pamięć i polityka”. Herito 1 (2010). S. 147–149.
• Selenić, Slobodan. Ci dwaj mężczyźni. Przeł. Magdalena Petryńska. Warszawa: PIW, 1988.
• Selenić, Slobodan. Memoari Pere Bogalja. Beograd: Prosveta, 1968.
• Selenić, Slobodan. Pamiętnik Piotra Kaleki. Przeł. Magdalena Petryńska. Warszawa: PIW, 1971.
• Selenić, Slobodan. Prijateljisa Kosančićevog venca, wyd. 2. Beograd: BIGZ, 1986.
• Szpociński, Andrzej. „Miejsca pamięci (lieux de memoire)”. 2008. Web. 14.12.2015. http://rcin.org.pl/ibl/Content/50928/WA248_67233_P-I-2524_szpocinski-miejsca.pdf
• Sztompka, Piotr. „Trauma kulturowa. Druga strona zmiany społecznej”. Los i wybór. Dziedzictwo i perspektywy społeczeństwa polskiego. Red. A. Kojder, K.Z. Sowa. Rzeszów: Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2003.
• Trbojević, Danilo. Sećanje na zlo. Politika komemoracije žrtava nacističkih ustaških logora. Beograd: Srpski genealoški centar, 2014.
• Young, James. „Pamięć i kontrpamięć. W poszukiwaniu społecznej estetyki pomników Holokaustu”. Literatura na Świecie 1–2 (2004). S. 267–289.
• Zertal, Idith. Naród i śmierć. Zagłada w dyskursie i polityce Izraela. Przeł. Jan Maria Kłoczowski. Kraków: Znak, 2010.
• Semlin Jugendlager Web. 29.12.2015. http://www.open.ac.uk/socialsciences/semlin/
• Web. 28.11.2015. http://beogradskonasledje.rs/kd/zavod/vozdovac/banjicki_logor.html

Identifiers

DOI

10.14746/p.2016.19.10298