Czytanie malarstwa romantycznego w szkole – aksjologiczny wymiar malarstwa Caspara Davida Friedricha

• Authors: Małgorzata Burzka-Janik

Title variants

EN

Reading Romantic painting at school – axiological dimension of the painting by Caspar David Friedrich

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Autorka szkicu podejmuje próbę diagnozy dzisiejszej sytuacji panującej w szkolnej metodyce „czytania” dzieł malarskich i kreśli idealną sytuację szkolnej egzegezy sztuk plastycznych, pozwalającą na wniknięcie w trzy wymiary dzieła: ontologiczny, semiotyczny i aksjologiczny. Jako przykład twórców, których obrazy dają szerokie możliwości interpretacyjne i umożliwiają odkrywanie metafizycznego wymiaru sztuki, podaje ikonografię romantyczną, a w niej malarstwo Kaspara Davida Friedricha. Zasadniczą część szkicu stanowi interpretacja dwóch obrazów niemieckiego artysty z motywem bohatera odwróconego plecami do widza. Pierwszy z nich to jedna z bardziej znanych jego kompozycji pt. Wędrowiec nad morzem chmur, drugi – nieco późniejszy obraz pt. Kobieta w oknie – przykład chętnie wykorzystywanego w ikonografii epoki romantyzmu toposu otwartego okna. Różnicami, rozstrzygającymi o wpisanych w obydwa płótna znaczeniach, jest – dowodzi autorka – płeć kreowanych postaci i miejsce, z jakiego oglądają one świat. Szkic domyka zestaw przykładowych zadań dydaktycznych mogących stanowić punkt wyjścia do szkolnych lektur przesiąkniętego mistyką malarstwa Friedricha.

EN

The author of the sketch makes an attempt to diagnose today’s situation in school methodology of “reading” painting works and outlines the ideal situation of school fine arts exegesis allowing the insight into the three dimensions of piece of art: the ontological, semiotic and axiomatic. The author sets examples of artists who provide the vast interpretation and enable the discovery of metaphysical dimension of art, she hands the Romantic iconography and within the issue there is Caspar David Friedrich painting. The main part of the sketch consists the interpretation of two paintings by the German artist with the motif of the hero turned with the back to the spectator. The first of them is one of his most renown works titled Wanderer above the Sea of Fog also known as Wanderer Above the Mist, the second, a bit later work Woman at a window – the example of frequently used open widow motif in the iconography of the Romanticism. The differences that decide of the meaning of these two canvases – as the author proves – is the sex of created persons and the place where they perceive the world from. The sketch closes the set of examples of didactic tasks that could make the starting point to school set of books steeped in mystic of Friedrich’s paintings.

Keywords

PL

metodyka nauczania; sztuka; ikonografia romantyczna; mistyka

EN

school methodology; fine arts; Romantic iconography; mystic; school methodology; fine arts; Romantic iconography; mystic

• Publisher: Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
• Journal: Polonistyka. Innowacje
• Year: 2015
• Issue: 2
• Pages: 147-164

Dates

published

2015-12-29

Contributors

author

Małgorzata Burzka-Janik

References

• Abramowska Janina, 1995, Powtórzenia i wybory. Studia z tematologii i poetyki historycznej, Poznań.
• Bachelard Gaston, 1975, Dom oniryczny i dom rodzinny, w: Wyobraźnia poetycka. Wybór pism, Chudak H., Tatarkiewicz A. (przeł.), Błoński J., (przedmowa), Warszawa.
• Białostocki Jan, 1980, Historia sztuki wśród innych nauk humanistycznych, Wrocław.
• Białostocki Jan, 1959, Metoda ikonologiczna w badaniach nad sztuką, w: Pięć wieków myśli o sztuce, Warszawa.
• Białostocki Jan, 1987, Refleksje i syntezy ze świata sztuki, Warszawa.
• Bortnowski Stanisław, 2002, Modele prezentacji malarstwa, grafiki i rysunku w podręcznikach gimnazjalnych, w: Podręcznik jako narzędzie kształcenia polonistycznego w gimnazjum, Kosętka H., Uryga Z. (red.), Kraków.
• Czytanie tekstów kultury. Metodologia. Badania. Metodyka, 2007, Myrdzik B., Morawska I. (red.), Lublin.
• Eliade Mircea, 1999, Sacrum i profanum. O istocie religijności, Warszawa.
• Gärtner Hannelore, 1977, O romantycznej ikonografii Caspara Davida Friedricha, Michalski S. (przeł.), w: Ikonografia romantyczna, Poprzęcka M. (red.), Warszawa.
• Głowiński Michał, 1990, Mity przebrane. Dionizos – Narcyz – Prometeusz – Marchołt – Labirynt, Kraków.
• Hertz Paweł, 1977, O podróży i wędrówce, w: Rozmowy na koniec wieku, prowadzą Janowska K., Mucharski P., Kraków.
• Klasycy sztuki, 2006, Pietkiewicz M. (red.), t.13, Warszawa.
• Kowalczykowa Alina, 2014, Wokół romantyzmu. Estetyka – polityka – historia. Pisma rozproszone i zarzucone, t. 1, Białystok.
• Kowalski Piotr, 1995, Gościniec, drogi rozstajne i „peregrinatio vite”. Wprowadzenie do antropologicznej lektury drogi i rozdroża, „Literatura Ludowa”, nr 4/5.
• Kur Elżbieta M., 2008, Uniwersalizm i partykularyzm języka sztuk pięknych – uwagi na marginesie czytania dzieł malarskich jako tekstów kultury, w: Teksty kultury w szkole, Myrdzik B., Tymiakin L. (red.), Lublin.
• Lévinas Emmanuel, 1998, Całość i nieskończoność. Esej o zewnętrzności, Kowalska M. (przeł.), Warszawa.
• Morawska Iwona, 2008, Malarstwo jako tekst i kontekst kultury w edukacji polonistycznej gimnazjalistów, w: Teksty kultury w szkole, Myrdzik B., Tymiakin L. (red.), Lublin.
• Nowicka A., 1975, O czytaniu obrazów i czytaniu na obrazach, t. 5, „Studia o Książce”, Wrocław.
• Oramus Romuald, 2004, Radość iluzji malarskiej. Eseje o sztuce, Kraków.
• Panofsky Erwin, 1971, Ikonografia i ikonologia, w: Studia z historii sztuki, Kamińska K. (przeł.), Białostocki J. (oprac. i wstęp), Warszawa.
• Pilch Anna, Problemy integracji literatury i malarstwa w szkole. Nauka czytania obrazu, 2004, w: Przygotowanie ucznia do odbioru różnych tekstów kultury, Janus–Sitarz A. (red.), Kraków.
• Plessner Helmuth, 1988, Pytanie o conditio humana. Wybór pism, Łukasiewicz M. (przeł.), Warszawa.
• Poprzęcka Maria, 2003, Galeria. Sztuka patrzenia, Warszawa.
• Poprzęcka Maria, 1984, Literacki styl odbioru obrazów, w: Mecenas – kolekcjoner – odtwórca. Materiały Sesji Stowarzyszenia Historyków Sztuki, Katowice – Warszawa.
• Rybczyński Witold, 1996, Dom. Krótka historia idei, Husarska K. (przeł.), Warszawa.
• Stróżewski Władysław, 2002, Wokół piękna. Szkice z estetyki, Kraków.
• Tuan Yi–Fu, 1978, Przestrzeń i miejsce, Morawińska A. (przeł.), Warszawa.
• Wieczorkiewicz Anna, 1998, Wędrowcy fikcyjnych światów. Pielgrzym, rycerz,
• tułacz, Gdańsk.
• Wysłouch Seweryna, 1998, Literatura a sztuki wizualne, Warszawa.

Identifiers

DOI

10.14746/pi.2015.1.2.11