Samodyscyplina i wszechstronność – człowiek komunistyczny w ujęciu Lenina

• Authors: Florian Nowicki

Title variants

EN

Self-discipline and Versatility – the Lenin’s Communist Man

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Artykuł poświęcony jest koncepcji człowieka komunistycznego, jaka wyłania się z pism Włodzimierza Lenina. Autor podkreśla, iż jest ona niekompletna, a w związku z tym niejednoznaczna – prowokująca do zapełniania jej „luk” materiałem nie odnoszącym się bezpośrednio do problematyki społeczeństwa komunistycznego. Rekonstrukcja podąża tropem dwóch pojęć: samodyscypliny i wszechstronności, przy czym duże znaczenie ma proponowane w artykule rozróżnienie na samodyscyplinę pozytywną i negatywną. Przez samodyscyplinę pozytywną rozumie się ogólnie samodyscyplinowanie się do działań na rzecz społeczeństwa, przy czym za zasadniczy obszar tego rodzaju samodsycypliny uznaje się sferę pracy. Chodzi więc głównie o samodyscyplinowanie się do pracy – konieczne z uwagi na brak mechanizmów przymusu ekonomicznego w komunizmie (urzeczywistniającym zasadę podziału wedle potrzeb, a nie wkładu pracy). Przez samodyscyplinę negatywną rozumie się z kolei powstrzymywanie się od działań szkodliwych społecznie, czyli od tzw. ekscesów – konieczne z uwagi na bezpaństwowy charakter społeczeństwa komunistycznego. Samodyscyplina (pozytywna i negatywna) stanowi korelat komunistycznej wolności negatywnej, polegającej (w ujęciu Lenina) na braku jakichkolwiek mechanizmów dyscypliny zewnętrznej, a więc jakiegokolwiek „zarządzania” ludźmi (choćby ultrademokratycznego). Charakteryzując z kolei Leninowskie rozumienie postulatu wszechstronności, autor przywołuje m.in. koncepcję kształcenia politechnicznego (wysuniętą przez Marksa, a rozwijaną przez życiową partnerkę Lenina, Nadieżdę Krupską), odnosząc się także do problemu „inteligentyzacji” proletariatu, a więc postulatu przyswojenia przez proletariat pozytywnych cech inteligencji (rozległość horyzontów, zdolność do samodzielnego, krytycznego „przetwarzania” dorobku kultury ogólnoludzkiej), oddzielonych od jej cech negatywnych (brak umiejętności pracy zespołowej).

EN

The article is devoted to the concept of the communist man that emerges from the writings of Vladimir Lenin. The author emphasizes that it is an incomplete concept, and therefore ambiguous - provoking us to fill its “gaps” with material that does not refer directly to the issue of a communist society. The reconstruction in this article follows two concepts: self-discipline and versatility. However, the proposed distinction between positive and negative self-discipline is here of a great importance. Through positive general self-discipline the author understands self-discipline as work for the greater good of society, with the key area of this kind self-discipline being the realm of work. It is therefore mainly a self-disciplined work - necessary due to the absence of mechanisms of economic coercion under communism (embodying the principle of the distribution according to ones needs, rather than ones labor input). By negative self-discipline the author understands refraining from acts that are harmful to society, that is, so-called “excesses” – a necessary element due to the stateless nature of a communist society. Self-discipline (positive and negative) is correlative to communist negative freedom, which consists (in Lenin’s terms) of the absence of any external mechanisms of discipline and thus any “management” of people (even if ultrademocratic in character). In turn, characterizing the Leninist understanding of the postulate of versatility, the author cites, among others, the concept of polytechnic education (put forward by Marx and developed by Nadezhda Krupskaya), the problem of “intelligentsialization” of the proletariat, and therefore the postulate of the assimilation by the proletariat of the positive qualities of the intelligentsia (the extent of its horizons, the capacity for the independent and critical “survival” of humanity‟s cultural heritage), however separated from its negative traits (lack of teamwork skills).

Keywords

PL

komunizm; człowiek komunistyczny; socjalizm; Marks; Lenin; Krupska; praca; czas wolny; wolność; królestwo wolności

EN

communism; communist man; socialism; Marx; Lenin; Krupskaya; work; leisure; liberty; kingdom of freedom; communism; communist man; socialism; Marx; Lenin; Krupskaya; work; leisure; liberty; kingdom of freedom

• Publisher: Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
• Journal: Praktyka Teoretyczna
• Year: 2016
• Volume: 20
• Issue: 2
• Pages: 143-180

Dates

published

2016-06-15

Contributors

author

Florian Nowicki

• Instytut Filozofii UW

References

• Engels, Fryderyk. 1969a. O autorytecie. W Karol Marks, Fryderyk Engels, „Dzieła”, tom 18. Warszawa: Książka i Wiedza.
• Engels, Fryderyk. 1969b. Pochodzenie rodziny, własności prywatnej i państwa. W Karol Marks, Fryderyk Engels, „Dzieła”, tom 21. Warszawa: Książka i Wiedza.
• Engels, Fryderyk. 1971. Przedmowa do broszury „Artykuły na tematy międzynarodowe z czasopisma ‘Volksstaat’ (1871 1875)”. W Karol Marks, Fryderyk Engels, „Dzieła”, tom 22. Warszawa: Książka i Wiedza.
• Engels, Fryderyk. 1972a. Anty-Dühring. W Karol Marks, Fryderyk Engels, „Dzieła”, tom 20. Warszawa: Książka i Wiedza.
• Engels, Fryderyk. 1972b. List do Bebla (18–28 marca 1875 r.). W Karol Marks, Fryderyk Engels, „Dzieła”, tom 19. Warszawa: Książka i Wiedza.
• Engels, Fryderyk, i Karol Marks. 1962. Manifest Partii Komunistycznej. W Karol Marks, Fryderyk Engels, „Dzieła”, tom 4. Warszawa: Książka i Wiedza.
• Krupska, Nadieżda. 1951. Dyscyplina pionierska. W Nadieżda Krupska, „Wybór pism pedagogicznych”. Warszawa: Państwowe Zakłady Wydawnictw Szkolnych.
• Lenin, Włodzimierz. 1951. Państwo a rewolucja. W Włodzimierz Lenin, „Dzieła wybrane”, tom 2. Warszawa: Książka i Wiedza
• Lenin, Włodzimierz. 1985. Krok naprzód, dwa kroki wstecz (Kryzys w naszej partii). W Włodzimierz Lenin, „Dzieła wszystkie”, tom 8. Warszawa: Książka i Wiedza.
• Lenin, Włodzimierz. 1987. System Taylora – ujarzmienie człowieka przez maszynę. W Włodzimierz Lenin, „Dzieła wszystkie”, tom 24. Warszawa: Książka i Wiedza.
• Lenin, Włodzimierz. 1988a. Dziecięca choroba „lewicowości” w komunizmie. W Włodzimierz Lenin, „Dzieła wszystkie”, tom 41. Warszawa: Książka i Wiedza.
• Lenin, Włodzimierz. 1988b. O kształceniu politechnicznym. Notatki w związku z tezami Nadieżdy Konstantinowny. W Włodzimierz Lenin, „Dzieła wszystkie”, tom 42. Warszawa: Książka i Wiedza.
• Lenin, Włodzimierz. 1988c. Od pierwszego subotnika na kolei moskiewsko-kazańskiej do wszechrosyjskiego pierwszomajowego subotnika. W Włodzimierz Lenin, „Dzieła wszystkie”, tom 41. Warszawa: Książka i Wiedza.
• Lenin, Włodzimierz. 1988d. Od zburzenia odwiecznego układu ku tworzeniu nowego. W Włodzimierz Lenin, „Dzieła wszystkie”, tom 40. Warszawa: Książka i Wiedza.
• Lenin, Włodzimierz. 1988e. Pierwotny wariant artykułu „Najbliższe zadania władzy radzieckiej”. W Włodzimierz Lenin, „Dzieła wszystkie”, tom 36. Warszawa: Książka i Wiedza.
• Lenin, Włodzimierz. 1988f. Pierwszy wszechrosyjski zjazd poświęcony sprawom oświaty pozaszkolnej. 6–19 maja 1919 r. 2. Przemówienie o oszukiwaniu ludu hasłami wolności i równości 19 maja. W Włodzimierz Lenin, „Dzieła wszystkie”, tom 38. Warszawa: Książka i Wiedza.
• Lenin, Włodzimierz. 1988g. Referat o subotnikach wygłoszony na Moskiewskiej Ogólnomiejskiej Konferencji RKP(b) 20 grudnia 1919 r. W Włodzimierz Lenin, „Dzieła wszystkie”, tom 40. Warszawa: Książka i Wiedza.
• Lenin, Włodzimierz. 1988h. Wielka inicjatywa (O bohaterstwie robotników na zapleczu. Z okazji „komunistycznych subotników”). W Włodzimierz Lenin, „Dzieła wszystkie”, tom 39. Warszawa: Książka i Wiedza.
• Lenin, Włodzimierz. 1988i. Zadania związków młodzieży (przemówienie na III Wszechrosyjskim Zjeździe Rosyjskiego Komunistycznego Związku Młodzieży 2 października 1920 r.). W Włodzimierz Lenin, „Dzieła wszystkie”, tom 41. Warszawa: Książka i Wiedza.
• Lenin, Włodzimierz. 1989. O spółdzielczości. W Włodzimierz Lenin, „Dzieła wszystkie”, tom 45. Warszawa: Książka i Wiedza.
• Lordon, Frédéric. 2012. Kapitalizm, niewola i pragnienie. Marks i Spinoza. Tłum. Magdalena Kowalska, Michał Kozłowski. Warszawa: Instytut Wydawniczy Książka i Prasa.
• Marks, Karol. 1962. Nędza filozofii. W Karol Marks, Fryderyk Engels, „Dzieła”, tom 4. Warszawa: Książka i Wiedza.
• Marks, Karol. 1966. Teorie wartości dodatkowej. Część trzecia. Tłum. Julian Maliniak. Warszawa: Książka i Wiedza.
• Marks, Karol. 1968. Kapitał. Tom I. W Karol Marks, Fryderyk Engels, „Dzieła”, tom 23. Warszawa: Książka i Wiedza.
• Marks, Karol. 1972. Krytyka Programu Gotajskiego. W Karol Marks, Fryderyk Engels, „Dzieła”, tom 19. Warszawa: Książka i Wiedza.
• Marks, Karol. 1976. Rękopisy ekonomiczno-filozoficzne z 1844 r. W Karol Marks, Fryderyk Engels, „Dzieła”, tom 1. Warszawa: Książka i Wiedza.
• Marks, Karol. 1981. Teorie wartości dodatkowej. Część druga. W Karol Marks, Fryderyk Engels, „Dzieła”, tom 26, część 2. Warszawa: Książka i Wiedza.
• Marks, Karol. 1983. Kapitał. Tom III. Część pierwsza. W Karol Marks, Fryderyk Engels, „Dzieła”, tom 25, część 1. Warszawa: Książka i Wiedza.
• Marks, Karol. 1984. Kapitał. Tom III. Część druga. W Karol Marks, Fryderyk Engels, „Dzieła”, tom 25, część 2. Warszawa: Książka i Wiedza.
• Marks, Karol. 1986. Zarys krytyki ekonomii politycznej. Tłum. Zygmunt Jan Wyrozembski. Warszawa: Książka i Wiedza.
• Strumilin, Stanisław. 1962. Dzień pracy a komunizm. W Stanisław Strumilin, „Problemy socjalizmu i komunizmu w ZSRR”. Tłum. Zbigniew Dąbrowa, Jan Lenart, Mina Michlewicz, Julia Mincowa, Edward Nabiel. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Ekonomiczne.
• Walicki, Andrzej. 1996. Marksizm i skok do królestwa wolności. Dzieje komunistycznej utopii. Warszawa: PWN.

Identifiers

DOI

10.14746/prt.2016.2.5