Modernization of the masses. Political moment and National-Democratic political discourse in the 1905–1907 Revolution

• Authors: Wiktor Marzec

Title variants

PL

Modernizacja mas. Moment polityczny i dyskurs endecji w okresie rewolucji 1905-1907

• Languages of publication: EN

Abstracts

EN

The article examines a change in Polish National Democratic (Nationalist) political discourse accompanying the 1905 Revolution. In particular, I scrutinize the change in the conceptualization of „the masses”. I consider a particular vision of the modernization of the masses as a form of discourse of modernity. Thus, I see it as a reaction to the indeterminacy of the social inadequacy of existing political institutions and discourses and the rapid widening of actual political participation. I argue that specific conjuncture between lineages of political thinking and social processes created a tipping point: a political moment or crisis. A particular answer for this moment – in this case an organic, hierarchic discourse of community and the envisioned whole of disciplined masses under the nationalistic control – defined the forthcoming shape of the National Democratic program. This resulted in long lasting consequences and defined the overall National Democratic project.

PL

Artykuł rozważa zmianę w endeckim dyskursie politycznym w okresie rewolucji 1905–1907. Podejmuję w nim analizę zmiany stosunku do „mas”. Wizję modernizacji mas traktuję jako specyficzną formę dyskursu nowoczesności – reakcję na niezdeterminowanie, nieadekwatność politycznych instytucji i języków i gwałtowne rozszerzenie realnego uczestnictwa politycznego. Argumentuję, że określona koniunktura czy splot zdarzeń, zarówno z dziedziny myślenia politycznego, jak i procesów społecznych, wytworzyła specyficzną sytuację kryzysu, pewien moment polityczny. Określona reakcja na ten moment – w tym przypadku organicystyczny, hierarchiczny dyskurs wspólnoty i wizja zdyscyplinowanych mas pod endecką kontrolą, zadecydowała o kształcie całości endeckiego myślenia politycznego. Ów efekt ma swoje długofalowe konsekwencje i określa późniejszy kształt ideowy formacji endeckiej.

Keywords

EN

Endeks; National Democracy; 1905 Revolution; the masses; discourse of modernity; conjuncture; political moment; Endeks; National Democracy; 1905 Revolution; the masses; discourse of modernity; conjuncture; political moment

PL

Endecja; Narodowa Demokracja; rewolucja 1905; masy; dyskurs nowoczesności; koniunktura; moment polityczny

• Publisher: Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
• Journal: Praktyka Teoretyczna
• Year: 2014
• Volume: 13
• Issue: 3
• Pages: 99-132

Dates

published

2014-01-01

Contributors

author

Wiktor Marzec

• Department of Sociology and Social Anthropology Central European University Zrínyi ut. 14, Budapest, Hungary

References

• Alexander, Jefferey i Philip Smith. 1993. „The Discourse of American civil society: A new proposal for cultural studies.” Theory and Society 2.
• Alexander, Jeffrey. 1998. „Citizen and enemy as symbolic classification: On the polarizing discourse of civil society.” W Real Civil Societies: Dilemmas of Institutionalisation. London–Thousand Oaks: Sage Publications.
• Althusser, Louis. 1999. Machiavelli and Us. Tłum. Gregory Elliott. London–New York: Verso.
• Althusser, Louis. 2006. Philosophy of the Encounter: Later Writings, 1978–87. Red. Olivier Corpet. Tłum. François Matheron. London–New York: Verso.
• Althusser, Louis. 2009. W imię Marksa. Tłum. Michał Herer. Warszawa: Wydawnictwo Krytyki Politycznej.
• Althusser, Louis. 2012. „O genezie.” Tłum. Mateusz Janik. Praktyka Teoretyczna 5.
• Badiou, Alain. 2007. Święty Paweł: Ustanowienie uniwersalizmu. Tłum. Julian Kutyła. Kraków: Korporacja Ha!art.
• Balibar, Etienne. 2007. Trwoga mas. Tłum. Andrzej Staroń. Warszawa: Dialog.
• Balicki, Zygmunt. 2008. Parlamentaryzm: Wybór pism. Kraków: Ośrodek Myśli Politycznej. Księgarnia Akademicka.
• Blobaum, Robert. 1988. „The Revolution of 1905–1907 and the crisis of Polish catholicism.” Slavic Review 4.
• Blobaum, Robert. 1995. Rewolucja: Russian Poland, 1904–1907. Ithaca: Cornell University Press.
• Bończa-Tomaszewski, Nikodem. 2001. Demokratyczna geneza nacjonalizmu: Intelektualne korzenie Ruchu Narodowo-Demokratycznego. Warszawa: S.K. Fronda.
• Castoriadis, Cornelius. 1987. The Imaginary Institution of Society. Tłum. Kathleen Blamey. Cambridge: MIT Press.
• Crago, Laura. 2000. „The ‘Polishness’ of production: Factory politics and the reinvention of working-class national and political identities in Russian Poland’s textile industry, 1880–1910.” Slavic Review 1.
• Cywiński, Bohdan. 2010. Rodowody niepokornych. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Dawidowicz, Aneta. 2006. Zygmunt Balicki (1858–1916): Działacz i teoretyk polskiego nacjonalizmu. Kraków: Zakład Wydawniczy „Nomos”.
• Dmowski, Roman. 1905a. „Podstawy polityki polskiej.” Przegląd Wszechpolski 7.
• Dmowski, Roman. 1905b „Ruch strajkowy w Królestwie i jego przyczyny.” Przegląd Wszechpolski 2.
• Dmowski, Roman. 1938. Pisma. T. 4. Częstochowa.
• Dmowski, Roman. 2002. Myśli nowoczesnego Polaka. Wrocław: Nortom.
• Elliott, Gregory. 2006. Althusser: The Detour of Theory. Leiden–Boston: Brill.
• Glynos, Jason i David Howarth. 2007. Logics of Critical Explanation in Social and Political Theory. London–New York: Routledge.
• Goshgarian, G.M. 2012. „Wstępne uwagi o Sur la genèse.” Tłum. Mateusz Janik. Praktyka Teoretyczna 5.
• Grott, Bogumił. 1995. Zygmunt Balicki: Ideolog Narodowej Demokracji. Kraków: Arcana.
• Jaszczuk, Andrzej. 1986. Spór pozytywistów z konserwatystami o przyszłość Polski 1870–1903. Warszawa: PWN.
• Jonsson, Stefan. 2013. Crowds and Democracy: The Idea and Image of the Masses from Revolution to Fascism. New York: Columbia University Press.
• Kalabiński, Stanisław i Feliks Tych. 1976. Czwarte powstanie czy pierwsza rewolucja: Lata 1905–1907 na ziemiach polskich. Warszawa: Wiedza Powszechna.
• Karwacki, Władysław L. 1975. Łódź w latach rewolucji 1905–1907. Łódź: Wydawnictwo Łódzkie.
• Kizwalter, Tomasz. 1999. O nowoczesności narodu: Przypadek Polski. Warszawa: Semper.
• Kizwalter, Tomasz. 2002. „Nowoczesny Polak, Darwin i Nietzsche.” Przegląd Polityczny 56.
• Kozicki, Stanisław. 1964. Historia Ligi Narodowej: Okres 1887–1907. Londyn: Myśl Polska.
• Krzywiec, Grzegorz. 2009. Szowinizm po polsku: Przypadek Romana Dmowskiego (1886–1905). Warszawa: Wydawnictwo Neriton, Instytut Historii PAN.
• Krzywiec, Grzegorz. 2013. „Z taką rewolucją musimy walczyć na noże: Rewolucja 1905 roku z perspektywy polskiej prawicy.” W Rewolucja 1905: Przewodnik, red. Wiktor Marzec i Kamil Piskała. Warszawa: Wydawnictwo Krytyki Politycznej.
• Kułakowski, Mariusz. 1972. Roman Dmowski w świetle listów i wspomnień. [bmw]: Gryf Publications.
• Kulak, Teresa. 1994. Jan Ludwik Popławski: Biografia polityczna. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
• Kurczewska, Joanna. 1979. Naród w socjologii i ideologii polskiej: Analiza porównawcza wybranych koncepcji z przełomu XIX i XX wieku. Warszawa: PWN.
• Laclau, Ernesto. 1990. New Reflections on the Revolution of Our Time. London–New York: Verso.
• Laclau, Ernesto i Chantal Mouffe. 2007. Hegemonia i socjalistyczna strategia: Przyczynek do projektu radykalnej polityki demokratycznej. Tłum. Sławomir Królak. Wrocław: Wydawnictwo Naukowe Dolnośląskiej Szkoły Wyższej Edukacji TWP.
• Lahtinen, Mikko. 2009. Politics and Philosophy: Niccolo Machiavelli and Louis Althusser’s Aleatory Materialism. Tłum. Gareth Griffiths i Kristina Kölhi. Leiden–Boston: Brill.
• Larise, Dunja. 2006. „Der aleatorische Materialismus: Ein theoretisches Projekt des späten L. Althusser.” Synthesis Philosophica 1.
• Lefort, Claude. 1988. Democracy and Political Theory. Cambridge, UK: Polity Press.
• Machiavelli, Niccolo. 2008. O sztuce wojny. Tłum. Bogdan Baran. Warszawa: Aletheia.
• Mannheim, Karl. 1986. Conservatism: A Contribution to the Sociology of Knowledge. London– New York: Routledge & Kegan Paul.
• Mannheim, Karl. 1992. Ideologia i utopia. Tłum. Jan Miziński. Lublin: Test.
• Marchart, Oliver. 2007. Post-Foundational Political Thought: Political Difference in Nancy, Lefort, Badiou and Laclau. Edinburgh: Edinburgh University Press.
• Marzec, Wiktor. 2012. „Proletariacka biografia i dzielenie postrzegalnego: Rozmywanie granic klasowych w okresie rewolucji 1905 roku.” Folia Sociologica 41.
• Marzec, Wiktor. 2013. „The 1905–1907 revolution in the Kingdom of Poland: Articulation of political subjectivities among workers.” Contention 1.
• Marzec, Wiktor. 2014. „Ponowne obsadzenie pustego miejsca: Endecki naród i polityczna nowoczesność.” Hybris 24.
• Marzec, Wiktor i Kamil Piskała (red.). 2013. Rewolucja 1905: Przewodnik. Warszawa: Wydawnictwo „Krytyki Politycznej”.
• Mencwel, Andrzej. 2009. Etos lewicy: Esej o narodzinach kulturalizmu polskiego. Warszawa: Wydawnictwo „Krytyki Politycznej”.
• Monasterska, Teresa. 1973. Narodowy Związek Robotniczy, 1905–1920. Warszawa: PWN.
• Ortega y Gasset, José. 2008. Bunt mas. Tłum. Piotr Niklewicz. Warszawa: MUZA.
• Ostoja, Bolesław. 1905. „Bilans socyalistyczny wobec żądań ruchu robotniczego.” Przegląd Wszechpolski 8–10.
• Paige, Jeffrey M. 1999. „Conjuncture, comparison, and conditional theory in macrosocial inquiry.” American Journal of Sociology 3.
• Pitkin, Hanna Fenichel. 1999. Fortune Is a Woman: Gender and Politics in the Thought of Niccolò Machiavelli. With a New Afterword. Chicago: University of Chicago Press.
• Pocock, John G.A. 2003. The Machiavellian Moment Florentine Political Thought and the Atlantic Republican Tradition. Princeton, N.J.: Princeton University Press.
• Popławski, Jan Ludwik. 1910. Pisma polityczne. Warszawa: Gebethner i Wolff.
• Popławski, Jan Ludwik. 2012. Naród i polityka: Wybór pism. Kraków: Ośrodek Myśli Politycznej. Wydział Studiów Międzynarodowych i Politycznych UJ.
• Porter, Brian. 1999. „Democracy and discipline in late nineteenth-century Poland.” The Journal of Modern History 2.
• Porter, Brian. 2011. Gdy nacjonalizm zaczął nienawidzić: Wyobrażenia nowoczesnej polityki w dziewiętnastowiecznej Polsce. Tłum. Agnieszka Nowakowska. Sejny: Pogranicze.
• Puszkow-Bańka, Agnieszka. 2013. Polska i Polacy w myśli narodowej demokracji na przełomie XIX i XX wieku (Jan Ludwik Popławski, Zygmunt Balicki, Roman Dmowski). Kraków: Akademia Ignatianum, Wydawnictwo WAM.
• Rancière, Jacques. 1999. Disagreement: Politics and Philosophy. Tłum. Julie Rose. Minneapolis: University of Minnesota Press.
• Rancière, Jacques. 2004. The Philosopher and His Poor. Tłum. Andrew Parker. Durham, NC: Duke University Press.
• Rancière, Jacques. 2008a. Nienawiść do demokracji. Tłum. Maciej Kropiwnicki. Warszawa: Instytut Wydawniczy Książka i Prasa.
• Rancière, Jacques. 2008b. Na brzegach politycznego. Tłum. Iwona Bojadżijewa i Jan Sowa. Kraków: Korporacja Ha!art.
• Ratajczak, Mikołaj. 2013. „Genealogia biopolityki: Biologia państwa.” Praktyka Teoretyczna 3.
• Sassen, Saskia. 2008. Territory, Authority, Rights from Medieval to Global Assemblages. Princeton, N.J.–Woodstock: Princeton University Press.
• Sewell, William Hamilton. 2005. Logics of History: Social Theory and Social Transformation. Chicago: University of Chicago Press.
• Skinner, Quentin. 1981. Machiavelli. Oxford–New York: Oxford University Press.
• Sobczak, Mieczysław. 2008. Narodowa Demokracja wobec kwestii żydowskiej na ziemiach polskich przed I wojną światową. Wrocław: Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej im. Oskara Langego.
• Speer, Ross. 2013. „The dice man.” International Socialism 137. http://www.isj.org.uk/index.php4?id=878.
• Suchting, Wal. 2004. „Althusser’s late thinking about materialism.” Historical Materialism 1.
• Taylor, Charles. 2010. Nowoczesne imaginaria społeczne. Tłum. Karolina Szymaniak i Adam Puchejda. Kraków: Znak.
• Theweleit, Klaus. 1977. Männerphantasien. Frankfurt am Main: Verlag Roter Stern.
• Toruńczyk, Barbara. 1983. Narodowa Demokracja: Antologia myśli politycznej „Przeglądu Wszechpolskiego” 1895–1905. Londyn: Aneks.
• Wapiński, Roman. 1980. Narodowa Demokracja 1893–1939: Ze studiów nad dziejami myśli nacjonalistycznej. Warszawa [u.a.]: Ossolineum.
• Wapiński, Roman. 1989. Roman Dmowski. Lublin: Wydawnictwo Lubelskie.
• Wolin, Sheldon S. 2004. Politics and Vision: Continuity and Innovation in Western Political Thought. Princeton, N.J: Princeton University Press.
• Wróbel, Szymon. 2011. „Biopolityka indywidualna a biopolityka państwowa.” Praktyka Teoretyczna 2.
• Zaleska, Ilona. 2014. Kościół a Narodowa Demokracja w Królestwie Polskim do wybuchu I wojny światowej. Warszawa: DiG.
• Zimand, Roman. 1967. „Uwagi o teorii narodu na marginesie analizy nacjonalistycznej teorii narodu.” Studia Filozoficzne 4.
• Żarnowska, Anna i Stanisław Wolsza (red.). 1993. Społeczeństwo i polityka: dorastanie do demokracji. Kultura polityczna w Królestwie Polskim na początku XX wieku. Warszawa: DiG.
• Żółkiewski, Stefan. 1988. Teksty kultury: Studia. Warszawa: PWN.

Identifiers

DOI

10.14746/pt.2014.3.5