Pisemne zeznania świadka w kontekście dążenia sądu do ustalenia prawdy i postulatu szybkości postępowania

• Authors: Joanna Mucha

Title variants

EN

Written witness testimonies in the context of the court’s desire to establish the truth and the requirement of speed in civil proceedings

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Ustawą nowelizującą z 4 lipca 2019 r. ustawodawca wprowadził do Kodeksu postępowania cywilnego art. 2711, przewidujący możliwość złożenia przez świadka zeznań na piśmie, jeżeli sąd tak postanowi. Dotychczas pisemne zeznania przewidziane były jedynie w przypadku świadków głuchych lub niemych oraz w europejskim postępowaniu w sprawie drobnych roszczeń, stanowiąc odstępstwo od zasady bezpośredniości o marginalnym znaczeniu. Wprowadzenie nowego przepisu uzasadniane jest zapewnieniem szybkości postępowania i usprawnienia pracy sądów. Istotnie, w treść konstytucyjnego prawa do sprawiedliwego postępowania wpisane jest m.in. rozpatrzenie sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki. Z drugiej zaś strony wśród aksjologicznych wartości procesu wymienia się prawdę. Ustalenie prawdy jest zaś konieczne dla sprawiedliwego rozstrzygnięcia o przedmiocie procesu. Zatem pomiędzy dążeniem do prawdy jako podstawy ustalenia stanu faktycznego a szybkością postępowania istnieje swoista konkurencja wartości. Przyjęcie od świadka zeznań na piśmie ogranicza poznanie przez sąd prawdy z uwagi na pozbawienie go m.in. narzędzi umożliwiających weryfikację ich prawdziwości przez obserwację zachowań świadka i odbiór jego komunikatów niewerbalnych. Jakkolwiek ustalenie w postępowaniu prawdy nie ma charakteru absolutnego, gdyż Kodeks przewiduje instytucje pozwalające na przynajmniej częściowe odstąpienie od jej pełnego ustalenia, to jednak zawsze odstępstwa te są uzasadniane koniecznością ochrony innych wartości. W art. 271[1] k.p.c. nie ma skonkretyzowanego ustawowo powodu odstąpienia od odebrania zeznań ustnie na rozprawie. Wartością taką nie może być w sposób abstrakcyjny szybkość postępowania.

EN

By the amendment act of 4 July 2019, the legislator introduced art. 2711 to the Code of Civil Procedure. This provision stipulates that it is possible for a witness to testify in writing if the court so decides. Previously, written testimonies had been permitted only for deaf or dumb witnesses and in the European small claims procedure, which was an exception to the principle of the directness of a marginal importance. The introduction of the new provision is justified by the need to ensure the speed of proceedings and improve the work of courts. Indeed, the content of the constitutional right to fair proceedings includes, inter alia, consideration of the case without undue delay. On the other hand, truth is mentioned among the axiological values of the process. Determining the truth is necessary for a fair decision on the matter at issue in the trial. Therefore, there is a kind of value competition between, on the one hand, the pursuit of truth as the basis for establishing the facts and, on the other, the speed of proceedings. A written testimony deprives the court of, among other things, tools enabling verification of its veracity, for example by observing the witness's behaviour and being able to interpret non-verbal messages. Although the determination of the truth in the proceedings is not absolute, because the code provides for institutions allowing at least partial departure from its full determination, these departures are always justified by the need to protect other values. In art. 2711 there is no specific reason for refraining from taking oral evidence. The abstract speed of proceedings cannot be such a value.

Keywords

PL

zeznanie świadka; dowody;; proces cywilny

EN

witness testimony; evidence; evidence proceedings; civil trial; witness testimony; evidence; evidence proceedings; civil trial

• Publisher: Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
• Journal: Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny
• Year: 2020
• Volume: 82
• Issue: 3
• Pages: 77-93

Dates

published

2020-09-30

Contributors

author

Joanna Mucha

• Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu

• https://orcid.org/0000-0001-5931-6964

References

• Błaszczak Ł., Markiewicz K., Rudkowska-Ząbczyk E. (red.) (2010), Dowody w postępowaniu cywilnym. Warszawa.
• Cieślak, M. (2011). Polska procedura karna. Podstawowe założenia teoretyczne. Kraków.
• Czeszejko-Sochacki, Z. (1997). Prawo do sądu w świetle Konstytucji RP. Państwo i Prawo 52(11/12): 86–105.
• Gapska, E. (2014). Ustne czy pisemne postępowanie cywilne? [w:] K. Flaga-Gieruszyńska, G. Jędrejek (red.), Aequitas sequitur legem. Księga Jubileuszowa z okazji 75. urodzin Profesora Andrzeja Zielińskiego. Warszawa: 74–90.
• Dziurda, M. (2020) [w:] T. Zembrzuski (red.), Kodeks postępowania cywilnego. Koszty sądowe w sprawach cywilnych. Dochodzenie roszczeń w postępowaniu grupowym. Przepisy przejściowe. Komentarz do zmian. Tom 1. Warszawa
• Gołąb, S. (1937). Skupienie i przyśpieszenie w procesie cywilnym. Lwów. <http://www.biblioteka-cyfrowa.pl/Content/64242/directory.pdf>.
• Gożdziaszek, Ł. (2010). Zasada bezpośredniości i pisemności postępowania dowodowego w świetle nowelizacji kodeksu postępowania cywilnego z dnia 5 grudnia 2008 r. Kwartalnik Naukowy Prawo Mediów Elektronicznych 2: 26–30.
• Homenda, M. (2019). Pisemne zeznania świadka według nowelizacji Kodeksu postępowania cywilnego z 4.07.2019 r. Uwagi w świetle zasad postępowania cywilnego. Polski Proces Cywilny 3: 363–380.
• Jodłowski J., Resich Z., Lapierre J., Misiuk-Jodłowska T., Weitz K. (2016). Postępowanie cywilne. Warszawa.
• Klonowski, M. (2018). Kierunki zmian postępowania cywilnego w projekcie Ministra Sprawiedliwości ustawy o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego praz niektórych innych ustaw z 27.11.2017 r. – podstawowe założenia, przegląd proponowanych rozwiązań oraz ich ocena. Polski Proces Cywilny 2: 180–205.
• Kołakowska, W., Lach, B. (2002). Psychologiczne determinanty zeznań świadków i osób składających wyjaśnienia (wybrane zagadnienia). Szczytno.
• Korzan, K. (1997). Postępowanie nieprocesowe. Warszawa.
• Kotas, S. (2019). Realizacja zasady szybkości postępowania w polskim procesie cywilnym w świetle projektu ustawy o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw [w:] G. Jędrejek, S. Kotas, F. Manikowski, (red.), Postępowanie cywilne – wprowadzone i projektowane zmiany 2019. Warszawa: 99–118.
• Łazarska, A. (2012). Rzetelny proces cywilny. Warszawa.
• Manowska M. (red.) (2013). Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz. Warszawa.
• Murzynowski, A. (2003). Refleksje na temat przestrzegania zasady prawdy materialnej a zachowania sprawności postępowania karnego, [w:] M. Płachta (red.), Gdańskie Studia Prawnicze: Aktualne problemy prawa i procesu karnego. Księga ofiarowana Profesorowi Janowi Grajewskiemu. Tom 11. Gdańsk: 107–117.
• Nita, B., Światłowski, A.R. (2012). Kontradyktoryjny proces karny (między prawdą materialną a szybkością postępowania). Państwo i Prawo 67(1): 33–49.
• Nowak, T. (1971). Zasada bezpośredniości w polskim procesie karnym. Poznań.
• Orfin, A. (2012). Sprawność postępowania karnego w świetle zasady prawdy materialnej i zasady bezpośredniości. Ius Novum 3: 71–83.
• Orłowska-Zielińska, B., Szczechowicz, K. (2014). Wybrane aspekty odstępstwa od zasady bezpośredniości w procesie karnym i ich zgodność z Konstytucją. Studia Prawnoustrojowe 23: 149–155.
• Piasecki, K. (1984). Przewlekłość sądowego postępowania w sprawach cywilnych – przyczyny i środki zaradcze. Nowe Prawo 4.
• Piasecki, K. (2010). System dowodów i postępowanie dowodowe w sprawach cywilnych. Warszawa.
• Pieszko-Sroka, A. (2011). Czy zeznania są wiarygodne? Poszukiwanie metody ich oceny i rola psychologa w tym procesie. Przegląd Bezpieczeństwa Wewnętrznego 5: 44–54.
• Skibińska, M. (2019). Dowód z zeznań świadka w świetle projektu ustawy o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw z 8.01.2019 r., [w:] G. Jędrejek, S. Kotas, F. Manikowski (red.), Postępowanie cywilne – wprowadzone i projektowane zmiany 2019. Warszawa: 119–141.
• Summers, R.S. (1974). Evaluating and Improving Legal Processes – A Plea for „Process Values”, Cornell Law Review 60: 1-52. <https://scholarship.law.cornell.edu/cgi/viewcon-tent.cgi?article=2405&context=facpub>.
• Szanciło, T. (red.) (2019). Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz. Tom 1. Warszawa.
• Turek, J. (2003). Czynności dowodowe sądu w procesie cywilnym. Kraków.
• Waśkowski, E. (1932). Podręcznik procesu cywilnego: ustrój sądów cywilnych, postępowanie sporne. Wilno. <https://www.bibliotekacyfrowa.pl/dlibra/publication/34746/edition/38176/content>.
• Wiliński, P. (2006). Recenzja książki pt. Zagubiona szybkość procesu karnego. Jak ją przywrócić? S. Waltoś, J. Czapska (red.), Warszawa 2005. Prokuratura i Prawo 9: 137–144.
• Wiliński, P. (2010). Konstytucyjny standard prawa do sądu a proces karny, [w:] P. Hofmański (red.), Węzłowe problemy procesu karnego. Warszawa: 211–221.

Identifiers

DOI

10.14746/rpeis.2020.82.3.6