Celebrations of the millennium of Poland’s baptism as the manifestation of the ‘Church’s politics of memory’

• Authors: Paweł Stachowiak

Title variants

PL

Uroczystości Milenium Chrztu Polski jako przejaw „kościelnej polityki pamięci”

• Languages of publication: EN

Abstracts

PL

Kościół katolicki jest w dzisiejszej Polsce jednym z ważniejszych podmiotów polityki pamięci. Jest ona definiowana jako działania na rzecz ukształtowania pamięci zbiorowej społeczeństwa poprzez ustanowienie dominującego tonu w publicznym dyskursie o przeszłości. Zdobycie uprzywilejowanej pozycji w walce o kształt tej pamięci stało się przejawem nie tylko ambicji rozmaitych instytucji i środowisk, ale również wyrazem realistycznego przeświadczenia, które każe w przeszłości, a raczej w jej ocenie i interpretacji, szukać drogi do legitymizacji swej aktualnej roli publicznej. Kształtowanie pożądanego obrazu przeszłości związane jest z realizacją wielu celów instytucjonalnego Kościoła. Są wśród nich: dążenie do zachowania istotnego miejsca w życiu publicznym i pozostanie liczącym się uczestnikiem publicznej debaty. Dlatego obok pozostałych uczestników życia publicznego wypracował on własną wersję „polityki pamięci” i stara się poprzez nią wpłynąć na kształt pamięci zbiorowej Polaków. Była ona uprawiana przez Kościół już w okresie PRL a momentem, w którym można było obserwować szczególny zbieg jej wątków były obchody Milenium chrztu Polski w 1966 r. Artykuł jest próbą odtworzenia kościelnej wizji tysiąclecia, zarysowania głównych wątków, które pojawiają się w milenijnych dokumentach i wystąpieniach hierarchów oraz rekonstrukcji ówczesnego kościelnego programu prezentowania przeszłości, i celów, jakie miały być za jego pośrednictwem realizowane. Autor podkreśla, iż główny cel “kościelnej polityki pamięci” okresu milenijnego miał raczej charakter defensywny i był reakcją na świadomą oraz zaplanowaną politykę wypierania Kościoła ze sfery publicznej, bronił on w ten sposób swej roli, jako instytucji kształtującej tożsamość narodową i system wartości Polaków. Milenijna strategia Kościoła była też próbą utrzymania realnej pozycji Kościoła dzięki wzmocnieniu tradycyjnej formy polskiej religijności: ludowej, masowej, odwołującej się do utożsamienia polskości i katolicyzmu. Wobec takich celów przeszłość stała się przedmiotem instrumentalizacji przez obie strony ówczesnego ideowo-politycznego sporu, kościelną i państwową. Czyniono tak poprzez odpowiednią ekspozycję różnych wydarzeń z przeszłości, niekiedy zaś przez nadawanie im odmiennych interpretacji. Kościół był w tym sporze stroną dysponującą większą wiarygodnością, aniżeli władze komunistyczne, które dopiero w latach sześćdziesiątych uczyniły pozytywne odwołania do tysiącletniej tradycji polskiej państwowości częścią swej strategii legitymizacyjnej.

• Publisher: Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
• Journal: Środkowoeuropejskie Studia Polityczne
• Year: 2014
• Issue: 3
• Pages: 129-144

Dates

published

2014-09-15

Contributors

author

Paweł Stachowiak

• Adam Mickiewicz University in Poznań, Poland

References

• Bartnik C. (1999), Teologia narodu, Wydawnictwo Standruk, Częstochowa.
• Cichocki M. (2005), Władza i pamięć. O politycznej funkcji historii, Ośrodek Myśli Politycznej, Kraków.
• Iwan R. (2002), Polska chce żyć. Kardynała Stefana Wyszyńskiego wizja wspólnoty narodowo-państwowej, Oficyna Wydawnicza Kucharski, Augsburg–Toruń.
• Kula M. (2008), Elementy wystroju kościołów katolickich jako wyraz i zarazem instrument potocznego spojrzenia na historię, in: Pamięć i polityka historyczna, eds. S. M. Nowinowski, J. Pomorski, R. Stobiecki, Instytut Pamięci Narodowej, Łódź.
• Listy Pasterskie Episkopatu Polski 1945–2000, vol. I, II, (2003), eds. P. Libera, A. Rybicki, S. £ącki, Michalineum, Warszawa. Metody pracy operacyjnej aparatu bezpieczeństwa wobec kościołów i związków wyznaniowych 1945–1989, (2004), Instytut Pamięci Narodowej, Warszawa.
• Nijakowski L. M. (2008), Polska polityka pamięci. Esej socjologiczny, Wydawnictwo Akademickie i Profesjonalne, Warszawa.
• Pamięć i odpowiedzialność (2005), eds. R. Kostro, T. Merta, Ośrodek Myśli Politycznej, Kraków.
• Pattaro G. (1987), Pojmowanie czasu w chrześcijaństwie, in: Czas w kulturze, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa.
• Polityka historyczna. Historycy – politycy – prasa (2004), Muzeum Powstania Warszawskiego, Warszawa.
• Raina P. (1995), Kościół w PRL. Dokumenty 1960–1974, vol. 2, Wydawnictwo W Drodze, Poznań.
• Raina P. (1991), Te Deum Narodu polskiego. Obchody tysiąclecia Chrztu Polski w świetle dokumentów kościelnych, Warmińskie Wydawnictwo Diecezjalne, Olsztyn.
• Smith A. D. (2007), Nacjonalizm. Teoria, historia, ideologia, Wydawnictwo Sic!, Warszawa.
• Wyszyński S. (2001), Zapiski milenijne. Wybór z dziennika “Pro memoria” z lat 1965–1967, Soli Deo, Warszawa.
• Wytyczne obchodów Tysiąclecia Państwa Polskiego (2002), in: Millennium polskie. Walka o rząd dusz, ed. C. Wilanowski, Instytut Wydawniczy Pax, Warszawa.
• Zaremba M. (2005), Komunizm, legitymizacja, nacjonalizm. Nacjonalistyczna legitymizacja władzy komunistycznej w Polsce, Wydawnictwo TRIO, Warszawa.

Identifiers

DOI

10.14746/ssp.2014.3.7