Arka Noego jako teologicznomoralny archetyp zmagań człowieka z przyrodą i zmianami klimatycznymi

• Authors: Jerzy Brusiło

Title variants

EN

Noah’s Ark as Theologic and Moral Archetype of Human Struggle with Nature and Climate Changes

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Wśród wielu propozycji przeciwdziałania kryzysom współczesnego świata, często niedocenianą w obecnym problemie ekologicznym, jest biblijna historia Noego i jego Arki, która może stanowić archetyp obecnych zmagań człowieka z przyrodą i zmianami klimatycznymi. Przykłady tych zmagań to próby stworzenia arki naszych czasów: Światowego Banku Nasion, zbudowanego w 2007 roku na norweskiej wyspie Spitsbergen, który ma na celu ocalenie jak największej liczby gatunków roślin przed ich wyniszczeniem, betonowo-stalowej konstrukcji nad reaktorem IV bloku elektrowni w Czarnobylu, który uległ katastrofie w 1986 roku (Arka Czarnobyla) i pierwszego na świecie samowystarczalnego miasta Masdar City w Zjednoczonych Emiratach Arabskich. Te działania, mimo podobieństw do zmagań Noego w czasie biblijnego potopu, nie mogą jednak stanowić stałego, powszechnego, skutecznego i uniwersalnego sposobu na współczesne ratowanie człowieka, jego cywilizacji i otaczającej przyrody w obliczu zagrożeń ekologiczno-klimatycznych. W tych projektach podkreślona jest wyłącznie funkcja ratunkowa dla ludzi i przyrody, dotyczą one tylko aspektu materialnego, doraźnego i zewnętrznego, a brakuje tam charakteru prawdziwego domu, wartości moralnych, wymiarów duchowych życia ludzkiego i głębszych relacji Bóg – człowiek – przyroda. Istotne znaczenie archetypu Arki Noego nie kryje się w materialnych, technicznych i dosłownych szczegółach statku-ocalenia, lecz w kulturowych i duchowych funkcjach historii biblijnej dla idei współczesnej arki ratującej ludzkość i świat przyrody. Prawdziwa arka to dom (oikos-ethos) w potrójnym znaczeniu antropologicznym: miejsca, w którym mieszka człowiek, sieci relacji międzyosobowych i tożsamości bycia człowiekiem oraz w znaczeniu teologicznym jako przestrzeń sacrum, miejsce święte i Dom Pana. Człowiek we współczesnej arce powinien realizować plan Stwórcy i dopiero wówczas naprawdę będzie ratował stworzenie, będzie współpracował z Bogiem w dziele stworzenia, będzie bezpieczny od kataklizmów. Archetypiczne znaczenie Arki Noego powinno więc polegać na: teologicznomoralnym nawróceniu ekologicznym, oczyszczeniu pragnień i intencji, trosce o stworzenie, odpowiedzialności za przyrodę i powrocie do przymierza Boga z człowiekiem. Tak jak kiedyś Noe zmagał się z potopem, tak teraz wysiłki w ratowaniu świata i człowieka wymagają zbudowania struktur, dzieł i wartości takiego globalnego domu-arki, aby było to miejsce duchowej odnowy świata, afirmacji osoby ludzkiej i mieszkanie Boga.

EN

Among the many proposals for preventing crises of the modern world, the biblical story of Noah and his Ark is often underestimated in the current ecological problem. This story may be the archetype of the current struggle between man and nature and climate change. Examples of these struggles are attempts to create the ark of our time: the World Seed Bank, which was built in 2007 on the Norwegian island of Spitsbergen, which aims to save many species of plants from destruction, concrete and steel structure over the reactor of block IV of Chernobyl, that crashed in 1986 (Chernobyl Ark) and the world's first self-contained city, Masdar City in the United Arab Emirates. These actions, despite similarities to the struggles of Noah during the Biblical flood, can not provide a permanent, effective and universal way to rescue contemporary man, his civilization and the surrounding nature in the face of threats to ecological and climatic conditions. These projects stress only rescue function for people and nature, they involve only the material aspect, the immediate one. They lack, however the character of the true house, moral values, spiritual dimensions of human life and deeper relationships God - man - nature. The importance of Noah's Ark archetype lies not in the material, technical and literal details of the rescue ship but in cultural and spiritual functions of biblical story to the idea of modern ark saving humanity and the natural world. The real ark is a house (oikos-ethos) in the triple anthropological sense: the place where man lives, the network of interpersonal relationships and identity of being human and in the theological sense as sacrum, holy place and the House of the Lord. The man in the modern ark should implement the plan of the Creator, and only then he will really save creation, he will cooperate with God in the work of creation, will be safe from natural disasters. Archetypical significance of Noah's ark should rely on theological and moral ecological conversion, clearing desires and intentions, care for creation, responsibility for nature and return to God's covenant with man. As once Noah struggled with the flood, so now efforts in saving the world and men we need to build structures, works and values of such a global home-ark, so that it can be a place of spiritual renewal of the world, the affirmation of the human person and the dwelling place of God.

Keywords

PL

Arka Noego; arka; Arka Przymierza; archetyp; ekologia; klimat; potop; dom; przyroda; Światowy Bank Nasion; Arka Czarnobyla; Masdar City; wartości; nawrócenie; odpowiedzialność; bezpieczeństwo

EN

Noah's Ark; ark; the Ark of the Covenant; archetype; ecology; climate; flood; house; nature; the World Seed Bank; Chernobyl Ark; Masdar City; values; conversion; responsibility; safety; Noah's Ark; ark; the Ark of the Covenant; archetype; ecology; climate; flood; house; nature; the World Seed Bank; Chernobyl Ark; Masdar City; values; conversion; responsibility; safety

• Publisher: Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
• Journal: Teologia i Moralność
• Year: 2016
• Volume: 11
• Issue: 1(19)
• Pages: 29-45

Dates

published

2016-06-15

Contributors

author

Jerzy Brusiło

References

• Magisterium Kościoła:
• Jan Paweł II, Encyklika Centesimus annus, w: Encykliki Ojca Świętego Jana Pawła II, Znak, Kraków 1997.
• Jan Paweł II, Orędzie na XXIII Światowy Dzień Pokoju 1990.
• Jan Paweł II, Przemówienie na audiencji generalnej (17 I 2001), Trzeba zapobiec katastrofie ekologicznej, n. 1, „L’Osservatore Romano” 4(2001), s. 43.
• Katechizm Kościoła katolickiego, Pallottinum, Poznań 1994.
• Sobór Watykański II, Konstytucja dogmatyczna o Objawieniu Bożym Dei Verbum, w: Sobór Watykański II, Konstytucje. Dekrety. Deklaracje. Tekst polski. Nowe tłumaczenie, Pallottinum, Poznań 2002, s. 350-363.
• ---
• Literatura przedmiotu:
• Słownik grecko-polski, t. III: Λ – Π, red. Z. Abramowiczówna, Warszawa 1962.
• Aleksijewicz S., Czarnobylska modlitwa. Kronika przyszłości, Wołowiec 2012.
• Brière J., Arka Przymierza, w: Słownik teologii biblijnej, red. X. Léon-Dufour, tłum. K. Romaniuk, Poznań 1990.
• Brusiło J., Bioetyka źródeł: przyroda, środowisko naturalne człowieka i religia, w: Integralna ochrona przyrody, red. M. Grzegorczyk, Kraków 2007.
• Brusiło J., Bogactwo Boga Stwórcy i ubóstwo człowieka ekologicznego w: Scripturae Lumen. Biblia i jej oddziaływanie. Bóg Stwórca, red. A. Paciorek, Tarnów 2014.
• Dom Pana. XIX Międzynarodowe Seminarium Sacrum i Przyroda, red. J. Brusiło, P. Tirpák, M. Petro, Kraków–Presov 2011.
• Evenden I., Spichlerz na wypadek końca świata, „Nauka bez Tajemnic. Poznaj świat, który cię otacza” 6(2014), s. 56-59.
• Fernández-Armesto F., Cywilizacje. Kultura, ambicje i przekształcanie natury, Warszawa 2008.
• Hardwick T., 10 sposobów na samowystarczalne miasto, „Nauka bez Tajemnic. Poznaj Świat, Który Cię Otacza” 3(2015), s. 10-17.
• Kowalski E., Osoba i bioetyka. Zagadnienia biomedyczne dla duszpasterzy i katechetów, Kraków 2009.
• Księga Rodzaju. Wstęp – przekład z oryginału. Komentarz, red. S. Łach, Poznań 1962.
• Laskowski Ł., Motyw potopu jako nowego stworzenia w Biblii, Lublin 2010.
• Lemański J., Księga Rodzaju, rozdziały 1-11. Wstęp, przekład z oryginału, komentarz, cz. I, Częstochowa 2013.
• Lurker M., Arka Przymierza, w: Słownik obrazów i symboli biblijnych, tłum. K. Romaniuk, Poznań 1989.
• Łach S., Potop biblijny we współczesnej egzegezie, w: Ze współczesnej problematyki biblijnej, Lublin 1961.
• Matthiae P. i in., Od prehistorii do cywilizacji na kontynentach pozaeuropejskich, red. A.H. Stachowski, Biblioteka Gazety Wyborczej. Historia Powszechna, 2, Madryt–Kraków 2007.
• Odum E. P., Podstawy ekologii, Warszawa 19823.
• Rożek T., Bunkier Noego, „Gość Niedzielny” 25 X 2015, s. 60-61.
• Synowiec J.S., Na początku. Pradzieje biblijne Rdz 1,1 – 11,9, wyd. II popr. i rozszerz., Kraków 1996.
• Tettamanzi D., Nuova bioetica cristiana, Piemme 2000.
• ---
• Tischner J., Etyka wartości i nadziei, w: Wobec wartości, red. D. von Hildebrand, J.A. Kłoczowski, J. Paściak, Poznań 1982.
• Weiner J., Ekologia, w: Encyklopedia biologiczna. Wszystkie dziedziny nauk przyrodniczych, red. Z. Otałęga, t. 3: Do-Gi, Kraków 1998.
• Źródła internetowe
• Derewienko E., Czarnobyl: Operacja łączenia części nowego sarkofagu zakończona, http://www.rynekinfrastruktury.pl/wiadomosci/czarnobyl-operacja-laczenia-czesci-nowego-sarkofagu-zakonczona-50327.html [dostęp: 16.01.2016].
• http://technowinki.onet.pl/budownictwo/czarnobyl-budowa-nowego-sarkofagu-nad-reaktorem-nr-4/ertj7 [dostęp: 10.12.2015].
• Kamiński M., Stary i nowy sarkofag reaktora nr 4 [cz. 2]. Czarnobyl: gorący kartofel przerzucany z ręki do ręki, http://gadzetomania.pl/3085,stary-i-nowy-sarkofag-reaktora-nr-4-cz-2-czarnobyl-goracy-kartofel-przerzucany-z-reki-do-reki [dostęp: 14.01.2016].

Identifiers

DOI

10.14746/tim.2016.19.1.3