Una peruana en Polonia. La presencia de imágenes de Santa Rosa de Lima en los territorios de la antigua Mancomunidad de Polonia-Lituania

• Authors: Paweł Drabarczyk

Title variants

EN

Una peruana en Polonia. The presence of Saint Rose of Lima images in the Polish-Lithuanian Commonwealth

PL

Una peruana en Polonia. Obecność wizerunków św. Róży z Limy w Rzeczpospolitej Obojga Narodów

Abstracts

PL

Popularność Isabel Flores de Olivy, znanej powszechnie jako św. Róża z Limy, trwa w ikonosferze Ameryki Łacińskiej od XVII w. i wciąż jest zjawiskiem wyjątkowym. Wizerunki dominikańskiej tercjarki zaczęły mnożyć się wkrótce po jej śmierci (1617), nie tylko w Nowym Świecie, ale także w Europie, powielane w niezliczonych tanich kopiach. Jednocześnie postać ta zainspirowała uznanych artystów, takich jak słynny Bartolomé Esteban Murillo, sewilczyk Juan de Valdes Leal czy kordobańczyk Antonio Palomino. Jeszcze przed kanonizacją (która nastąpiła w 1671 r.) wiadomości o peruwiańskiej ascetce dotarły do Rzeczpospolitej, a to za sprawą członków Zakonu Kaznodziejskiego, przede wszystkim o. Tomasza Tomickiego OP, który przetłumaczył na język polski łaciński żywot Isabel Flores de Olivy, napisany przez o. Leonarda Hansena OP. Książka w przekładzie Tomickiego, wydana w Krakowie w 1666 r., zawiera pierwszy znany autorowi polski wizerunek przyszłej świętej. Rok kanonizacji jest jednocześnie datą wykonania pierwszych obrazów przedstawiających św. Różę dla kościołów dominikańskich w głównych miastach Rzeczypospolitej. Malowidło z warszawskiego kościoła pod wezwaniem św. Jacka, którego autorstwo przypisywane jest Tomaszowi Muszyńskiemu, ukazuje tercjarkę z Limy oraz ówczesnych dominikańskich kandydatów na ołtarze, działających w Nowym Świecie: Martina de Porresa, Jana Macíasa oraz Wincenta Bernedo. Obrazy z przeznaczeniem do ołtarza św. Róży w kościele św. Mikołaja w Gdańsku („Św. Róża z Dzięciątkiem” oraz „Wizja św. Róży”) zostały namalowane przez Andreasa Stecha, popularnego artystę działającego w tym mieście. Prócz tego znane są dość liczne anonimowe obrazy i rzeźby dewocyjne przedstawiające św. Różę – lub przynajmniej uchodzące za jej wyobrażenia. Katalogi Zabytków Sztuki w Polsce wymieniają kilkanaście takich obiektów, które znaleźć można w różnych miejscach na terenie kraju: m.in. w Brześciu Kujawskim, Hrubieszowie, Klimontowie, Krakowie, Kraśniku, Mokobodach, Markowicach, Niwiskach, Piaskach, Sandomierzu, Staszowie, Turobinie, Zarębach Kościelnych. Niemniej nie wszyscy badacze zgadzają się z taką interpretacją; pewne argumenty przemawiają za tym, że w niektórych przypadkach mamy do czynienia z wyobrażeniami raczej św. Katarzyny ze Sieny niż św. Róży. Niezależnie od tych wątpliwości pewne jest, że Isabel Flores de Oliva zajęła poczesne miejsce w ikonografii polskich dominikanów i odegrała znaczącą rolę w upowszechnianiu określonych form katolickiej duchowości.

EN

The popularity of Isabel Flores de Oliva, commonly known as Saint Rose of Lima, in the Latin America iconosphere has endured since the 17th century and is still spectacular. Images of this Third Order of St. Dominic member proliferated soon after her demise (1617), not only in the New World, but also in Europe, multiplied in countless cheap copies. Nevertheless, her person also inspired renowned artists as famous as Bartolomé Esteban Murillo, sevillian Juan de Valdes Leal or cordoban Antonio Palomino. Even before canonisation (1671), the fame of the Peruvian ascetic reached the Polish-Lithuanian Commonwealth, due to the efforts of the Order of Preachers, i.a. Tomasz Tomicki O.P., who translated into Polish the Latin biography of Isabel Flores de Oliva written by Leonard Hansen O.P. Tomicki’s book, which was printed in Cracow in 1666, contains the first known Polish image of the future saint. The year of canonisation is also a date of establishing first devotional paintings for Dominican churches in the major cities of the Polish-Lithuanian Commonwealth. An oil painting attributed to Tomasz Muszyński in Warsaw St. Hyacinth’s Church presents St. Rose among other Dominicans active in the New World: Martin de Porres, John Macías and Vicente Bernedo. Paintings for an altar in St. Nicholas church in Gdańsk (“Saint Rose with the Child Jesus” and “The Vision of Saint Rose”) were made by Andreas Stech, a popular artist active in this city. Apart from that, we know quite a numerous range of anonymous devotional images of St. Rose of Lima – or at least pieces passing for her images. “The Catalogues of Art Monuments in Poland” – an inventory published by the Polish Academy of Science Institute of Art – enumerate over a dozen paintings and sculptures devoted to the ascetic from Peru, which can be found in various places within the present borders of Poland: i.a. Brześć Kujawski, Hrubieszów, Klimontów, Kraków, Kraśnik, Mokobody, Markowice, Niwiski, Piaski, Sandomierz, Staszów, Turobin, Zaręby Kościelne. However, not all art historians agree with such recognition; there are arguments that in some cases we are faced with images of St. Catherine of Siena rather than St. Rose. In spite of these doubts, it is proved that Isabel Flores de Oliva gained her own place in the iconography of Polish Dominicans and played a significant role in their efforts to promote certain forms of spirituality.

• Publisher: Wydawnictwo Adam Marszałek
• Journal: Sztuka Ameryki Łacińskiej
• Year: 2012
• Issue: 2
• Pages: 135-151

Dates

published

2012

Contributors

author

Paweł Drabarczyk

• Instituto de Arte de la Academia Polaca de Ciencias, Varsovia

References

• Belting 2012 – H. Belting, Obraz i kult. Historia obrazu przed epoką sztuki, Gdańsk 2012.
• Bzowski 1606 – A. Bzowski, Rozaniec Panny Maryey, Kraków 1606.
• Espín 2005 – O. M. Espín, Rosa de Lima, first saint of the Americas: Sainthood, women’s bodies, and the building of national identity, discurso pronunciado en Association for Religion in Intellectual Life, New York 2005.
• Graziano 1993 – F. Graziano, Rosa de Lima and the tropes of sanctity, “Public” N. 8, 1993, pp. 49–55.
• Graziano 2002 – F. Graziano, Santa Rosa de Lima y la política de la canonización, “Revista Andina”, N. 34, 2002, pp. 9–45. (texto disponible en el sitio web: http://xa.yimg.com/kq/groups/19675109/293606007/ name/Santa+Rosa+de+Lima+y…, pp. 1–23).
• Graziano 2004 – F. Graziano, Wounds of Love: The Mystical Marriage of Saint Rose of Lima, Oxford 2004.
• Hansen 1664 – L. Hansen, Vita mirabilis et mors pretiosa venerabilis sororis Rosae de Sta. Maria limensis, ex Tertio Ordine S.P. Dominici, Roma 1664.
• Hansen 1666 – L. Hansen, Roza Indyiska albo przedziwny Żywot y cuda B. Roży Indyanskiey, trzeciego habitu S. Dominika, przez Przewielebnego Oyca Leonarda Hansena ięzykiem łacińskim do druku podana. Na polskie przełożona przez W. O. Tomasza Tomickiego Dominikana, Kraków 1666.
• Hansen 1677 – L. Hansen, Roza Indyiska, to iest przedziwny Żywot, y cuda, Swiętey Roży Indyankiey, trzeciego Hábitu S. Dominika, przez przewielebnego Oycá Leonarda Hansena Swiętey Theologiey doktora prowincyáłá Angielskiego, Socyuszá Generalskiego, tegosz Zakonu Językiem Łácińskim do Druku podana Ná polskie przełożona przez W. O. Thomasza Tomickiego Dominikana, Kraków 1677.
• Hempe Martínez 2005 – T. Hampe Martínez, Sobre la imagen de la muerte: el retrato de Santa Rosa de Lima por Angelino Medoro. En: Memoria del III Encuentro Internacional sobre Barroco. Manierismo y transición al Barroco, Pamplona 2011, pp. 77–89.
• Kubiak, Wasilewska 2009 – E.Kubiak, J. Wasilewska, La imagen de los indios en el arte sacro en la Polonia de los siglos XVII y XVIII, “Estudios Latinoamericanos”, N. 29, 2009, pp. 85–102.
• KZSP 1962 – Katalog Zabytków Sztuki w Polsce, vol. III: Województwo Kieleckie, J. Z. Łoziński (coord.), B. Wolff, Cuaderno Nr 11, Powiat Sandomierski, Warszawa 1962.
• KZSP 1965 – Katalog Zabytków Sztuki w Polsce, vol. X: Województwo Warszawskie, I. Galicka, H. Sygietyńska (coord.), Cuaderno 22, Powiat siedlecki, Warszawa 1965.
• KZSP 1982 – Katalog Zabytków Sztuki w Polsce, vol. IX: Województwo łomżyńskie, M. Kałamajska-Saeed (coord.), Cuaderno 1, Łomża i okolice, Warszawa 1982.
• Moisan-Jablońska, Szafraniec 1987 – K. Moisan-Jabłońska, B. Szafraniec, Maryja Orędowniczka wiernych: Matka Boska w płaszczu opiekuńczym, Matka Boska Różańcowa, Matka Boska Szkaplerzna, Matka Boska Pocieszenia, Matka Boska Łaskawa, Warszawa 1987.
• Morgan 1998 – R. J. Morgan, “Just like Rosa”: History and Metaphor in the Life of a Seventeenth-Century Peruvian Saint, “Biography” vol. 21, n. 3, 1998, pp. 1–35.
• Mujica Pinilla 2001 – R. Mujica Pinilla, Rosa limensis: Mística, política e iconografía en torno a la patrona de América, Lima 2001.
• Petroff 1994 – E.Petroff, Body and Soul: Essays on Medieval Women and Mysticism, Oxford 1994.
• Sieykowski 1743 – M. Sieykowski, Świątnica Panska to iest Kościoł Boga w Troycy SS. iedynego z klasztorem WW. OO. Dominikanow w Krakowie, znacznemi świętych Pańskich relikwiami, kaplicami, ołtarzami, obrazami […] przyozdobiona, wielkich w cnotę […] licznych mężow maiąca […] Przez […] Michała Sieykowskiego […] Wypisana, Kraków 1743.

Identifiers

DOI

10.15804/sal201206

Biblioteka Nauki

2180353