Fluencja słowna w zakresie wybranych kategorii nazw własnych i pospolitych w przebiegu otępienia w chorobie Alzheimera

• Authors: Renata Gliwa

Title variants

Fluencja słowna w zakresie wybranych kategorii nazw własnych i pospolitych w przebiegu otępienia w chorobie Alzheimera

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Przedmiotem niniejszych rozważań uczyniono badanie fluencji słownej u osób ze zdiagnozowanym otępieniem w przebiegu choroby Alzheimera w różnych jego stadiach (otępienie lekkie, średnie i głębokie). Badanie wykonano przy użyciu testu fluencji słownej. Na podstawie wyników testu można wnioskować m.in. o jakości procesów językowych, stanie pamięci semantycznej czy stanie funkcji wykonawczych. W artykule przeprowadzono porównanie fluencji słownej w zakresie wybranych nazw pospolitych i nazw własnych. Porównanie wskazuje na stopniowy spadek płynności werbalnej, adekwatnie do stopnia demencji, a także różne profile wykonań zadań w zależności od kategorii rzeczowników. Autorka podjęła także próbę wyjaśnienia przyczyn spadku fluencji słownej w kolejnych stadiach choroby Alzheimera.

EN

The article concerns verbal fluency in dementia in the course of Alzheimer’s disease. The test described allows one to detect dysfunctions within linguistic processes, semantic memory or dysfunction of executive functions already present in the early stages of the disease, when no attention is paid to the dysfunction of language functions. The article compares the results of verbal fluency tests in selected categories of proper nouns and common nouns, and determines the effect of the Alzheimer’s disease stage on the test result. Comparison of the test group results with various degrees of dementia indicates a progressive decrease in verbal fluency, adequately to the degree of dementia, regardless of the type of task. The experiment shows different profiles of verbal tasks in terms of common nouns and proper nouns.

Keywords

PL

test fluencji słownej; otępienie; choroba Alzheimera; nazwy pospolite; nazwy własne

EN

verbal fluency test; dementia; AD; common nouns; proper nouns; verbal fluency test; dementia; AD; common nouns; proper nouns

• Publisher: Instytut Języka Polskiego Polskiej Akademii Nauk
• Journal: Polonica
• Year: 2019
• Volume: 39
• Pages: 45-70

Dates

published

2019-12-28

Contributors

author

Renata Gliwa

References

• Armstrong C.L., Morrow L., 2014, Otępienie, [w:] Neuropsychologia medyczna, red. C.L. Armstrong, L. Morrow, red. wyd. pol. M. Harciarek, Warszawa, s. 3–33.
• Barczak A., Gorzkowska A., Klimowicz-Morawiec A., 2012, Ocena zaburzeń funkcjonowania poznawczego, [w:] Diagnostyka i leczenie otępień. Rekomendacje zespołu ekspertów Polskiego Towarzystwa Alzheimerowskiego, red. M. Zabawa, Otwock, s. 11–16.
• Biechowska D., Kaczmarek I., Witkowska M., Steinborn B., 2012, Przydatność prób fluencji słownej w diagnozie
• różnicowej zaburzeń neurologicznych u dzieci i młodzieży, Neurologia Dziecięca 42 (21), s. 45–51.
• Bolla J.K., Gray S., Resnick S.M., Galante R., Kawas C., 1998, Category and letter fluency in highly educated older adults, The Clinical Neuropsychologist 123, s. 330–338.
• Daniluk B., 2000, Deficyty poznawcze u osoby z postępującym schorzeniem mózgu o etiologii naczyniowej.
• Neuropsychologiczne studium przypadku, [w:] Diagnoza neuropsychologiczna. Metodologia i metodyka,
• red. A. Borkowska, E. Szepietowska, Lublin, s. 383–405.
• Daniluk B., Szepietowska E.M., 2009a, Płynność semantyczna i literowa osób w różnych fazach dorosłości –
• część 1, Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska Sectio J: Paedagogia-Psychologia 22, s. 97–110.
• Daniluk B., Szepietowska E.M., 2009b, Płynność semantyczna i literowa osób w różnych fazach dorosłości
• – czynniki modyfikujące wykonanie zadań fluencji słownej – część 2, Annales Universitatis Mariae
• Curie-Skłodowska Sectio J: Paedagogia-Psychologia 22, s. 111–128.
• Domagała A., 2007, Zachowania językowe w demencji – struktura wypowiedzi w chorobie Alzheimera, Lublin.
• Domagała A., 2015, Narracja i jej zaburzenia w otępieniu alzheimerowskim, Lublin.
• Gliwa R., 2018, Fluencja słowna w otępieniu naczyniopochodnym – ujęcie kliniczne, [w:] Teoria i praktyka
• logopedyczna. Wybrane zagadnienia, red. E. Gacka, M. Kaźmierczak, Łódź, s. 83–102.
• Goodglass H., Kaplan E., 1972, Bostoński test diagnostyczny do badania afazji (Boston Diagnostic Aphasia
• Examination), Filadelfia.
• Grossberg G.T., Kamat S.M., 2011, Choroba Alzheimera. Najnowsze strategie diagnostyczne i terapeutyczne,
• Warszawa.
• Jodzio K., 2006, Neuropoznawcze korelaty spadku fluencji słownej po udarze prawej półkuli mózgu, Studia
• Psychologiczne 44(2), s. 5–18.
• Kielar-Turska M., Byczewska-Konieczny K., 2014, Specyficzne właściwości posługiwania się językiem przez osoby w wieku senioralnym, [w:] Biomedyczne podstawy logopedii, red. S. Milewski, J. Kuczkowski,
• K. Kaczorowska-Bray, Gdańsk, s. 429–443.
• Kozubski W., Liberski P.P., 2014, Neurologia, Warszawa.
• Leszek J., Trypka E., 2016, Choroba Alzheimera: problematyka neurozwyrodnienia. Wybrane zagadnienia, [w:]
• Choroba Alzheimera – wybrane zagadnienia biologiczne i kliniczne, red. J. Leszek, Wrocław, s. 11–27.
• Łojek E., Stańczak J., 2010, Podręcznik do kalifornijskiego testu uczenia się językowego CVLT D.C. Delisa,
• J.H. Kramera, E. Kaplan i B. Ober. Polska normalizacja, Warszawa.
• Łuczywek E., Fersten E., 1992, Poziom fluencji słownej przy różnych uszkodzeniach mózgu, Studia Psychologiczne XXX, 1–2, s. 89–98.
• Marczinski C.A., Kertesz A., 2006, Category and letter fluency in semantic dementia, primary progressive aphasia, and Alzheimer’s disease, Brain and Language 97, s. 258–265.
• Nestorowicz J., 2010, Przebieg choroby Alzheimera, [w:] Choroba Alzheimera, red. T. Parnowski, Warszawa,
• s. 23–32.
• Olszewski H., 2008, Otępienie czołowo-skroniowe. Ujęcie neuropsychologiczne, Kraków.
• Opala G.M., 2003, Epidemiologia otępień w perspektywie prognoz demograficznych, [w:] Choroby otępienne.
• Teoria i praktyka, red. J. Leszek, Wrocław, s. 19–26.
• Parnowski T., 1998, Obraz kliniczny choroby Alzheimera, [w:] Choroba Alzheimera, red. J. Leszek, Wrocław,
• s. 47–69.
• Parnowski T., 2010, Choroba Alzheimera, Warszawa.
• Piskunowicz M., Bieliński M., Zgliński A., Borkowska A., 2013, Testy fluencji słownej – zastosowanie w diagnostyce neuropsychologicznej, Psychiatria Polska XLVI, 3, s. 475–485.
• Podemski R., Słotwiński K., 2003, Zaburzenia mowy w procesach otępiennych, [w:] Choroby otępienne. Teoria
• i praktyka, red. J. Leszek, Wrocław, s. 271–283.
• Ponichtera-Kasprzykowska M., Sobów T., 2014, Adaptacja i wykorzystanie testu fluencji słownej na świecie,
• Psychiatria i Psychologia Kliniczna 14(3), s. 178–187.
• Rende B., Ramsberger G., Miyake A., 2002, Commonalities and differences in the working memory components
• underlying letter and category fluency task: A dual task investigation, Neuropsychology 16, s. 309–321.
• Rosińczuk-Tonderys J., Murzyńska D., Kazimierska-Zając M., 2013, Porównanie fluencji słownej u kobiet
• ze starzeniem fizjologicznym i chorych z zespołami otępiennymi, Forum Logopedyczne 21, s. 88–93.
• Rutkiewicz-Hanczewska M., 2016, Neurobiologia nazywania. O anomii proprialnej i apelatywnej, Poznań.
• Stolarska U., Kroczka S., Gergont A., Steczkowska M., Kaciński M., 2008, Test fluencji słownej – aspekty rozwojowe w normie i patologii, Przegląd Lekarski 65, s. 764–768.
• Szczudlik A., Parnowski T., 2012, Otępienie, [w:] Diagnostyka i leczenie otępień. Rekomendacje zespołu ekspertów Polskiego Towarzystwa Alzheimerowskiego, red. M. Zabawa, Otwock, s. 1–8.
• Szepietowska E.M., Gawda B., 2011, Ścieżkami fluencji werbalnej, Lublin.
• Szepietowska E.M., Gawda B., 2012, Werbalna fluencja afektywna i narracje emocjonalne u osób z chorobą
• Alzheimera i demencją naczyniową, Psychogeriatria Polska 9(1), s. 37–46.
• Szepietowska E.M., Gawda B., 2016, Mechanizmy neuronalne fluencji semantycznej i literowej: badania z użyciem fMRI. Implikacje kliniczne, Polskie Forum Psychologiczne 21(2), s. 170–87.
• Szepietowska E.M., Lipian J., 2012, Fluencja słowna neutralna i afektywna u chorych z uszkodzeniem prawej, lewej lub obu półkul mózgu, Psychiatria Polska XLVI, 4, s. 539–551.
• Thurstone L.L., 1938, Mental abilities, Chicago.
• Tłokiński W., Olszewski H., 2014, Zaburzenia mowy związane z wiekiem, [w:] Biomedyczne podstawy logopedii, red. S. Milewski, J. Kuczkowski, K. Kaczorowska-Bray, Gdańsk, s. 410–428.
• Troyer A.K., Moscovitch M., Winocur G., Alexander M.P., Stuss D., 1998, Clustering and switching on verbal fluency: the effects of focal frontal and temporal-lobe lesions, Neuropsychologia 36, s. 499–504.
• Wood A., Saling M., Abbott D.F., Jackson G.D., 2001, A neurocognitive account of frontal lobe involvement
• in orthographic lexical retrieval: an fMRI study, NeuroImage 14, s. 162–169.
• Wysokiński A., Zboralski K., Orzechowska A., 2010, Normalization of the Verbal Fluency Test on the basis of results for healthy subjects, patients with schizophrenia, patients with organic lesion of the chronic nervous system and patients with type 1 and 2 diabetes, Archives of Medical Science 6, s. 438–446.
• Zawadzka E., 2013, Świat w obrazach u osób po udarze mózgu, Warszawa.

Identifiers

DOI

10.17651/POLON.39.3