Topos sprawcy i ofiary w utworze Christy Wolf Wzorce dzieciństwa i Tadeusza Borowskiego Muzyka w Herzenburgu. Wokół rozliczeń z II wojną światową w literaturze niemieckiej i polskiej

• Authors: Wioleta Wieczerniak
• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Celem niniejszego artykułu jest próba komparatystycznego przedstawienia rozliczeń z II wojną światową w literaturze niemieckiej i polskiej. Autorka wybrała w tym celu dwa teksty: Wzorce dzieciństwa Christy Wolf i Muzyka w Herzenburgu Tadeusza Borowskiego. W badaniach wykorzystano typologiczny model komparatystyki literackiej. W opracowaniu został nakreślony problem asymetrii doświadczeń związanych z wydarzeniami II wojny światowej, które obecne są w świadomości zarówno Polaków, jak i Niemców. Szeroko został również omówiony status ofiary i sprawcy, który zmieniał się na przestrzeni lat. Następnie autorka dokonała analizy utworów literackich. Przedstawiając problematykę tekstów, skupiono się na ukazaniu toposu ofiar i sprawców w tych dziełach. O ważności powieści Christy Wolf i opowiadania Tadeusza Borowskiego decyduje fakt, że podejmowały tematykę wojenną w niesprzyjających warunkach politycznych. Uwzględniono również, w jaki sposób omawiane utwory wpisują się w szerszy nurt dotyczący dyskursu pamięci o II wojnie światowej oraz rozliczenia z nią. Refleksje mogą być bodźcem do kolejnych ciekawych rozważań na temat innowacyjności w podejściu zarówno polskich, jak i niemieckich pisarzy próbujących na nowo zmierzyć się z trudną historią czasów wojennych.

EN

The paper presents a comparative study of Polish and German literature concerning the Second Word War. Christa Wolf’s Patterns of Childhood and Tadeusz Borowski’s Music in Herzenburg were analysed. The author chose the typological model of comparative literature. The article highlights the differences in war experiences present in Polish and German memories. A lot of attention is given to the topoi of the offenders and victims, which have changed over the last few decades. The plots of both texts are briefly outlined. The issue in question was discussed by Wolf and Borowski in difficult political conditions. Both writers attempted at confronting themselves and their generations with the Nazi era and raising the issue of Polish and German collective memory. In some way, Borowski and Wolf were precursors of the discussion of the attitudes towards the responsibility for the War crimes. Christa Wolf does not lie about the times of National Socialism and does not remain silent about the responsibility of the so-called Mitläufer. She also aims at fighting the myth of “good” East Germans and “bad” West Germans. Borowski, in turn, tries to improve German-Polish relations undermined by the difficult experiences of the 20th century.

Keywords

PL

literatura; II wojna światowa; topos „sprawca – ofiara”

EN

literature; The Second World War; “offenders – victims” topos

• Publisher: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej
• Journal: Acta Humana
• Year: 2015
• Volume: 6

Dates

published

2015

online

2016-06-22

Contributors

author

Wioleta Wieczerniak

References

• Abramowska J., Topos i niektóre miejsca wspólne badań literackich, „Pamiętnik Literacki” 1982, z. 1–2, s. 3–23.
• Borowski T., Proza 2, red. T. Drewnowski, J. Szczęsna, oprac. S. Buryła, Kraków 2004.
• Buryła S., Prawda mitu i literatury: o pisarstwie Tadeusza Borowskiego i Leopolda Buczkowskiego, Kraków 2003.
• Buryła S., Tematy (nie)opisane, Kraków 2013.
• Curtius E.R., Literatura europejska i łacińskie średniowiecze, przeł. A. Borowski, Kraków 2005.
• Drewnowski T., Ucieczka z kamiennego świata. O Tadeuszu Borowskim, Warszawa 1992.
• Klemperer V., LTI: notatnik filologa, Kraków–Wrocław 1983.
• Krzemiński A., Grzech pierworodny, „Polityka” 1977, nr 19, s. 10.
• Orłowski H., O asymetrii deprywacji. Ucieczka, deportacja i wysiedlenie w niemieckiej i polskiej literaturze po 1939 r., [w:] Utracona ojczyzna. Przymusowe wysiedlenia, deportacje i przesiedlenia jako wspólne doświadczenie, red. H. Orłowski, A. Sakson, Poznań 1996, s. 189–207.
• Wolf C., Wzorce dzieciństwa, przeł. S. Błaut, Warszawa 1981.
• Woroszylski W., O Tadeuszu Borowskim, jego życiu i twórczości, Warszawa 1955.
• Zawadzki A., Między komparatystyką literacką a kulturową, „Wielogłos” 2010, nr 1–2, s. 39–53.
• Zielińska M., Narrative Bewältigung von Schuld und Trauma in der deutschsprachigen Autobiographik vor 1989–1990, Dresden–Wrocław 2011.
• Ziomek J., Metodologiczne problemy syntezy historycznoliterackiej, [w:] Problemy metodologiczne współczesnego literaturoznawstwa, red. H. Markiewicz, J. Sławiński, Kraków 1976, s. 33–63.

Identifiers

DOI

10.17951/ah.2015.6.181