Użycie konwencji. Instrumentarium grozy i jego misja w Ciemno, prawie noc Joanny Bator

• Authors: Anna Zatora
• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Artykuł stanowi próbę przedstawienia powieści Joanny Bator Ciemno, prawie noc jako utworu należącego do literatury zaangażowanej i wykorzystującego popularną konwencję w celu dokonania krytyki społeczeństwa. W części pierwszej znajdują się głównie poparte przykładami teoretyczne rozważania na temat przeobrażeń konwencji powieści grozy. Zalicza się do niej powieść gotycką z jej dalszymi odmianami gatunkowymi, takimi jak horror, thriller i kryminał. Kwestia ich potencjalnego wymiaru społecznego zostaje poruszona w nawiązaniu między innymi do teorii Noëla Carolla, kryminałów skandynawskich czy utworów Alice Munro. Na część drugą tekstu składa się przegląd wykorzystanych przez Bator konwencjonalnych narzędzi przynależnych do powieści gotyckiej, kryminału, horroru i baśni. Użycie określonego instrumentarium, jego nagromadzenie i zaburzenie konwencji jest zinterpretowane jako sposób na wytrącenie odbiorcy ze znanego schematu i zwrócenie jego uwagi na istotne problemy społeczne. Konwencja literatury popularnej służy w Ciemno, prawie noc czemuś więcej niż tylko rozrywce.

EN

The article is an attempt at presenting Joanna Bator’s novel Ciemno, prawie noc as a book belonging to engaged literature and using the popular convention to criticise society. The first part contains examples and theoretical considerations about the changes in the convention of the horror novel, which consists of a gothic novel with various genres such as horror, thriller and detective story. The matter of their social dimension was touched on, for instance, with reference to Noël Caroll’s theory, Scandinavian detective story or the books by Alice Munro. The second part of article is composed of the review of conventional implements used by Bator that are typical of gothic novel, detective story, horror and fairytale. The use of specific implements, their accumulation and the disturbance of the convention are interpreted as a way of getting the readers to loose the well-known schema and drawing their attention to the relevant social problems. The convention of popular literature in Ciemno, prawie noc is designed for something more than only entertainment.

Keywords

PL

powieść gotycka; horror; kryminał; baśń; Joanna Bator

EN

gothic novel; horror novel; detective story; fairytale; Joanna Bator

• Publisher: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej
• Journal: Acta Humana
• Year: 2015
• Volume: 6

Dates

published

2015

online

2016-06-22

Contributors

author

Anna Zatora

References

• Bator J., Ciemno, prawie noc, Warszawa 2013.
• Berndt K., The Ordinary Terrors of Survival: Alice Munro and the Canadian Gothic, “Journal of The Short Story in English” [online], 2010, No. 55. Dostępny w internecie: http://jsse.revues.org/1079 [dostęp: 22 kwietnia 2015].
• Carroll N., Filozofia horroru albo Paradoksy uczuć, przeł. M. Przylipiak, Gdańsk 2004.
• Culler J., Konwencja i oswojenie, przeł. I. Sieradzki, [w:] Znak, styl, konwencja, wybór i wstęp M. Głowiński, Warszawa 1977, s. 146–196.
• Czapliński P., Nowa powieść Joanny Bator. Alicja w krainie strachów, „Gazeta Wyborcza” [online], 30 października 2012. Dostępny w internecie: http://wyborcza.pl/1,76842,12762841,Nowa_powiesc_Joanny_Bator__Alicja_w_krainie_strachow.html [dostęp: 24 kwietnia 2015].
• Gazda G., Izdebska A., Płuciennik J., Wstęp, [w:] Gotycyzm i groza w kulturze, red. G. Gazda, A. Izdebska, J. Płuciennik, Łódź 2003, s. 5–7.
• Has-Tokarz A., Horror w literaturze współczesnej i filmie, Lublin 2010.
• Izdebska A., Gotyckie labirynty, [w:] Wokół gotycyzmów, red. G. Gazda, A. Izdebska, J. Płuciennik, Kraków 2002, s. 33–41.
• Janion M., Zbójcy i upiory, [w:] Romantyzm, rewolucja, marksizm. Colloquia gdańskie, red. M. Janion, Gdańsk 1972, 297–402.
• Kostecka W., Baśń postmodernistyczna: przeobrażenia gatunku, Warszawa 2014.
• Kowalczyk-Twarkowski K., „Najpiękniejsze kule Europy”. Religia a „południowy gotyk” w twórczości Flannery O’Connor, [w:] Wielkie tematy literatury amerykańskiej, t. 1: Bóg, wiara, religia, red. T. Pyzik, Katowice 2003, s. 151–162.
• Lasić S., Poetyka powieści kryminalnej. Próba analizy strukturalnej, przeł. M. Petryńska, Warszawa 1976.
• Leffler Y., Współczesny horror jako gra satysfakcji, przeł. L. Karczewski, [w:] Wokół gotycyzmów, red. G. Gazda, A. Izdebska, J. Płuciennik, Kraków 2002, s. 43–49.
• Mazurkiewicz A., Granice tajemnicy. O „Śledztwie” Stanisława Lema, [w:] Gotycyzm i groza w kulturze, red. G. Gazda, A. Izdebska, J. Płuciennik, Łódź 2003, s. 159–165.
• Ostachowicz I., Noc żywych Żydów, Warszawa 2012.
• Poświatowska J., „Kobiety, które nienawidzą przemocy”. Wizerunki kobiecości w szwedzkich powieściach kryminalnych i ich adaptacjach filmowych, [w:] Od pióra do sieci. Zmienne media literatury, red. P. Michałowski, Szczecin 2015, s. 143–165.
• Siewierski J., Powieść kryminalna, Warszawa 1979.
• Sinko Z., Gotycyzm, [w:] Słownik literatury polskiego oświecenia, red. T. Kostkiewiczowa, wyd. 2, Wrocław 1991, s. 158–163.
• Sinko Z., Wstęp, [w:] M.G. Lewis, Mnich. Powieść, przeł. Z. Sinko, Wrocław 1964, s. III–LXXIX.

Identifiers

DOI

10.17951/ah.2015.6.211