Thinking in the Cognitive System and in the World of Values. On the Duties of Teaching in the Age of Neuroscience

• Authors: Aneta Grodecka
• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Wychodząc od współczesnych determinantów zmian w zakresie operacji myślowych, takich jak transkulturowy charakter świata i neuronaukowe koncepcje umysłu (Francisco Varela, Daniel C. Dennett, Gilles Fauconnier, Mark Turner), autorka kształtuje podstawy dydaktyki mentalnej, odtwarza tropy związane z mechanizmami poznawczymi w dydaktyce polonistycznej (Maria Nagajowa, konstruktywizm, nowe media) oraz wskazuje takie pola aktywności nauczycielskiej wrażliwe na kształtowanie myślenia, jak: interpretacja, retoryka, kultura dyskusji i ćwiczenia percepcyjne, prowadzące do odsłonięcia qualiów. Zaproponowana w artykule „dydaktyka mentalna” oznacza zintegrowane kształcenie myślenia, percepcji, uwagi i systemu wartości.

EN

Starting from the contemporary determinants of changes in the field of mental operations, such as the transcultural nature of the world and neuroscientific concepts of mind (Francisco Varela, Daniel C. Dennett, Gilles Fauconnier, Mark Turner), the author shapes the foundations of mental didactics, recreates clues related to cognitive mechanisms in Polish language didactics (Maria Nagajowa, constructivism, new media), and continues to present such fields of teaching activity sensitive to shaping thinking as: interpretation, rhetoric, discursive manners and perceptual exercises, leading to the exposure of qualia. “Mental didactics” proposed in the article means integrated training of thinking, perception, attention and value system.

Keywords

PL

neuronaukowe koncepcje umysłu; dydaktyka; myślenie; system wartości; percepcja

EN

neuroscientific concepts of mind; didactics; thinking; value system; perception

• Publisher: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej
• Journal: Annales Universitatis Mariae Curie-Sklodowska, sectio N – Educatio Nova
• Year: 2020
• Issue: 5

Dates

published

2020

online

2020-12-31

Contributors

author

Aneta Grodecka

References

• Bloom, A.D. (1997). Umysł zamknięty. O tym, jak amerykańskie szkolnictwo wyższe zawiodło demokrację i zubożyło dusze dzisiejszych studentów. Poznań: Zysk i S-ka.
• Bocheński, J.M. (1992). Współczesne metody myślenia. Poznań: Wydawnictwo „W drodze”.
• Bruner, J.S. (1974). Prawidłowości rozwoju. W: tegoż, W poszukiwaniu teorii nauczania. Warszawa: PIW.
• Bruner, J.S. (2010). Kultura edukacji. Kraków: Universitas.
• Chrzanowska-Pieńkos, J., Pieńkos, A. (red.). (1996). Leksykon sztuki polskiej XX wieku. Sztuki plastyczne. Poznań: Wydawnictwo Kurpisz.
• Churchland, P.S. (2013). Moralność mózgu. Co nauka mówi o moralności. Kraków: Copernicus Center Press.
• Cudowska, A. (2004). Kształtowanie twórczych orientacji życiowych w procesie edukacji. Białystok: Trans Humana.
• Czub, T. (2009). Wartość niewiedzenia. Refleksje na podstawie koncepcji świadomości L.S. Wygotskiego. Poznańskie Studia z Filozofii Humanistyki, nr 8, 367–379.
• Dennett, D.C. (2015). Dźwignie wyobraźni i inne narzędzia do myślenia. Kraków: Copernicus Center Press.
• Derlukiewicz, M. (2012). Słowa na start! Kształcenie literackie i kulturowe. Warszawa: Nowa Era.
• Duda-Gracz, J. (1982). Autoportret (Ora et kolabora). Olej na płycie pilśniowej, 80 x 60,5 cm. Wrocław: Muzeum Narodowe.
• Duda-Gracz, J. (2001). Kalendarium „Golgoty jasnogórskiej”. W: tegoż, Golgota jasnogórska. Częstochowa: Paulinianum.
• Dylak, S. (2014). Kształcenie przez działanie i myślenie. Pobrane z: www.kopernik.org.pl/fileadmin/user_upload/PROJEKTY_SPECJALNE/Konferencja_Pokazac-Przekazac/Edycja_2014/Podsumowanie_konf_PP_2014.pdf [dostęp: 6.08.2016].
• Dziarnowska, W. (2005). Subiektywna natura świadomości. O funkcjach qualiów. W: M. Urbański, P. Przybysz (red.), Funkcje umysłu (s. 29–61). Poznań: Zysk i S-ka.
• Fauconnier, G., Turner, M. (2019). Jak myślimy. Mieszaniny pojęciowe i ukryta złożoność umysłu. Warszawa: Biblioteka Kwartalnika KRONOS, Fundacja Augusta hr. Cieszkowskiego.
• Garstka, T. (2016). Wyszukać (jakąś?) inteligencję. W: tegoż, Psychopedagogiczne mity. Jak zachować naukowy sceptycyzm w edukacji i wychowaniu? (s. 254–281). Warszawa: Wolters Kluwer.
• Goleman, D. (2014). Fokus. Sztuka koncentracji jako ukryte dążenie do doskonałości. Poznań: Media Rodzina.
• Goodman, N. (1997). Jak tworzymy świat. Warszawa: Aletheia.
• Grodecka, A., Podemska-Kałuża, A. (2012). Wielozmysłowość. Filozofia i dydaktyka. Poznań: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza.
• Guttmejer, E. (1982). Rozumienie treści symbolicznych przez dzieci z klas III–V. Czytanie ze zrozumieniem. Warszawa: PWN.
• Heller, M. (2017). Jak być uczonym. Kraków: Copernicus Center Press.
• Jankowicz, G. (2019). Riposta. W: Z. Kadłubek, B. Mytych-Forajter, A. Nawarecki (red.), Ilustrowany słownik terminów literackich. Historia, anegdota, etymologia (s. 423–427). Gdańsk: słowo/obraz terytoria.
• Jantz, R. (1994). Nauczanie pojęć. W: R.I. Arends (red.), Uczymy się nauczać (s. 276–301). Warszawa: WSiP.
• Kołakowski, L. (1972). Obecność mitu. Paryż: Instytut Literacki.
• Kowalczyk, A. (red.). (2014). Samo się nie myśli. Afekt w procesach poznawczych. Sopot: Smak Słowa.
• Koziołek, K. (2017). Czas lektury. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.
• Krupińska, J. (2006). Czytam, pamiętam, rozumiem. Pobrane z: https://profesor.pl/mat/pd6/pd6_j_krupinska_20060627.pdf [dostęp: 28.01.2010].
• Kuhn, T.S. (1985). Dwa bieguny. Tradycja i nowatorstwo w badaniach naukowych. Warszawa: PIW.
• Kuryluk, E. (1977). Artysta sygnałem alarmowym. O spotkaniu z Marshallem McLuhanem. Polityka, nr 48, 10–11.
• LeDoux, J.E. (2000). Mózg emocjonalny. Tajemnicze podstawy życia emocjonalnego. Poznań: Media Rodzina.
• Marody, M. (1987). Technologie intelektu. Językowe determinanty wiedzy potocznej i ludzkiego działania. Warszawa: PWN.
• Matuchniak-Krasuska, A. (1999). Publiczność wobec metafory plastycznej. O recepcji groteski Jerzego Dudy-Gracza. Łódź: Uniwersytet Łódzki.
• McLuhan, M. (1975). Przekaźniki, czyli przedłużenie człowieka. W: tegoż, Wybór pism (s. 43–194). Warszawa: Wydawnictwa Artstyczne i Filmowe.
• Milewska, B., Milewska, I. (2002). Język polski 1. Kształcenie językowe. Gdynia: Wydawnictwo Pedagogiczne Operon.
• Morawska, I. (2018). Literatura jako „głos Innego” w przestrzeni edukacyjnej. Annales UMCS sectio N (Educatio Nova), nr 3, 17–36, DOI: http://dx.doi.org/10.17951/en.2018.3.17-36.
• Muszyńska, M. (1999). Metafory w edukacji prymarnej. Koncepcja kształcenia wspomagającego rozwój zdolności interpretacyjnych dzieci 9–10-letnich. Toruń: Wydawnictwo Uniwersytetu Mikołaja Kopernika.
• Myers, D.G. (2004). Intuicja. Jej siła i słabość. Taszów: Moderator Tomasz Witkowski.
• Myrdzik, B. (2015). Czy warto czytać? Uczeń jako obiekt zabiegów perswazyjnych w podręcznikach szkolnych dla liceum. W: B. Myrdzik, I. Morawska, M. Latoch-Zielińska (red.), Przestrzenie rzeczywiste i wyobrażone. Metodyczny wielogłos o różnych przestrzeniach (s. 81–94). Lublin: Wydawnictwo UMCS.
• Nagajowa, M. (1990). ABC metodyki języka polskiego dla początkujących nauczycieli. Warszawa: WSiP.
• Okoń, W. (1957). Problem samodzielności myślenia i działania. Studia Pedagogiczne, nr 4, 7–23.
• Okoń, W. (2003). Zasada samodzielności, czyli ograniczonej zależności ucznia od nauczyciela. W: tegoż, Wprowadzenie do dydaktyki ogólnej (s. 180–183). Warszawa: Wydawnictwo Akademickie „Żak”.
• Okraj, Z. (2015). Twórcze rozwiązywanie problemów z zastosowaniem nowych technik dyskusji: teoria, badania, trening. Kielce: Uniwersytet Jana Kochanowskiego.
• Osborn, A.F. (1953). Applied Imagination – Principles and Procedures of Creative Thinking. New York: Alex Faickney Osborn.
• Patrick, F. (2009). Gry wideo w szkole. Podręcznik dla nauczyciela. Pobrane z: http://89.161.199.96/media/Podrecznik_HandBook_PL.pdf [dostęp: 24.01.2020].
• Patzlaff, R. (2008). Zastygłe spojrzenie. Fizjologiczne skutki patrzenia na ekran a rozwój dziecka. Kraków: Oficyna Wydawnicza Impuls.
• Pawlicki, A. (2016). Szczęśliwe błędy. Błędy, pomyłki i alternatywne koncepcje – jak nie pobłądzić, ucząc (się) na błędach. Pobrane z: www.edunews.pl/badania-i-debaty/opinie/3752-szczesliwe-bledy-1 [dostęp: 10.10.2019].
• Petty, G. (2013). Nowoczesne nauczanie. Praktyczne wskazówki dla nauczycieli, wykładowców i szkoleniowców. Sopot: GWP.
• Piaget, J., Inhelder, B. (1967). Operacje umysłowe i ich rozwój. W: P. Oleron, J. Piaget, B. Inhelder, P. Greco, Inteligencja (s. 189–197). Warszawa: PWN.
• Polus-Rogalska, K. (2002). Czy „myśleć” znaczy tylko racjonalnie? Bydgoszcz: Margrafsen Kate.
• Rudniański, J. (1963). Jak się uczyć? Warszawa: PZW.
• Siemieniecki, B. (2012). Media a patologie we współczesnym świecie. W: B. Bilicka (red.), Wychowanie do wartości w świecie cyberkultury (s. 15–40). Toruń: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika.
• Szczygieł, M., Cipora, K. (2014). Fałszywe przekonania na temat działania mózgu i zjawisk psychicznych, czyli neuromity i psychomity w edukacji. Edukacja, nr 2, 53–66.
• Szkudlarek, T. (2009). Wiedza i wolność w pedagogice amerykańskiego postmodernizmu. Kraków: Oficyna Wydawnicza Impuls.
• Szulakiewicz, M. (2012). Systemy myślenia i człowiek. W: tegoż, O człowieku w czasach trudnych. Urywki filozoficzne (s. 149–232). Toruń: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika.
• Szymik, E. (2005). Bariery w odbiorze lektur szkolnych. Nauczyciel i Szkoła, z. 1–2, 181–193.
• Tomaszewska, G.B. (2019). Praktyki czytania. Ponowoczesna interpretacja a szkoła. Gdańsk: Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego.
• Uryga, Z. (1982). Odbiór liryki w klasach maturalnych. Warszawa–Kraków: PWN.
• Wertheimer, M. (1945). Productive Thinking. London: Harper & Brothers.
• Varela, F. (red.). (2001). Sen, śnienie, umieranie. Zgłębianie świadomości z Dalaj Lamą. Kraków: „Mudra”.
• Vetulani, J. (2010). Mózg: fascynacje, problemy, tajemnice. Kraków: Wydawnictwo Homini.
• Zybała, A. (2016). Polski umysł na rozdrożu. Wokół kultury umysłowej w Polsce. W poszukiwaniu źródeł niepowodzeń części działań publicznych. Warszawa: Oficyna Wydawnicza SGH.

Identifiers

DOI

10.17951/en.2020.5.23-43