O aktualnych zadaniach etnolingwistyki

• Authors: Jerzy Bartmiński
• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

O aktualnych zadaniach etnolingwistyki jako subdyscypliny badawczej i rocznika o tej nazwie  („Etnolingwistyka”  1988–2015) wypowiada się  redaktor naczelny pisma. Uważa, że z dwóch zasad,  które u podstaw etnolingwistyki słowiańskiej stawiał Nikita Tołstoj – wymiar ogólnosłowiański i jedność języka i kultury – aktualność  zachowała głównie ta druga zasada, tj. traktowanie języka jako źródła wiedzy o człowieku i społeczności  i podstawy budowania własnej tożsamości  (indywidualnej, narodowej, regionalnej, zawodowej). Program  lingwistyki kulturowej był realizowany przez redakcję rocznika i autorów piszących na jego łamach w latach 1988–2015 z nastawieniem na różne gatunki folkloru, na problemy językowego obrazu świata, w ostatnich numerach pisma – na studia szczegółowe dotyczące semantyki wybranych  konceptów kulturowych (rodzina, demokracja, równość, otvetstvennost’ itp.). Tak uprawiane badania etnoligwistyczne – szukające „kultury w języku”, w semantycznej warstwie  form językowych – zbliżają etnolingwistykę  (zwłaszcza w jej wariancie kognitywnym)  do zachodniej lingwistyki kulturowej. Etnolingwistyka słowiańska traktowana jako lingwistyka kulturowa, obierając za wyróżniony  przedmiot swoich zainteresowań  semantykę nazw wartości, ma szanse wejść w partnerski dialog z zachodnią lingwistyką antropologiczną i wnieść do wspólnych badań nad wartościami swój oryginalny wkład. Propozycją ram dla takiego dialogu jest międzynarodowe konwersatorium etnolingwistyczne  EUROJOS.

EN

This article is the voice of Etnolingwityka’s editor-in-chief on the current tasks of ethnolinguistics as a scholarly subdiscipline, as well as of the journal. According to the author, of the two foundations of Slavic ethnolinguistics mentioned by Nikita Tolstoy (i.e., its pan-Slavic character and the unity of language and culture) it is mainly the latter that has preserved its topicality: language is the source of knowledge about people and human communities, as well as the basis for building one’s identity (individual, national, regional, professional). The agenda of cultural linguistics has been followed by the contributors to the present journal and its editorial team with a focus on various genres of folkore, the problems of the linguistic worldview, and in recent issues with studies on the semantics of selected cultural concepts (family, democracy, equality, otvetstvennost’, etc.). Ethnolinguistic research of this sort, seeking “culture in language” (i.e. in the semantic layer of linguistic forms), render ethnolinguistics (especially in its cognitive variant) close to Western cultural or anthropological linguistics. When Slavic ethnolinguistics, being treated as a cultural linguistics, focuses on the semantics of value terms, it stands a good chance of engaging in a dialogue with Western anthropological linguistics and contributing original insights to the common body of research on values. A specific proposal in this direction is the international project EUROJOS.

Keywords

PL

lingwistyka kulturowa; kultura w języku; „Etnolingwistyka”; EUROJOS; Leksykon aksjologiczny Słowian i ich sąsiadów; koncepty kulturowe

EN

cultural linguistics; culture in language; Etnolingwistyka; EUROJOS; Axiological Lexicon of Slavs and their Neighbours; cultural concepts

• Publisher: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej
• Journal: Etnolingwistyka. Problemy Języka i Kultury
• Year: 2016
• Volume: 28

Dates

published

2016

online

2016-09-22

Contributors

author

Jerzy Bartmiński

References

• Adamowski Jan, Niebrzegowska Stanisława (red.), 1999, W zwierciadle języka i kultury, Lublin: Wydawnictwo UMCS.
• Agapkina Tatiana (red.), 2013, Slavjanskaja etnolingvistika. Bibliografija, izd. 4-e, Moskva.
• Ajdaczić Dejan, 2006, Etnolingwistyka w Serbii, „Etnolingwistyka” 18, s. 67–75.
• Antropov Nikolaj, Volodina Tat’jana, 2006, Belorusskaja etnolingviska segodnja: realizacija idej, „Etnolingwistyka” 18, s. 47–65.
• Anusiewicz Janusz, 1990, Problematyka językowego obrazu świata w poglądach niektórych językoznawców i filozofów niemieckich XX wieku, [w:] Językowy obraz świata, red. Jerzy Bartmiński: Wydawnictwo UMCS, Lublin, s. 277–307.
• Anusiewicz Janusz, 1995, Lingwistyka kulturowa. Zarys problematyki, Wrocław.
• Apresjan Jurij i in., 2006, Jazykovaja kartina mira i sistemnaja leksikografija, Moskva.
• Bartmiński Jerzy, 1988, Słowo wstępne, „Etnolingwistyka” 1, s. 5–7.
• Bartmiński Jerzy, 2004, Etnolingwistyka słowiańska – próba bilansu, „Etnolingwistyka” 16, s. 9–27; wersja angielska pt. Basic Assumptions of Slavic Ethnolinguistics, [w:] Die slavischen Sprachen. The Slavic Languages. Ein internationales Handbuch zu ihrer Struktur, ihrer Geschichte und ihrer Erforschung. An International Handbook of their Structure,their History and their Investigation. Herausgegeben von / edited by Karl Gutschmidt(+), Sebastian Kempgen, Tilman Berger, Peter Kosta, Band 2 / Volume 2, De Gruyter Mouton 2014, s. 1165–1175.
• Bartmiński Jerzy, 2006a, Językowe podstawy obrazu świata, Lublin: Wydawnictwo UMCS, (V wyd. 2012).
• Bartmiński Jerzy, 2006b, Niektóre problemy i pojęcia etnolingwistyki lubelskiej, „Etnolingwistyka” 18, s. 77–90.
• Bartmiński Jerzy, 2008, Etnolingwistyka, lingwistyka kulturowa, lingwistyka antropologiczna?, „Język a Kultura” 20, s. 15–33.
• Bartmiński Jerzy, 2009, Aspects of Cognitive Ethnolinguistics, London, (paperback 2012).
• Bartmiński Jerzy, 2011, Pol’sko-rossijskie vstreči na pole ètnolingvistiki, „Novaja Pol’ša” nr 7–8 (132), s. 51–55.
• Bartmiński Jerzy, 2014, Ankieta jako pomocnicze narzędzie rekonstrukcji językowego obrazu świata, [w:] Wartości w językowo-kulturowym obrazie świata Słowian i ich sąsiadów 3. Problemy eksplikowania i profilowania pojęć, red. Iwona Bielińska-Gardziel, Stanisława Niebrzegowska-Bartmińska, Joanna Szadura, Lublin: Wydawnictwo UMCS, s. 279–308.
• Bartmiński Jerzy, 2015, Tradycja uśpiona w języku. Pytania o źródła polskiej tożsamości kulturowej, [w:] Wartości w języku i kulturze, t. 8, red. Jan Adamowski, Marta Wójcicka, Lublin: Wydawnictwo UMCS, s. 11–33.
• Bartmiński Jerzy, Bielińska-Gardziel Iwona, 2016, 15 lat Konwersatorium EUROJOS, „Etnolingwistyka” 28, s. 317–322.
• Bartmiński Jerzy, Bielińska-Gardziel Iwona, Chlebda Wojciech, 2016, Raport z realizacji grantu „Metody analizy językowego obrazu świata w kontekście badań porównawczych”, „Etnolingwistyka” 28, s. 323–326.
• Bauerová Jana, 2016, Etnolingvistika dnes, [w:] Nikita Iljič Tolstoj, Magia slova a textu. Moskevská etnolingvistická škola, Praha, s. 7–10.
• Benveniste Émile, 1969, Le vocabulaire des institutions indoeuropéennes, Paris.
• Boguta Agnieszka, 2010, Bibliografia analityczna „czerwonej serii” 1981–2008, tomy 1–25, Lublin: Wydawnictwo UMCS.
• Chlebda Wojciech, 2012, Czy polska etnolingwistyka może być zwornikiem nauk humanistycznych, „Akcent” nr 130, s. 91–95.
• Chlebda Wojciech (red.), 2010, Etnolingwistyka a leksykografia. Tom poświęcony Profesorowi Jerzemu Bartmińskiemu, Opole: Wydawnictwo UO.
• Crystal David, 1987, The Cambridge Encyclopedia of Language, New York.
• Dąbrowska Anna, 2005, Współczesne problemy lingwistyki kulturowej, [w:] Polonistyka w przebudowie, red. Małgorzata Czerwińska i in., tom II, Kraków, s. 99–110.
• „Etnolingwistyka. Problemy Języka i Kultury”. [Rocznik], t. 1–27, Lublin 1988–2015.
• Feoktistova Ljubov, 2006, Ètnolingvističeskie issledovanija v ural’skom universitete, „Etnolingwistyka” 18, s. 29–46.
• Gamkrelidze Tamaz, Ivanov Vjaceslav, 1984, Indoevropejskij jazyk i indoevropejcy. Rekonstrukcija i istoriko-tipologičeskij analiz prajazyka i protokul’tury, Tbilisi.
• Głaz Adam, 2013, Prostowanie zwierciadła. Przyczynek do (jeszcze?) niezaistniałej dyskusji nt. kondycji lubelskiej etnolingwistyki, „Biuletyn PTJ” XLIX, s. 139–151.
• Głaz Adam, 2014, Koncepcja etnolingwistyki według Jamesa Underhilla, „Etnolingwistyka” 26, s. 141–154.
• Głaz Adam, 2015, Etnolingwistyka daleka i bliska, „Etnolingwistyka” 17, s. 7–20.
• Głaz Adam, David S.Danaher, Przemysław Łozowski (red.), 2013, The Linguistic Worldview. Ethnolinguistics, Cognition and Culture, London.
• Greimas Algirdas, Courtés Joseph, 1979, Sémiotique. Dictionnaire raisonné de la théorie du langage, Paris.
• Havlová Eva (red.), 1989–, Etymologický slovník jazyka staroslověnského. (Seš. 1–6 red. E. Havlová, 7–12 red. A. Erhart, 13–16 red. Ilona Janyšková), Brno.
• Helbig Gerhard, 1982, Dzieje językoznawstwa nowożytnego. Przeł. z niem. Czesława Schatte i Dorota Morciniec, Wrocław.
• Helbig Gerhard, 1986, Entwicklung der Sprachwissenschaft seit 1970, Leipzig.
• Judin Aleksy 2003, Proekt „Slavjanskogo aksiologičeskogo slovarja”. O sozdanii issledovatel’skoj grupy po razrabotke aksiologičeskogo slovarja, [w:] Język w kręgu wartości, red. Jerzy Bartmiński, Lublin: Wydawnictwo UMCS, s. 456–458.
• Kabakova Galina, 1993, Francuzskaja etnolingvistika: problematika i metodologija, „Voprosy Jazykoznanija” nr 6, s. 100–114.
• Kijewska-Trembecka Marta, 1984, Etnolingwistyczna koncepcja języka Bronisława Malinowskiego, „Przegląd Humanistyczny”, nr 11/12 (230/231), s. 71–80.
• Krzeszowski Tomasz, 1994, Parametr aksjologiczny w przedpojęciowych schematach wyobrażeniowych, „Etnolingwistyka” 6, s. 29–51.
• Łozowski Przemysław, 2014, W poszukiwaniu ontologicznego statusu JOS: językowy obraz świata czy językowy obraz kultury i doświadczenia?, [w:] Wartości w językowokulturowym obrazie świata Słowian i ich sąsiadów 3. Problemy eksplikowania i profilowania pojęć, red. Iwona BielińskaGardziel, Stanisława NiebrzegowskaBartmińska, Joanna Szadura, Lublin: Wydawnictwo UMCS, s. 9–19.
• Maksymiuk-Pacek Beata, Niebrzegowska-Bartmińska Stanisława (red.), 2009, Bibliografia adnotowana lubelskiego zespołu etnolingwistycznego (do roku 2009), Lublin: Wydawnictwo UMCS.
• Mańczyk Augustyn, 1982, Wspólnota językowa i jej obraz świata. Krytyczne uwagi do teorii językowej Leo Weisgerbera, Zielona Góra.
• Niebrzegowska-Bartmińska Stanisława, 2010, Dwa słowniki etnolingwistyczne – moskiewski i lubelski, [w:] Chlebda Wojciech (red.), s. 21–32.
• Niebrzegowska-Bartmińska Stanisława, 2014a, Ljublinskata kognitivna etnolingvistika: ot dialektologijata i folkloristikata do mezdukulturnata semantika, „Bylgarski Folklor” 4, s. 413–435.
• Niebrzegowska-Bartmińska Stanisława, 2014b, Od separacyjnego do holistycznego opisu językowego obrazu świata. Na marginesie dyskusji nad kształtem artykułów w Leksykonie aksjologicznym Słowian i ich sąsiadów [w:] Wartości w językowokulturowym obrazie świata Słowian i ich sąsiadów 3. Problemy eksplikowania i profilowania pojęć, red. Iwona BielińskaGardziel, Stanisława NiebrzegowskaBartmińska, Joanna Szadura, Lublin: Wydawnictwo UMCS, s. 71–102;
• Pelcowa Halina, 2006, Dialektologia a etnolingwistyka, „Etnolingwistyka” 18, s. 91–103.
• Plas Pieter, 2006, Slavic etnolinguistics and Anglo-American linguistic anthropology: Convergences and divergences in the study of the language-culture nexus, „Etnolingwistyka” 18, s. 135–143.
• SD = Slavjanskie drevnosti. Etnolingvističeskij slovar’, pod obščej red. Nikity Tolstogo, t. 1–5, Moskva 1995–2012.
• Selivanova Olena, 2010, Lingvistyčna encyklopedija, Poltava, Dovkillja-K. [hasło: Etnolingvistyka s. 163–168].
• Senft Gunter, 1998, Ethnolinguistik, [w:] Ethnologie. Einführung und Überblick, red. Hans Fischer (wyd. IV, rozszerzone, Berlin 1998).
• SLSJ – Słownik ludowych stereotypów językowych. Zeszyt próbny, Wrocław 1980.
• Sławski Franciszek (red.), 1974–2001, Słownik prasłowiański, t. 1–8 (A–F), Wrocław.
• SSiSL – Słownik stereotypów i symboli ludowych. Koncepcja całości i redakcja Jerzy Bartmiński, zastępca redaktora Stanisława Niebrzegowska [od cz. 3 – NiebrzegowskaBartmińska], t. 1, Kosmos, cz. 1: Niebo, światła niebieskie, ogień, kamienie, Lublin 1996; cz. 2: Ziemia, woda, podziemie, Lublin 1999; cz. 3. Meteorologia, cz. 4. Świat, światła, metale, Lublin 2012.
• Sulima Roch, 2006, Folklorystyka i etnolingwistyka a horyzont poznawczy antropologii kultury, „Etnolingwistyka” 18, s. 121–128.
• Tabakowska Elżbieta, 2013, A linguistic picture, image, or view of „Polish Cognitive Studies”, [w:] Głaz, Danaher, Łozowski (red.), 2013, s. 321–338.
• Tolstaja Svetlana M., 1993, Ètnolingvistika v Lubline, „Slavjanovedenie” nr 3, s. 47–59.
• Tolstaja Svetlana M., 1997, Slovar’ narodnyh stereotipov i simvolov. T. I. Kosmos, „Živaja starina”, nr 4, s. 52–53.
• Tolstaja Svetlana M., 2006, Postulaty moskovskoj ètnolingvistiki, „Etnolingwistyka” 18, s. 7–27.
• Tolstaja Svetlana M., 2013, Nikita Iljic Tolstoj i jego put’ k ètnolingvistike, [w:] Ethnolinguistica Slavica. K 90-letiju akademika Nikity Iljiča Tolstogo, Moskva, s. 10–25.
• Tolstoj Nikita Iljič, 1982, Iz „grammatiki” slavjanskih obrjadov. Tipologija kul’tury. Vzaimnoe vozdejstvie kul’tur, „Trudy po znakovym sistemam” XV, Tartu, s. 57–71.
• Tolstoj Nikita Iljič, 1990, Jazyk i kul’tura. (Nekotorye problemy slavjanskoj etnolingvistiki), „Zeitschrift für Slawische Philologie, Bd L, Heft 2, Heidelberg, s. 238–253. (Przekład polski w: „Etnolingwistyka” 5, 1992, s. 15–25).
• Tolstoj Nikita Iljič, 1995, Jazyk i narodnaja kul’tura. Očerki po slavjanskoj mifologii i etnolingvistike, Moskva.
• Tomczak Łukasz, 2010, Etnolingwistyka. Bibliografia adnotowana 1988–2008, red. Jerzy Bartmiński, Sebastian Wasiuta, Lublin: Wydawnictwo UMCS.
• Trubacev Oleg (red.) 1974–, Ètimologiceskij slovar' slavjanskih jazykov: praslavjanskij leksiceskij fond, t. 1–28, 1974–2002, t. 29–39 (otъtęti–ožva), 2002–2014, red. Anatolij Žuravlev, Moskva.
• Tyrpa Anna, 2006, Etnolingwistyka ludowa, narodowa, porównawcza – koncepcje neofilologów i polonistów, „Etnolingwistyka” 18, s. 105–116.
• Underhill James, 2012, Ethnolinguistics and Cultural Concepts. Truth, Love, Hate and War, Cambridge Univ. Press.
• Underhill James, 2013, Reflections upon Bartmiński’s ethnolinguistic approach to language and culture, [w:] Głaz, Danaher, Łozowski (red.), s. 339–349.
• Wierzbicka Anna, 1999, Język – umysł – kultura. Wybór prac pod red. Jerzego Bartmińskiego, Warszawa.
• Wierzbicka Anna, 2007, Słowa klucze. Różne języki – różne kultury. Przekład Izabela DurajNowosielska, Warszawa.
• Wrocławski Krzysztof, 2006, Folklorystyka, etnolingwistyka, etnofilologia, „Etnolingwistyka” 18, s. 117–120.
• Wysoczański Włodzimierz, 2000, Ekologia języka jako dyscyplina heterogenicznego opisu języka, „Biuletyn Polskiego Towarzystwa Językoznawczego” LV, s. 63–76.
• Zgółka Tadeusz, 2006, Etnolingwistyka praktyczna, „Etnolingwistyka” 18, 129–134.
• Zieniukowa Jadwiga, 1998, Z problemów etnolingwistyki, [w:] Nowe czasy, nowe języki, nowe (i stare) problemy, red. Ewa Jędrzejko, Katowice, s. 233–241.
• Zinken Jörg 2004, Metaphors, stereotypes, and the linguistic picture of the world: Impulses from the Ethnolinguistic School of Lublin. Metaphorik.de 7: 115–137.
• Zinken Jörg, 2015/2009, Lubelska szkoła etnolingwistyczna a anglo-amerykańskie językoznawstwo kognitywne, „Etnolingwistyka” 27, s. 273–277. [Wersja pierwotna: The Ethnolinguistic School of Lublin and Anglo-American cognitive linguistics, [w:] Bartmiński 2009, s. 1–5].
• Ziółkowski Marek, 1987, Etnolingwistyka, [w:] Słownik etnologiczny. Terminy ogólne, red. Zofia Staszczak, Poznań, s. 94–97.

Identifiers

DOI

10.17951/et.2016.28.7