Fuga daemonum, czyli dziurawiec jako amalgamat pojęciowy. Studium kognitywne

• Authors: Agnieszka Bożena Mierzwińska-Hajnos
• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Prezentowana praca, wpisująca się w paradygmat kognitywnych badań nad językiem, ma na celu wyjaśnienie mechanizmów, jakie uruchamiane są w procesie konceptualizacji pojęć na przykładzie wyrażenia fuga daemonum, synonimicznej nazwy dziurawca pospolitego (Hypericum perforatum L.). Fuga daemonum to jedna z bardziej interesujących i semantycznie złożonych nazw dziurawca, w której obserwujemy dynamiczny proces zwany integracją pojęciową (ang. conceptual blending), polegający na stapianiu elementów zaczerpniętych z co najmniej dwóch przestrzeni wyjściowych przestrzeni odnoszącej się do wyglądu i właściwości dziurawca oraz przestrzeni przywołującej konotacje symboliczne i religijne tej rośliny. W celu przeprowadzenia analizy semantycznej nazwy fuga daemonum autorka stosuje tzw. czteroprzestrzenny model integracji pojęciowej, autorstwa Gillesa Fauconniera i Marka Turnera, który ma za zadanie ukazać dynamiczny charakter znaczenia.  

EN

The article aims to explore the cognitive mechanisms activated in conceptualising complex expressions, with the example of Fuga daemonum, a synonym to St John’s wort, a flowering plant from the family Hypericaceae, used as a herbal remedy to treat various physical and emotional ailments (in particular depression and anxiety). The four-space model of conceptual integration as proposed by Gilles Fauconnier and Mark Turner (2002) is used here for the purpose of the analysis. Fuga daemonum is found to be a conceptual blend, arising through a dynamism of a complex cognitive operation known as conceptual integration, where the activation of at least two distinct input spaces is required to arrive at the resultant meaning of the blend. In the case of Fuga daemonum, input space 1 refers to the appearance and properties of the plant, and input space 2 contains its symbolic and religious connotations. Thus, the process yields the emergent meaning of Fuga daemonum, which is not the sum of the meanings inherent in the input spaces but which becomes a new dynamic context-dependent expression.

Keywords

PL

semantyka kognitywna; teoria integracji pojęciowej; konstruowanie znaczenia; amalgamat pojęciowy; dynamiczność

EN

cognitive semantics; conceptual integration theory; construction of meaning; conceptual blend; dynamicity

• Publisher: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej
• Journal: Etnolingwistyka. Problemy Języka i Kultury
• Year: 2017
• Volume: 29

Dates

published

2017

online

2017-11-03

Contributors

author

Agnieszka Bożena Mierzwińska-Hajnos

References

• Bartmiński Jerzy, 2004, Punkt widzenia, perspektywa, językowy obraz świata, [w] Językowy obraz świata, red. Jerzy Bartmiński, Lublin, s. 103--120.
• Bartmiński Jerzy, 2006, Językowe podstawy obrazu świata, Lublin.
• Będkowska-Kopczyk Agnieszka, 2001, Metaforyka roślinna w języku słoweńskim i jej podstawy konceptualne na tle metaforyki polskiej, „Język a Kultura”, t. 16. Świat roślin w języku i kulturze, red. Anna Dąbrowska i Irena KamińskaSzmaj, s. 149--158.
• Brandt Line, Brandt Per Aage, 2005, Making sense of a blend A cognitive-semiotic approach to metaphor, „Annual Review of Cognitive Linguistics” 3, s. 216–249.
• Budziszewska Wanda, 1972, Mit a nazwa rośliny, „Poradnik Językowy”, z. 1, s. 573--576.
• Bourque Yves, 2014, Toward a typology of semantic transparency, rozprawa doktorska dostępna pod adresem httpstspace.library.utoronto.ca.
• Coulson Seana, 2001, Semantic leaps frame-shifting and conceptual blending in meaning construction, Cambridge.
• Fauconnier Gilles, Turner, Mark, 1996, Conceptual integration networks, „Cognitive Science” 22, s. 133--187.
• Fauconnier Gilles, Turner Mark, 2002, The way we think conceptual blending and the mind’s hidden complexities, New York.
• Fauconnier Gilles, 2010, Ten lectures on cognitive construction of meaning by Gilles Fauconnier, Beijing.
• Frath Pierre, 2005, Why is there no ham in a hamburger’. A study of lexical blends and reanalysed morphemisation, „RANAM Recherches Anglaises et Nord-Amércaines” 38, s. 99--112.
• Hamans Camiel, 2010, The productivity of blending Linguistic or cognitive Or how to deal with administrivia and ostalgia, [w] Lingua Terra Cognita II. A Festschrift for Professor Roman Kalisz, red. Danuta Stanulewicz, Tadeusz Wolański, Joanna Radwańska, Gdańsk, s. 467--490.
• Handke Kwiryna, 1992, Łacińska terminologia a polskie słownictwo botaniczne, [w] tejże, Rozważania i analizy językoznawcze, Warszawa, s. 165–172.
• Handke Kwiryna, 1993, Polskie nazewnictwo botaniczne oczami językoznawcy, [w] tejże, Rozważania i analizy językoznawcze, Warszawa, s. 173–185.
• Henslowa Maria, 1976, Z badań nad wiedzą ludową o roślinach, I. Hypericum perforatum L. – Dziurawiec zwyczajny, „Slavia Antiqua”, t. 23, s. 228–250.
• Kalisz Roman, 2001, Językoznawstwo kognitywne w świetle językoznawstwa funkcjonalnego, Gdańsk.
• Kamińska Anna, 2007, Amalgamaty w poezji ks. Jana Twardowskiego. Znaczenie integracji pojęciowej w rozumieniu wiary, [w] Amalgamaty kognitywne w sztuce, red. Agnieszka Libura, Kraków, s. 69--85.
• Kamper-Warejko Joanna, 2014, Historia polskich nazw roślin występujących w poradniku P. Krescencjusza, „Linguistica Copernicana” 11, s. 143--158.
• Kardela Henryk, 1992, Gramatyka kognitywna jako globalna teoria języka, „Język a Kultura”, t. 8. Podstawy metodologiczne semantyki współczesnej, red. Iwona Nowakowska-Kępna, s. 9--22.
• Kemmer Suzanne, 2003, Schemas and Lexical Blends, [w] Motivation in Language Studies in Honor of Günter Radden, red. G. Radden i H. Cuyckens, AmsterdamPhiladelphia, s. 69--95.
• Kobus Marek, 2006, Preparaty z dziurawca w psychiatrii, „Panacea” 4 (17), s. 6--7.
• Lakoff George, Johnson Mark, 1980, Metaphors we live by, Chicago.
• Lakoff George, Turner Mark, 1989, More than cool reason a field guide to poetic metaphor Chicago.
• Lakoff George, 1987a, Women, fire and dangerous things, Chicago.
• Lakoff George, 1987b, Image metaphors, „Metaphor and symbolic activity” 2 (3), s. 219--222.
• Langacker Ronald, 1987, Foundations of cognitive grammar. Theoretical prerequisites. California.
• Langacker Ronald, 2005, Wykłady z gramatyki kognitywnej, red. Henryk Kardela, Przemysław Łozowski, Lublin.
• Langacker Ronald, 2008, Cognitive grammar. A basic introduction, Oxford.
• Libura Agnieszka, 2007, Amalgamaty kognitywne. Powstanie i rozwój koncepcji integracji pojęciowej, [w] Amalgamaty kognitywne w sztuce, red. Agnieszka Libura, Kraków, s.11--66.
• Libura Agnieszka, 2010, Teoria przestrzeni mentalnych i integracji pojęciowe struktura modelu i jego funkcjonalność, Wrocław.
• Niebrzegowska-Bartmińska Stanisława, 2010, Sakronimy w polskim ludowym obrazie ziół, [w] W Świecie nazw. Księga jubileuszowa dedykowana Profesorowi Czesławowi Kosylowi, red. Halina Pelcowa, Lublin, s. 277--289.
• Oakley Todd, Coulson Seana, 2008. Connecting the dots Mental spaces and metaphoric language in discourse, [w] Mental spaces in discourse and interaction, red. Todd Oakley i Anders Houggard, s. 27--50.
• Pajdzińska Anna, Filar Dorota, 1999, Językowy obraz świata a teksty poetyckie, [w] Język. Teoria. Dydaktyka, red. Barbara Greszczuk, Rzeszów, s. 187--196.
• Pelcowa Halina, 2001, Nazwy roślin w świadomości językowej ludności wiejskiej, „Język a Kultura”, t. 16. Świat roślin w języku i kulturze, red. Anna Dąbrowska i Irena KamińskaSzmaj, s. 99--116.
• Pietrzak-Porwisz Grażyna, 2007, Metonimia i metafora w strukturze semantycznej szwedzkich somatyzmów, Kraków.
• Rutkowski Mariusz, 2010, „Oni są tam, gdzie stało ZOMO…” Retoryka Jarosława Kaczyńskiego w świetle teorii amalgamatów pojęciowych, [w] Język IV RP, red. Marek Czyżewski, Paweł Nowak, Renata Przybylska, Lublin, s. 297--307.
• Skarżyński Andrzej, 2014, Zioła czynią cuda, Warszawa.
• Skubalanka Teresa, 2009, Polskie nazewnictwo roślin. Struktura zbioru, „Annales Uniwersitatis Mariae Curie-Skłodowska Sectio FF”, t. 27, s. 129--144.
• Stec Wanda, 2016, Metafora w nazewnictwie roślinnym polskie i rosyjskie nazwy roślin leczniczych motywowane nazwami ze świata zwierząt, „Acta Polono-Ruthenica” 21, s. 99--115.
• Suchostawska Laura, 2015, Image Metaphors in Thoreau's Descriptions of Nature, „Anglica Wratislaviensia” 53, s. 79--87.
• Szot- Radziszewska Elżbieta, 2005, Sekrety ziół. Wiedza ludowa, magia, obrzędy, leczenie, Warszawa.
• Taylor John, 2007 (2002), Gramatyka kognitywna, tłum. Magdalena Buchta i Łukasz Wiraszka, Kraków.
• Turek Sebastian, 2005, Ziele dziurawca zwyczajnego – składniki czynne i potencjalne zastosowania lecznicze, „Postępy Fitoterapii” 3--4, s. 80--86.
• Turner Mark, 2001, Cognitive dimensions of social science, Oxford.
• Waniakowa Jadwiga, 2014, Nazwy dziurawca zwyczajnego, Hypericum perforatum L. w gwarach polskich na tle słowiańskim i europejskim, [w] Studia Borysiana. Etymologica, diachronica, slavica. W 75. rocznicę urodzin Profesora Wiesława Borysia, red. Mariola Jakubowicz i Beata RaszewskaŻurek, Warszawa, s. 261--279 (233--251, wersja on-line).
• Waszakowa Krystyna, (w druku), Reinterpretacja procesów integracji przestrzeni mentalnych w wyrazach słowotwórczo pochodnych (na przykładzie biopenetracja).
• Waszakowa Krystyna, (w druku), Composita kontaminacyjne jako rezultaty procesów analogii i anomalii.
• Zawisławska Magdalena, 2011, Metafora w języku nauki. Na przykładzie nauk przyrodniczych, Warszawa.

Identifiers

DOI

10.17951/et.2017.29.31