Czarna legenda biskupa krakowskiego Pawła z Przemankowa

• Authors: Jan Gawron
• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Z życiem i działalnością polityczną biskupa krakowskiego Pawła z Przemankowa powiazane są rozmaite oskarżenia i pomówienia, które zostały zapisane w średniowiecznych źródłach narracyjnych. Część z nich stanowią zarzuty o charakterze politycznym, do których należy zaliczyć posądzenia biskupa o udział w buntach przeciw książętom krakowsko-sandomierskim oraz powiązania z najazdami litewskimi. Pozostałe zaś związane są z przywarami i usposobieniem Pawła z Przemankowa, przypisujące mu nikczemny charakter, prowadzenie rozpustnego życia, symonię czy też oskarżające go o zabójstwo.

EN

The life and political activity of the Bishop of Cracow, Paweł of Przemanków is connected with various accusations and aspersions saved in medieval narrative sources. Some of them have a political character, including accusations of the bishop’s participation in rebellions against Cracow-Sandomierz dukes and connections with Lithuanian invasions. The remaining accusations are connected with his shortcomings and attitude, describing his nature as wicked or accusing him of leading immoral life, simony or murder.

Keywords

PL

biskupi krakowscy; księstwo krakowsko-sandomierskie; czarna legenda

EN

Bishops of Cracow; Cracow-Sandomierz duchy; dark legend

• Publisher: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej
• Journal: Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska, sectio F – Historia
• Year: 2016
• Volume: 71

Dates

published

2016

online

2017-07-19

Contributors

author

Jan Gawron

References

• Źródła
• Chronica Polonorum, [w:] Monumenta Poloniae Historica, t. 3, wyd. A. Bielowski, Lwów 1878.
• Codex diplomaticus Poloniae, t. 3, wyd. L. Rzyszczewski, A. Muczkowski, J. Bartoszewicz, Warszawa 1858.
• Długosz J., Roczniki, czyli Kroniki sławnego Królestwa Polskiego, ks. 7–8, przeł. J. Mrukówna, wyd. K. Pieradzka, Warszawa 1974.
• Katalog Długosza, [w:] Monumenta Poloniae Historica, Series Nova, t. 10, cz. 2, wyd. J. Szymański, Warszawa 1974.
• Katalogi biskupów krakowskich, [w:] Monumenta Poloniae Historica, Series Nova, t. 10, cz. 2, wyd. J. Szymański, Warszawa 1974.
• Kodeks dyplomatyczny katedry krakowskiej św. Wacława, t. 1, wyd. F. Piekosiński, Kraków 1874.
• Kodeks dyplomatyczny Małopolski, t. 1, wyd. F. Piekosiński, Kraków 1876.
• Kodeks dyplomatyczny Małopolski, t. 2, wyd. F. Piekosiński, Kraków 1886.
• Kodeks dyplomatyczny Wielkopolski, t. 1–2, wyd. 1, Zakrzewski, Poznań 1877–1878.
• Monografia opactwa cystersów we wsi Mogile, cz. 2: Zbiór dyplomów klasztoru mogilskiego, Kraków 1867.
• Monumenta Poloniae Vaticana, t. 3: Analecta Vaticana 1202–1366, wyd. J. Ptaśnik, Kraków 1914.
• Regesta diplomatica nec non epistolaria Bohemiae et Moraviae, t. 2, wyd. J. Emler, Praga 1882.
• Rocznik franciszkański krakowski, [w:] Monumenta Poloniae Historica, t. 3, wyd. A. Bielowski, Lwów 1878.
• Rocznik kapituły krakowskiej, [w:] Monumenta Poloniae Historica, Series Nova, t. 5, wyd. Z. Kozłowska-Budkowa, Warszawa 1978.
• Rocznik krakowski, [w:] Monumenta Poloniae Historica, t. 2, wyd. A. Bielowski, Lwów 1872.
• Rocznik kujawski, [w:] Monumenta Poloniae Historica, t. 3, wyd. A. Bielowski, Lwów 1878.
• Rocznik małopolski Gesselena, [w:] Monumenta Poloniae Historica, t. 3, wyd. A. Bielowski, Lwów 1878.
• Rocznik małopolski Kuropatnickiego, [w:] Monumenta Poloniae Historica, t. 3, wyd. A. Bielowski, Lwów 1878.
• Rocznik małopolski Szamotulskiego, [w:] Monumenta Poloniae Historica, t. 3, wyd. A. Bielowski, Lwów 1878.
• Rocznik miechowski, „Studia Źródłoznawcze”, t. 5, wyd. Z. Budkowa, 1960, s. 119–135.
• Rocznik Sędziwoja, [w:] Monumenta Poloniae Historica, t. 2, wyd. A. Bielowski, Lwów 1872.
• Rocznik świętokrzyski, [w:] Monumenta Poloniae Historica, t. 3, wyd. A. Bielowski, Lwów 1878.
• Rocznik Traski, [w:] Monumenta Poloniae Historica, t. 2, wyd. A. Bielowski, Lwów 1872.
• Starodawne prawa polskiego pomniki poprzedzone wywodem historyczno krytycznym tak zwanego Prawodawstwa Wiślickiego Kazimiérza Wielkiego w texcie ze starych rękopism krytycznie dobranym, wyd. A.Z. Helcel, Warszawa 1856.
• Urkunden zur Geschichte des Bisthums Breslau im Mittelalter, wyd. G.A. Stenzel, Breslau 1845.
• Literatura
• Białuński G., Studia z dziejów plemion pruskich i jaćwieskich, Olsztyn 1999.
• Bielak W., Biskup i jego urząd w oczach średniowiecznych kronikarzy polskich, Lublin 2011.
• Błaszczyk G., Dzieje stosunków polsko-litewskich od czasów najdawniejszych do współczesności, t. 1: Trudne początki, Poznań 1998.
• Borkowska U., Treści ideowe w dziełach Jana Długosza, Lublin 1983.
• Długopolski E., Władysław Łokietek na tle swoich czasów, Wrocław 1951.
• Gawlas S., O kształt zjednoczonego Królestwa, Warszawa 1996.
• Gładyszewicz M., Żywot błogosławionego Prandoty z Białczowa biskupa krakowskiego, Kraków 1845.
• Grodecki R., Dzieje polityczne Śląska do r. 1290, [w:] Historia Śląska od najdawniejszych czasów do roku 1400, red. S. Kutrzeba, t. 1, Kraków 1933, s. 155–326.
• Gromnicki T., Synody prowincjonalne oraz czynności niektórych funkcyonaryuszów apostolskich w Polsce do r. 1357, Kraków 1885.
• Halecki O., Powołanie księcia Władysława opolskiego na tron krakowski w r. 1273, „Kwartalnik Historyczny” 1913, R. 27, s. 213–315.
• Jaworski R., Łowy Władysława Jagiełły, „Fasciculi Historici Novi” 2001, t. 4, s. 7–86.
• Karasiewicz W., Jakób II Świnka, arcybiskup gnieźnieński 1283–1314, „Poznańskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk. Prace Komisji Teologicznej” 1938, t. 3, z. 3.
• Karasiewicz W., Paweł z Przemankowa biskup krakowski 1266–1292, „Nasza Przeszłość” 1959, t. 9, s. 157–247.
• Klimecka G., Ród potomków Sieciecha w wiekach XII–XIII, „Studia Źródłoznawcze” 1983, nr 28, s. 51–67.
• Koczerska M., Mentalność Jana Długosza w świetle jego twórczości, „Studia Źródłoznawcze” 1970, nr 15, s. 110–140.
• Kowalska B., Biskup krakowski Paweł z Przemankowa a klasztor klarysek w Starym Sączu, „Prace Naukowe Akademii im. Jana Długosza w Częstochowie. Zeszyty Historyczne” 2009, z. 10, s. 29–42.
• Krakowski S., Obrona pogranicza wschodniego Małopolski za Leszka Czarnego, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Łódzkiego. Nauki Humanistyczno-Społeczne” 1960, z. 15, s. 97–114.
• Kraszewski J.I., Syn Jazdona. Powieść historyczna z czasów Bolesława Wstydliwego i Leszka Czarnego, t. 1–3, Kraków 1880.
• Kurtyka J., Elita małopolska XIII i XIV w. – przerwa czy kontynuacja (na przykładzie Toporów: potomstwo Żegoty wojewody i kasztelana krakowskiego), [w:] Genealogia. Polska elita polityczna w wiekach średnich na tle porównawczym, red. J. Wroniszewski, Toruń 1993, s. 35–60.
• Kurtyka J., Tęczyńscy. Studium z dziejów polskiej elity możnowładczej w średniowieczu, Kraków 1997.
• Łętowski L., Katalog biskupów, prałatów i kanoników krakowskich, t. 1, Kraków 1852, s. 182–216.
• Maciejewski J., Episkopat polski doby dzielnicowej 1180–1320, Kraków–Bydgoszcz 2008.
• Maciejowski M., Orientacje polityczne biskupów metropolii gnieźnieńskiej 1283–1320, Kraków 2007.
• Marecki E., Ugody księcia Leszka Czarnego z biskupem Pawłem z Przemankowa, „Studia Historyczne” 1986, z. 2, s. 263–268.
• Nowakowski T., Małopolska elita władzy wobec rywalizacji o tron krakowski w latach 1288–1306, Bydgoszcz 1992.
• Ożóg K., Formacja intelektualna biskupów krakowskich w średniowieczu, [w:] Cracovia – Polonia – Europa. Studia z dziejów średniowiecza ofiarowane Jerzemu Wyrozumskiemu w sześćdziesiątą piątą rocznicę urodzin i czterdziestolecie pracy naukowej, Kraków 1995, s. 159–177.
• Piekosiński F., Rycerstwo polskie wieków średnich, t. 3, Kraków 1901.
• Powierski J., Rola Jaćwieży w walce ludów bałtyjskich z agresją krzyżacką, „Rocznik Białostocki” 1981–1982, nr 14, s. 87–116.
• Przeździecki A., Paweł z Przemankowa. Rys historyczny z drugiej połowy XIII wieku w Polsce, nieznanych po większej części lub mało znanych źródeł skreślony, „Biblioteka Warszawska” 1851, t. 2, s. 201–258.
• Rybarski A., Udział Toporczyków w uwięzieniu biskupa krakowskiego, „Kwartalnik Historyczny” 1912, t. 26, s. 1–12.
• Semkowicz A., Krytyczny rozbiór Dziejów polskich Jana Długosza (do roku 1384), Kraków 1887.
• Semkowicz A., Rec. B. Ulanowski, Przyczynek do dziejów Pawła z Przemankowa, Kraków 1883, „Przegląd Powszechny” 1884, t. 2, s. 125–127.
• Semkowicz A., Rec. B. Ulanowski, Przyczynek do dziejów Pawła z Przemankowa, Kraków 1883, „Przegląd Powszechny” 1885, t. 6, s. 247–252.
• Semkowicz A., Walka o monarchią 1288–1294 (ustęp z dziejów piastowskich), „Kwartalnik Historyczny” 1891, R. 5, s. 727–778.
• Sobaniec S., Zabiegi Henryka IV Wrocławskiego o Kraków i jego usiłowania odnowienia Królestwa, [w:] Księga pamiątkowa ku czci Oskara Haleckiego, Warszawa 1935, s. 229–248.
• Sochacka A., Problemy genealogii Półkozów Czyżowskich, [w:] Ludzie i herby w dawnej Polsce, red. P. Dymmel, Lublin 1995.
• Swieżawski A., Przemysł – król Polski, Warszawa 2006.
• Teterycz-Puzio A., Małopolska elita władzy wobec zamieszek politycznych w Małopolsce w XIII wieku, „Społeczeństwo Polski Średniowiecznej” 2001, t. 9, s. 65–87.
• Tęgowski J., Zabiegi księcia kujawskiego Władysława Łokietka o tron krakowski w latach 1288–1293, „Zapiski Kujawsko-Dobrzyńskie. Historia” 1988, t. 6, s. 43–67.
• Trawka R., Instrumenty oddziaływania społeczeństwa na władcę w średniowieczu w Polsce Piastów do końca XIII w., „Rocznik Muzeum w Gliwicach” 1991/1992, t. 7/8, s. 29–45.
• Ulanowski B., Przyczynek do dziejów Pawła z Przemankowa, „Rozprawy i Sprawozdania z Posiedzeń Wydziału Historyczno-Filozoficznego Akademii Umiejętności” 1884, t. 17, s. 92–117.
• Urzędnicy małopolscy XII–XV wieku. Spisy, oprac. J. Kurtyka, T. Nowakowski, F. Sikora, A. Sochacka, P.K. Wojciechowski, B. Wyrozumska, red. A. Gąsiorowski, Wrocław 1990.
• Włodarski B., Polityczna rola biskupów krakowskich w XIII wieku, „Nasza Przeszłość” 1967, t. 27, s. 29–62.
• Wojciechowski P.K., Ugrupowania polityczne w ziemiach krakowskiej i sandomierskiej w latach 1280–1286, „Przegląd Historyczny” 1979, z 1, s. 57–72.
• Wyrozumski J., Paweł z Przemankowa, [w:] Polski Słownik Biograficzny, t. 28: 1984–1985, s. 391–394.
• Żmudzki P., Studium podzielonego królestwa. Książę Leszek Czarny, Warszawa 2000.

Identifiers

DOI

10.17951/f.2016.71.25