Różnorodność etniczna, prawo miejskie, miasto. Lwów w późnym średniowieczu

• Authors: Jürgen Heyde
• Languages of publication: DE

Abstracts

DE

Der Aufsatz diskutiert die Rolle ethnischer Elemente in den Verleihungen des Magdeburger Rechts im mittelalterlichen Rotreußen und geht dabei besonders auf die Lokation Lembergs im Jahre 1356 ein. Am Beispiel der Beziehungen zwischen der Bürgergemeinde und der armenischen Gemeinde bis in die Mitte des 15. Jahrhunderts wird die Bedeutung ethnischer Elemente in der politischen und gesellschaftlichen Praxis der Stadt untersucht.

EN

The paper addresses the role of ethnic elements for the foundation privileges according to Magdeburg Law in late medieval Ruthenian towns, with special regard to the municipal privilege grated to L’viv in 1356. The relevance of ethnic elements for the political and social life in the town in the 14th and 15th centuries is discussed using the relations between the communities of the Burghers and the Armenians as an example.

PL

Artykuł dotyczy roli czynników etnicznych dla pozyskiwania przywilejów według prawa magdeburskiego w późnośredniowiecznych miastach ruskich, ze szczególnym uwzględnieniem przywileju przyznanego Lwowowi w 1356 r. Znaczenie czynników etnicznych dla życia politycznego i społecznego miasta w XIV i XV stuleciu omówiono na przykładzie relacji między społecznościami mieszczan i Ormian.

Keywords

DE

Ethnizität; Magdeburger Recht; Kommunalismus; Armenier; Bürger; 14./15. Jahrhundert

EN

ethnicity/ethnic relations; Magdeburg Law; urban communities; Armenians; Burghers; 14th and 15th centuries

PL

etniczność; relacje etniczne; prawo magdeburskie; społeczności miejskie; Ormianie; mieszczanie; XIV–XV stulecie

• Publisher: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej
• Journal: Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska, sectio F – Historia
• Year: 2017
• Volume: 72

Dates

published

2017

online

2018-07-03

Contributors

author

Jürgen Heyde

References

• Quellen
• Akta grodzkie i ziemskie z czasów Rzeczypospolitej polskiej z archiwum tak zwanego bernardyńskiego we Lwowie, t. 2, Lwów 1870; t. 3, Lwów 1872; t. 5, Lwów 1875.
• Album civium Leopoliensium. Rejestry przyjęć do prawa miejskiego we Lwowie 1388‒1783, red. A. Janeczek, Poznań 2005.
• Bischoff F., Urkunden zur Geschichte der Armenier in Lemberg, „Archiv für Kunde österreichischer Geschichts-Quellen“ 1865, Bd. 32, S. 1–155.
• Codex diplomaticus Poloniae. Quo continentur privilegia regum Poloniae, magnorum ducum Litvaniae bullae pontificum nec non jura a privatis data ab antiquissimis inde temporibus usque ad annum 1506 = Kodex dyplomatyczny Polski, editus studio et opera Leonis Rzyszczewski et Antonii Muczkowski, Tomus tertius edidt Julianis Bartoszewski, Varsaviae 1858.
• Juden in Europa. Ihre Geschichte in Quellen, hrsg. v. J.H. Schoeps, H. Wallenborn, Darmstadt 2001.
• Kodeks dyplomatyczny Wielkopolski / Codex diplomaticus Poloniae Maioris, red. I. Zakrzewski, F. Piekosiński, t. 1, Poznań 1877.
• Pomniki dziejowe Lwowa z archiwum miasta, t. 1: Najstarsza księga miejska, red. A. Czołowski, Lwów 1892.
• Pomniki dziejowe Lwowa z archiwum miasta, t. 2: Księga przychodów i rozchodów miasta 1404–1414, red. A. Czołowski, Lwów 1896.
• Pomniki dziejowe Lwowa z archiwum miasta, t. 3: Księga przychodów i rozchodów miasta 1414–1426, red. A. Czołowski, Lwów 1905
• Pomniki dziejowe Lwowa z archiwum miasta, t. 4: Księga ławnicza miejska 1441–1448, red. A. Czołowski, F. Jaworski, Lwów 1921
• Privileji mista L’vova XIV–XVIII st., red. M. Kapral, L’viv 1998.
• Privileji nacional’nych hromad mista L’vova = Privilegia Nationum Civitatis Leopoliensis. (XIV–XVIII saec.), red. M. Kapral, L’viv 2000.
• Urkunden und erzählende Quellen zur deutschen Ostsiedlung im Mittelalter, Teil 2: Schlesien, Polen, Böhmen-Mähren, Österreich, Ungarn-Siebenbürgen, hrsg. v. H. Helbig, L. Weinrich, Darmstadt 1970.
• Zubrzycki D., Kronika miasta Lwowa, Lwów 1844.
• Literatur
• Abraham W., Powstanie organizacyi kościoła łacińskiego na Rusi, t. 1, Lwów 1904.
• Backhaus F., „Das größte Siedelwerk des deutschen Volkes“. Zur Erforschung der Germania Slavica in Deutschland, [in:] Struktur und Wandel im Früh- und Hochmittelalter. Eine Bestandsaufnahme aktueller Forschungen zur Germania Slavica, hrsg. v. C. Lübke, Stuttgart 1998, S. 17–29.
• Balzer O., Sądownictwo ormiańskie w średniowiecznym Lwowie, Lwów 1909.
• Bałaban M., Dwa przyczynki do stosunków Jagiełły z Żydami lwowskimi. 1: Wołczko nadworny faktor Jagiełły i celnik ruski, [in:] Z Historii Żydów w Polsce. Szkice i studja, Warszawa 1920, S. 4–11 (zuerst in „Kwartalnik Historyczny” 1911, nr 25, S. 228–234).
• Belzyt L., „Sondergemeinden“ in Städten Ostmitteleuropas im 15. und 16. Jahrhundert am Beispiel von Prag, Krakau und Lemberg, [in:] Sondergemeinden und Sonderbezirke in der Stadt der Vormoderne, hrsg. v. P. Johanek, Köln 2004, S. 165–172.
• Bily I., Carls W., Gönczi K., Sächsisch-magdeburgisches Recht in Polen. Untersuchungen zur Geschichte des Rechts und seiner Sprache, Berlin 2011.
• Blickle P., Kommunalismus. Die Wahrnehmung durch Hugo Preuß, [in:] Gemeinde, Stadt, Staat. Aspekte der Verfassungstheorie von Hugo Preuß. Hugo-Preuß-Symposion, 26./27. November 2004 im Rathaus von Berlin, hrsg. v. C. Müller, Baden-Baden 2005, S. 43–63.
• Blickle P., Kommunalismus. Skizzen einer gesellschaftlichen Organisationsform, Bd. 2: Europa, München 2000.
• Caro J., Geschichte der Juden in Lemberg von den ältesten Zeiten bis zur Theilung Polens im Jahre 1792. Aus Chroniken und archivalischen Quellen, Krakau 1894.
• Chrząszczewski J., Historia katedry ormiańskiej we Lwowie, „Biuletyn Ormiańskiego Towarzystwa Kulturalnego” 2001, nr 26/27, S. 3–54.
• Die deutsche Ostsiedlung des Mittelalters als Problem der europäischen Geschichte. Reichenau-Vorträge 1970‒1972, hrsg. v. W. Schlesinger, Sigmaringen 1975.
• Fastnacht A., Osadnictwo ziemi sanockiej w latach 1340–1650, Wrocław 1962.
• Gąsiorowski S., Karaimi w Koronie i na Litwie w XV‒XVIII wieku, Kraków 2008.
• Gąsiorowski S., Tatarzy we Lwowie w XIII‒XVIII wieku. Przyczynek do badań, [in:] Lwów ‒ miasto, społeczeństwo, kultura. Studia z dziejów Lwowa, t. 9: Życie codzienne miasta, red. K. Karolczak, Ł.T. Sroka, Kraków 2014, S. 13–22.
• Górczak Z., Najstarsze lokacje miejskie w Wielkopolsce. Do 1314 r., Poznań 2002, S. 67–83.
• Heyde J., Ethnische Gruppenbildung in der spätmittelalterlichen Gesellschaft. Die Armeni in Lemberg und das Armenische Statut von 1519, [in:] Historia społeczna późnego średniowiecza. Nowe badania, red. S. Gawlas, M.T. Szczepański, Warszawa 2011, S. 387–403.
• Heyde J., Lemberg 1440. Ethnizität in der Vormoderne, [in:] Dekonstruieren und doch erzählen. Polnische und andere Geschichten, hrsg. v. J. Heyde, K. Holste, D. Hüchtker, Y. Kleinmann, K. Steffen, Göttingen 2015, S. 32–38.
• Heyde J., Polityka Rady miejskiej Lwowa wobec Żydów i Ormian w XV/XVI wieku. Heterogeniczność etniczno-religijna w mieście jako wyzwanie ustrojowe, „Kwartalnik Historii Kultury Materialnej” 2015, nr 2, S. 284–292.
• Heyde J., The Jewish Economic Elite in Red Ruthenia in the Fourteenth and Fifteenth Centuries, [in:] Polin. Studies in Polish Jewry, Vol. 22: Early Modern Poland. Borders and Boundaries, eds. A. Polonsky, M. Teter, A. Teller, Oxford 2010, S. 156–173.
• Heyde J., Transkulturelle Kommunikation und Verflechtung. Die jüdischen Wirtschaftseliten in Polen vom 14. bis zum 16. Jahrhundert, Wiesbaden 2014.
• Historia społeczna późnego średniowiecza. Nowe badania, red. S. Gawlas, M.T. Szczepański, Warszawa 2011.
• Janeczek A., Die Modernisierung der Städte Rutheniens. Die Reformen des 14.–16. Jahrhunderts, [in:] Rechtsstadtgründungen im mittelalterlichen Polen, hrsg. v. E. Mühle, Köln 2011, S. 355–371.
• Janeczek A., Ethnicity, Religious Disparity and the Formation of the Multicultural Society of Red Ruthenia in the Late Middle Ages, [in:] On the Frontier of Latin Europe. Integration and Segregation in Red Ruthenia, 1350‒1600 = An der Grenze des lateinischen Europa, eds. T. Wünsch, A. Janeczek, Warsaw 2004, S. 15–45.
• Janeczek A., Ethnische Gruppenbildungen im spätmittelalterlichen Polen, [in:] Das Reich und Polen. Parallelen, Interaktionen und Formen der Akkulturation im hohen und späten Mittelalter, hrsg. v. T. Wünsch, A. Patschovsky, Ostfildern 2003, S. 401–446.
• Janeczek A., „Exceptis schismaticis”. Upośledzenie Rusinów w przywilejach prawa niemieckiego Władysława Jagiełły, „Przegląd Historyczny” 1984, nr 75, S. 527–542.
• Janeczek A., Faktorie, powiaty i dwory. Trzy sfery miejskie, [in:] Procesy lokacyjne miast w Europie Środkowo-Wschodniej. Materiały z konferencji międzynarodowej w Lądku Zdroju 28‒29 października 2002 roku, red. C. Buśko, Wrocław 2006, S. 421–445.
• Janeczek A., Segregacja wyznaniowa i podział przestrzeni w miastach Rusi Koronnej (XIV–XVI w.), „Kwartalnik Historii Kultury Materialnej” 2015, nr 2, S. 259–281.
• Janeczek A., Zróżnicowanie etniczne wobec integracji państwowej i stanowej w późnośredniowiecznej Polsce, [in:] Historia społeczna późnego średniowiecza. Nowe badania, red. S. Gawlas, M.T. Szczepański, Warszawa 2011, S. 359–385.
• Jurek T., Der Posener Lokationsprozess, [in:] Rechtsstadtgründungen im mittelalterlichen Polen, hrsg. v. E. Mühle, Köln 2011, S. 223–244.
• Kamińska K., Lokacje miast na prawie magdeburskim na ziemiach polskich do 1370 r. (Studium historycznoprawne), Toruń 1990, S. 37–70.
• Kapral M., Armenian and Ruthenian Elders in Lviv in the Late Medieval and Early Modern Period. Their Emergence, Functions and Interaction, [in:] Virmeno-ukraïns’ki istoryčni zv’jazky. Materialy mižnarodnoï naukovoï konferencii (L’viv, 29‒31 travnja 2008) = Armenian-Ukrainian Historical Contacts, red. K.B. Bardakjian, L’viv 2011, S. 29–40.
• Kapral M., Legal Regulation and National (Ethnic) Differentiation in Lviv. 1300–1600, [in:] On the Frontier of Latin Europe. Integration and Segregation in Red Ruthenia, 1350‒1600 = An der Grenze des lateinischen Europa, eds. T. Wünsch, A. Janeczek, Warsaw 2004, S. 211–228.
• Kapral M., Nacional’ni hromady L’vova XVI‒XVIII st. (social’no-pravovi vzajemyny), L’viv 2003.
• Koebner R., Locatio. Zur Begriffssprache und Geschichte der deutschen Kolonisation, „Zeitschrift des Vereins für Geschichte Schlesiens“ 1929, Bd. 63, S. 1–32.
• Kozubska-Andrusiv O., ‘…propter disparitatem linguae et religionis pares ispis non esse…’ Minority communities in medieval and Early Modern Lviv, [in:] Segregation, Integration, Assimilation. Religious and Ethnic Groups in the Medieval Towns of Central and Eastern Europe, eds. D. Keene, B. Nagy, K. Szende, Farnham (u.a.) 2009, S. 51–66.
• Lübke C., „Germania Slavica“ und „Polonia Ruthenica“. Religiöse Divergenz in ethno-kulturellen Grenz- und Kontaktzonen des mittelalterlichen Osteuropa (8.–16. Jahrhundert), [in:] Grenzräume und Grenzüberschreitungen im Vergleich. Der Osten und der Westen des mittelalterlichen Lateineuropa, hrsg. v. K. Herbers, N. Jaspert, Berlin 2007, S. 175–190.
• Lübke C., Ostkolonisation, Ostsiedlung, Landesausbau im Mittelalter. Der ethnische und strukturelle Wandel östlich von Elbe und Saale im Blick der Neuzeit, [in:] Ostsiedlung und Landesausbau in Sachsen. Die Kührener Urkunde von 1154 und ihr historisches Umfeld, hrsg. v. E. Bünz, Leipzig 2008, S. 467–484.
• Łukasiewicz K., Władysław Warneńczyk. Krzyżacy i kawaler Świętej Katarzyny, Warszawa 2010.
• Menzel J.J., Die schlesischen Lokationsurkunden des 13. Jahrhunderts, Würzburg 1977.
• Motylewicz J., Społeczność miejska a grupy narodowościowe w miastach czerwonoruskich w XV–XVIII w. Problem przemian i trwałości więzi społecznej, [in:] Miasto i kultura ludowa w dziejach Białorusi, Litwy, Polski i Ukrainy, red. A. Kowal-Kwiatkowska, Kraków 1996, S. 91–103.
• On the Frontier of Latin Europe. Integration and Segregation in Red Ruthenia, 1350‒1600 = An der Grenze des lateinischen Europa, eds. T. Wünsch, A. Janeczek, Warsaw 2004.
• Osipian A., The Usable Past in the Lemberg Armenian Community’s Struggle for Equal Rights, [in:] Memory Before Modernity. Practices of Memory in Early Modern Europe, eds. E. Kuijpers, J. Pollmann, J. Müller, J. van der Steen, Leiden 2013, S. 27–43.
• Petersen H., Judengemeinde und Stadtgemeinde in Polen. Lemberg 1356‒1581, Wiesbaden 2003.
• Podhorodecki L., Chanat Krymski i jego stosunki z Polską w XV‒XVIII w., Warszawa 1987.
• Rechtsstadtgründungen im mittelalterlichen Polen, hrsg. v. E. Mühle, Köln 2011.
• Schipper I., Studia nad stosunkami gospodarczymi Żydów w Polsce podczas średniowiecza, Lwów 1911.
• Schneidereit N., Die Dialektik von Gemeinschaft und Gesellschaft. Grundbegriffe einer kritischen Sozialphilosophie, Berlin 2010.
• Srodecki P., Antemurale Christianitatis. Zur Genese der Bollwerksrhetorik im östlichen Mitteleuropa an der Schwelle vom Mittelalter zur Frühen Neuzeit, Husum 2015.
• Stopka K., Interakcje etniczne w mieście staropolskim. Kamieniec Podolski w ujęciu źródeł ormiańskich od XV do połowy XVII wieku, [in:] Prace Komisji Wschodnioeuropejskiej PAU, red. A.A. Zięba, t. 11, Kraków 2010, S. 85–124.
• Szyszman S., Das Karäertum. Lehre u. Geschichte, Wien 1983.
• Tolan J.V., Saracens. Islam in the Medieval European Imagination, New York 2002.
• Tönnies F., Gemeinschaft und Gesellschaft. Grundbegriffe der reinen Soziologie, Darmstadt 2010.
• Tyszkiewicz J., Tatarzy na Litwie i w Polsce. Studia z dziejów XIII‒XVIII w., Warszawa 1989.
• Walczy Ł., W sprawie początków Lwowa, [in:] Lwów ‒ miasto, społeczeństwo, kultura. Studia z dziejów Lwowa, red. K. Karolczak, t. 4, Kraków 2002, S. 31–41.
• Weczerka H., Herkunft und Volkszugehörigkeit der Lemberger Neubürger im 15. Jahrhundert, „Zeitschrift für Ostforschung“ 1955, Bd. 4, S. 506–530.
• Werdt Ch. von, Gemeinschaft und Gesellschaft im multikonfessionellen spätmittelalterlichen und frühneuzeitlichen Lemberg, [in:] Städte im östlichen Europa. zur Problematik von Modernisierung und Raum vom Spätmittelalter bis zum 20. Jahrhundert, hrsg. v. C. Goehrke, B. Pietrow-Ennker, Zürich 2006, S. 85–102.
• Werdt Ch. von, Stadt und Gemeindebildung in Ruthenien. Okzidentalisierung der Ukraine und Weißrusslands im Spätmittelalter und in der frühen Neuzeit, Wiesbaden 2006.
• Wünsch T., Ostsiedlung in Rotrußland vom 14.–16. Jahrhundert – Problemaufriß für die kulturgeschichtliche Erforschung eines Transformationsprozesses in Ostmitteleuropa (mit besonderer Berücksichtigung der terra Halicz), „Österreichische Osthefte“ 1999, Heft 1–2, S. 47–82.
• Wyrozumski J., Eine Lokation oder mehrere Lokationen Krakaus nach deutschem Recht?, [in:] Rechtsstadtgründungen im mittelalterlichen Polen, hrsg. v. E. Mühle, Köln 2011, S. 245–274.
• Wyrozumski J., Kraków i Lwów w średniowiecznej Europie, [in:] Kraków i Lwów w cywilizacji europejskiej. Materiały międzynarodowej konferencji zorganizowanej w dniach 15–16 listopada 2002, red. J. Purchla, Kraków 2003, S. 35–45.
• Zaremska H., Juden im mittelalterlichen Polen und die Krakauer Judengemeinde, Osnabrück 2013 (polnische Originalausgabe: Żydzi w średniowiecznej Polsce. Gmina krakowska, Warszawa 2011).
• Zientara B., Das deutsche Recht (ius Teutonicum) und die Anfänge der städtischen Autonomie, [in:] Autonomie, Wirtschaft und Kultur der Hansestädte, hrsg. v. K. Fritze, Weimar 1984, S. 94–100.
• Zientara B., Die deutschen Einwanderer in Polen vom 12. bis zum 14. Jahrhundert, [in:] Die deutsche Ostsiedlung des Mittelalters als Problem der europäischen Geschichte. Reichenau-Vorträge 1970‒1972, hrsg. v. W. Schlesinger, Sigmaringen 1975, S. 333–348.
• Zientara B., Foreigners in Poland in the 10th-15th Centuries. Their Role in the Opinion of Polish Medieval Community, “Acta Poloniae Historica” 1974, Vol. 29, S. 5–27.
• Zientara B., Przemiany społeczno-gospodarcze i przestrzenne miast w dobie lokacji, [in:] Miasta doby feudalnej w Europie środkowo-wschodniej. Przemiany społeczne a układy przestrzenne, red. A. Gieysztor, T. Rosłanowski, Warszawa 1976, S. 67–97.
• Zientara B., Socio-Economic and Spatial Transformations of Polish Towns during the Period of Location, “Acta Poloniae Historica” 1976, Vol. 34, S. 57–83.
• Zientara B., The Sources and origins of the “German Law” (ius teutonicum) in the Context of the Settlement Movement in Western and Central Europe (Eleventh to Twelfth Century), “Acta Poloniae Historica” 2013, Vol. 107, S. 179–216 (polnische Originalfassung: Źródła i geneza „prawa niemieckiego” (ius teutonicum) na tle ruchu osadniczego w Europie zachodniej i środkowej w XI–XII w., „Przegląd Historyczny” 1978, nr 79, S. 47–74).
• Zientara B., Walonowie na Śląsku w XII i XIII wieku, „Przegląd Historyczny” 1975, nr 3, S. 349–368.

Identifiers

DOI

10.17951/f.2017.72.95