(Auto)kreacje pamięci. Kilka uwag o "Matka odchodzi" Tadeusza Różewicza

• Authors: Michał Zdunik
• Languages of publication: EN

Abstracts

EN

The main topic of this paper is a book entitled Mother Departs (1999) by Tadeusz Różewicz – a kind of polyphonic palimpsest, a memoir (with narrative prose, poems, photographies, etc.). In this article, the author analyzes statuses of many “authors” and lyrical subjects in Różewicz’s works and verifies a hypothesis about autobiographism of this book (in Lejeune’s understanding). It is also shown that there is no one coherent subject (identical with the real author) and the texts are, at the same time, fictional and nonfictional. Therefore, it is regarded that Tadeusz Różewicz creates a kind of “unique genre” (a term by E. Balcerzan), which is a literary form of his memory processes. For this reason, its construction is unavailable for an external reader.

PL

Tematem artykułu jest wspomnieniowy tom Matka odchodzi (1999) Tadeusza Różewicza – książka wyjątkowa, polifoniczna, palimpsestowa i niespójna. W pracy dokonano analizy obecnych w dziele podmiotów autorskich, a także zweryfikowano przeświadczenie o autobiograficzności tekstu (według terminologii Lejeuene’a). Lektura wykazała, iż w tomie Różewicza brak jednego, spójnego, równoznacznego z rzeczywistym autorem podmiotu mówiącego oraz że umieszczone w książce teksty mają często podwójny, zależny od kontekstu, status (fikcjonalny/niefikcjonalny). Uznano więc, że Różewicz tworzy swoisty „gatunek jednorazowy” (termin Balcerzana) – wyjątkowo intymny i nieprzejrzysty, będący zapisem jego procesu wspominania, a więc niejako (pod względem wglądu do jego konstrukcyjnych reguł) niedostępny zewnętrznemu czytelnikowi.

Keywords

EN

Tadeusz Różewicz, Mother Departs, authobiographism, the autobiographical pact, palimpsest, memory, modernism

PL

Tadeusz Różewicz, Matka odchodzi, autobiografizm, pakt autobiograficzny, palimpsest, pamięć, modernizm.

• Publisher: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej
• Journal: Annales Universitatis Mariae Curie-Sklodowska, sectio FF – Philologia
• Year: 2017
• Volume: 35
• Issue: 1

Dates

published

2017

online

2018-02-23

Contributors

author

Michał Zdunik

References

• Balcerzan, Edward. (2006). Przez znaki. Granice autonomii sztuki poetyckiej na materiale polskiej poezji współczesnej. Gdańsk: Tower Press.
• Barthes, Roland. (2008). Światło obrazu. Uwagi o fotografii. Tłum. Jacek Trznadel. Warszawa: Aletheia.
• Cieślak, Robert. (2013). Widzenie Różewicza. Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego.
• Drewnowski, Tadeusz. (1990). Walka o oddech. Warszawa: Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe.
• Drzewucki, Janusz. (1999). Matka poety i poeta. Rzeczpospolita, 255, s. 4.
• Gębala, Stanisław. (2000). Oczy matki i suche oczy poety. Twórczość, 4, s. 98–101.
• Genette, Gérard. (1996). Palimpsesty. Literatura drugiego stopnia. W: Henryk Markiewicz (red.). Współczesna teoria badań literackich za granicą. Antologia. T. 4, cz. 2. Przeł. Aleksander Milecki. Kraków: Wydawnictwo Literackie.
• Głowiński, Michał, Kostkiewiczowa, Teresa, Okopień-Sławińska, Aleksandra, Sławiński, Janusz (red.). (1988). Słownik terminów literackich. Wrocław: Ossolineum.
• Kruszewski, Wojciech. (2010). Rękopisy i formy. Lublin: Wydawnictwo KUL.
• Lejeune, Philippe. (2007). „Pakt autobiograficzny”. W: Regina Lubasz-Bartoszyńska (red.). Wariacje na temat pewnego paktu. O autobiografii (s. 21–56). Tłum. Aleksander Labuda. Kraków: Universitas.
• Nycz, Ryszard. (1996). Sylwy współczesne. Kraków: Universitas.
• Okopień-Sławińska, Aleksandra. (1985). Semantyka wypowiedzi poetyckiej (preliminaria). Wrocław: Ossolineum.
• Ritz, German. (2002). „Tadeusz Różewicz: Matka odchodzi – początek lektury psychopoetyckiej”. W: Nić w labiryncie pożądania. Gender i płeć w literaturze polskiej od romantyzmu do postmodernizmu (s. 246–259). Tłum. Małgorzata Łukasiewicz. Warszawa: Wiedza Powszechna.
• Różewicz, Tadeusz. (1988). Poezja 1–2. Kraków: Wydawnictwo Literackie.
• Różewicz, Tadeusz. (1990). Proza 1–2. Kraków: Wydawnictwo Literackie.
• Różewicz, Tadeusz. (2004). Matka odchodzi. Wrocław: Wydawnictwo Dolnośląskie.
• Różewicz, Tadeusz. (2004a). Proza 4. Wrocław: Wydawnictwo Dolnośląskie.
• Różewicz, Tadeusz. (1988). Teatr 1. Kraków: Wydawnictwo Literackie.
• Różewicz, Tadeusz. (1985). Echa leśne. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
• Różewicz, Tadeusz. (1999). Teraz. Twórczość, 10, s. 3–7.
• Skrendo, Andrzej. (2002). Tadeusz Różewicz i granice literatury. Poetyka i etyka transgresji. Kraków: Universitas.
• Skrendo, Andrzej. (2000). Żebracze treny Tadeusza Różewicza. Kultura, 3, s. 146–152.
• Sontag, Susan. (2009). O fotografii. Tłum. Sławomir Magala. Kraków: Karakter.
• Szczukowski, Dariusz. (2008). Tadeusz Różewicz wobec niewyrażalnego. Kraków: Universitas.
• Wołk, Marcin. (2014). Autobiografia i powtórzenie. Zagadnienia Rodzajów Literackich, 2, s. 87–98.
• Zaworska, Helena. (1999). Treny Różewicza. Gazeta Wyborcza, 232, s. 14–15.

Identifiers

DOI

10.17951/ff.2017.35.1.101