Poczucie kontroli dzieci twórczych i nietwórczych w wieku wczesnoszkolnym

• Authors: Grażyna Kwiatkowska
• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Przeprowadzone badania miały na celu znalezienie odpowiedzi na pytanie o związek między poczuciem kontroli a poziomem zdolności twórczych dzieci w wieku wczesnoszkolnym. Temat ten wpisuje się w szerszy problem badawczy, jakim jest poszukiwanie uwarunkowań zdolności twórczych dzieci. Wyniki badań własnych wykazały, że najwyższy odsetek dzieci w wieku wczesnoszkolnym ujawnia nieustalone poczucie kontroli w aspekcie globalnym. Stanowi to potwierdzenie faktu, że umiejscowienie kontroli jest cechą kształtującą się przez cały okres dorastania. Według niektórych badań nawet u adolescentów to przekonanie nie jest jeszcze w pełni skrystalizowane. Formuje się ono na bazie wielu doświadczeń, które albo wspierają przekonanie o posiadaniu kontroli, albo mu nie sprzyjają. Główną hipotezę udało się zweryfikować pozytywnie. Potwierdziło się przypuszczenie, że poczucie kontroli jest skorelowane ze zdolnościami twórczymi, a ściślej rzecz ujmując, że wewnętrzne poczucie kontroli współwystępuje z wysokim poziomem tych zdolności. Można zatem stwierdzić, że dzieci ujawniające wysokie przekonanie o posiadaniu wpływu na efekty własnych działań są też bardziej twórcze w myśleniu. Na tę zależność wskazywano już w starszej literaturze przedmiotu, gdzie wewnętrzne poczucie kontroli było uważane za istotny składnik osobowości twórczej.

EN

The research was aimed at finding an answer to the question about the relationship between the sense of control and the level of creative abilities of children in early school age. This topic is part of a wider research problem, which is the search for determinants of creative abilities of children. The results of our own research have shown that the highest percentage of children in early school age reveals a transient sense of control in the global aspect. This confirms the fact that the location of the control is a feature that develops throughout the whole adolescence period. According to some studies, even in adolescents, this belief is not yet fully crystallized. It forms on the basis of many experiences that either support the belief of having control or are not favorable to it. The main hypothesis was verified positively. It was confirmed that the sense of control correlates with creative abilities, or more accurately, that the inner sense of control coexists with a high level of these abilities. It can, therefore, be concluded that children revealing a high conviction about having influence on the effects of their own actions are also more creative in thinking. This dependence was already pointed in the older literature of the subject, where the inner sense of control was considered to be an important component of the creative personality.

Keywords

PL

dziecko twórcze; poczucie kontroli

EN

creative child; sense of control

• Publisher: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej
• Journal: Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska, sectio J – Paedagogia-Psychologia
• Year: 2018
• Volume: 31
• Issue: 1

Dates

published

2018

online

2018-07-05

Contributors

author

Grażyna Kwiatkowska

References

• Aronson E. (2001), Kontrola naszych myśli i uczuć, Warszawa: Wydawnictwo Czarna Owca.
• Dobrołowicz W. (1995), Psychodydaktyka kreatywności, Warszawa: WSPS.
• Domachowski W. (1984), Poczucie umiejscowienia kontroli jako wymiar osobowości, [w:] W. Domachowski, S. Kowalik, J. Miluska (red.), Z zagadnień psychologii społecznej, Warszawa: PWN.
• Drwal R.Ł. (1965), Poczucie kontroli jako wymiar osobowości – podstawy teoretyczne, techniki badawcze i wyniki badań, [w:] L. Wołoszynowa (red.), Materiały do nauczania psychologii. Metody badań psychologicznych, t. 3, Warszawa: PWN.
• Drwal R.Ł. (1995), Adaptacja kwestionariuszy osobowości, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Dyrda B. (red.) (2004), Rozwijanie twórczości i inteligencji emocjonalnej dzieci i młodzieży, Kraków: Oficyna Wydawnicza Impuls.
• Findley M.J., Cooper H.M. (1983), Locus of control and academic achievement: A Literature review, “Journal of Personality and Social Psychology”, Vol. 44(2), DOI: https://doi.org/10.1037/0022-3514.44.2.419.
• Gasparski P. (2002), Umiejscowienie kontroli a gotowość do zapobiegania zagrożeniom, „Czasopismo Psychologiczne”, nr 1.
• Gloton R., Clero C. (1988), Twórcza aktywność dziecka, Warszawa: WSiP.
• Jastrzębski J., Baranowska M. (2015), Rola postaw rodzicielskich w kształtowaniu się poczucia kontroli u dzieci w wieku przedszkolnym, „Kwartalnik Naukowy”, nr 1.
• Karbowniczek J., Kwaśniewska M., Surma B. (2012), Podstawy pedagogiki przedszkolnej z metodyką, Kraków: Wydawnictwo W.A.M.
• Karwowski M. (2005), Konstelacje zdolności. Typy inteligencji a kreatywność, Kraków: Oficyna Wydawnicza Impuls.
• Karwowski M. (2009), Klimat dla kreatywności. Koncepcje – metody – badania, Warszawa: Difin.
• Keplinger A. (red.) (2008), Bierność społeczna. Studia interdyscyplinarne, Warszawa: Eneteia Wydawnictwo Psychologii i Kultury.
• Kida J. (red.) (1994), Rozwój twórczej aktywności dziecka, Rzeszów: Wyższa Szkoła Pedagogiczna.
• Klus-Stańska D. (2002), Konstruowanie wiedzy w szkole, Olsztyn: Wydawnictwo Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego.
• Klus-Stańska D., Nowicka M. (2005), Sensy i bezsensy edukacji wczesnoszkolnej, Warszawa: WSiP.
• Kłosińska T. (2000), Droga do twórczości. Wdrażanie technik Celestyna Freineta, Kraków: Oficyna Wydawnicza Impuls.
• Kmiecik R. (2005), Kształcenie twórczej aktywności w zakresie działalności plastycznej dziecka w wieku przedszkolnym, „CKPiDN w Mielcu. Zeszyty Nauczycielskie”, nr 2.
• Kofta M., Doliński D. (2000), Poznawcze podejście do osobowości, [w:] J. Strelau (red.), Psychologia. Podręcznik akademicki. Psychologia ogólna, Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
• Kościelak R. (2010), Poczucie umiejscowienia kontroli i przekonania o własnej skuteczności w zdrowiu i chorobie, Kraków: Oficyna Wydawnicza Impuls.
• Kozicka K. (2004), Poczucie własnej skuteczności – czynnik sprawczy i jego implikacja dla profilaktyki i terapii pedagogicznej, „Annales UMCS. Sectio J”, nr 12.
• Krasowicz G., Kurzyp-Wojnarska A. (1990), Kwestionariusz do badania poczucia kontroli, Warszawa: PTP, Wydział Psychologii Uniwersytetu Warszawskiego Laboratorium Technik Diagnostycznych im. Bohdana Zawadzkiego.
• Krauze-Sikorska H. (2006), Edukacja przez sztukę. O edukacyjnych wartościach artystycznej twórczości dziecka, Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM.
• Kulas H. (1998), Rozwój poczucia kontroli u dzieci w wieku szkolnym, „Psychologia Wychowawcza”, nr 3.
• Limont W. (2003), Twórczość w aspekcie cyklu życia, [w:] W. Popek (red.), Twórczość – wyzwanie XXI wieku, Kraków: Oficyna Wydawnicza Impuls.
• Limont W. (2010a), Pedagogika twórczości, czyli edukacja ku twórczości, [w:] B. Śliwerski (red.), Pedagogika. Subdyscypliny i dziedziny wiedzy o edukacji, t. 4, Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
• Limont W. (2010b), Uczeń zdolny. Jak go rozpoznawać i jak z nim pracować, Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
• Matczak A., Jaworowska A., Stańczak J. (2000), Rysunkowy Test Twórczego Myślenia K.K. Urbana, H.G. Jelena, Warszawa: Pracownia Testów Psychologicznych PTP.
• Nęcka E. (1998), Trening twórczości. Podręcznik dla psychologów, pedagogów i nauczycieli, Kraków: Oficyna Wydawnicza Impuls.
• Nęcka E. (2000), Twórczość, [w:] J. Strelau (red.), Psychologia. Podręcznik akademicki, Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
• Nęcka E. (2002), Psychologia twórczości, Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
• Nęcka E. (2005), Wymiary twórczości, [w:] K. Szmidt, K. Piotrowski (red.), Nowe teorie twórczości. Nowe metody pomocy w tworzeniu. Materiały z I Sesji Naukowo-Metodycznej Polskiego Stowarzyszenia Kreatywności, 12–14 X 2001, Kraków: Oficyna Wydawnicza Impuls.
• Pervin L.A., John O.P. (2002), Osobowość. Teoria i badania, Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
• Popek S. (red.) (2009), Psychologia twórczości. Nowe horyzonty, Lublin: Wydawnictwo UMCS.
• Proctor T. (2002), Twórcze rozwiązywanie problemów, Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
• Przetacznik-Gierowska M. (2000), Zmiany rozwojowe aktywności i działalności jednostki, [w:] M. Przetacznik-Gierowska, M. Tyszkowa (red.), Psychologia rozwoju człowieka, Warszawa: Wydawnictwo Scholar.
• Puślecki W. (1999), Wspieranie elementarnych zdolności twórczych uczniów, Kraków: Oficyna Wydawnicza Impuls.
• Sikorska I., Osmańska I. (2013), Czy montessoriański przedszkolak stanie się kreatywnym nastolatkiem? Doświadczenia średniego dzieciństwa a postawa twórcza adolescentów, „Edukacja Elementarna”, nr 4.
• Sokołowska J. (1993), Przewidywania i wybory a przekonanie o własnej kontroli, Warszawa: Wydawnictwo Instytutu Psychologii PAN.
• Surma B. (2008), Pedagogika Montessori. Podstawy teoretyczne i twórcze inspiracje w praktyce: system pedagogiczny Marii Montessori w placówkach wychowania przedszkolnego i edukacji wczesnoszkolnej w Polsce i we Włoszech, Łódź: Wydawnictwo Palatum.
• Surma B. (2012), Teoretyczne założenia kształtowania postawy twórczej dzieci w wieku przedszkolnym, „Edukacja Elementarna”, nr 26.
• Szmidt K.J. (2004), Twórczość, [w:] T. Pilch (red.), Encyklopedia Pedagogiczna XXI wieku, t. 6, Warszawa: Wydawnictwo Akademickie „Żak”.
• Szmidt K.J. (2007), Pedagogika twórczości, Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
• Szmigielska B. (1996), Skala Poczucia Kontroli u Dzieci Przedszkolnych – SPK-DP. Podręcznik, Warszawa: Pracownia Testów Psychologicznych PTP.
• Szmigielska B. (1998), Wybrane aspekty rozwoju poznawczego i społeczno-emocjonalnego a poczucie kontroli u dzieci, [w:] M. Smoczyńska (red.), Studia z psychologii rozwojowej i psycholingwistyki, Kraków: Universitas.
• Szuman S. (1949), Aktywność własna jako czynnik rozwoju dziecka w okresie 7–14 lat, „Nowa Szkoła”, nr 6.
• Tokarz A. (2005), Dynamika procesu twórczego, Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
• Tyszkowa M., Przetacznik-Gierowska M. (2002), Psychologia rozwoju człowieka, t. 1, Warszwa: PWN.
• Uszyńska-Jarmoc J. (2003), Twórcza aktywność dziecka. Teoria – rzeczywistość – perspektywy rozwoju, Białystok: Wydawnictwo Trans Humana.
• Walat W. (2011), Psychologiczne podstawy rozwijania twórczości technicznej uczniów, „Prace Naukowe Akademii im. Jana Długosza w Częstochowie”, z. 6.
• Zych B.M. (2003), Kontrola. Poczucie kontroli, [w:] T. Pilch (red.), Encyklopedia pedagogiczna XXI wieku, t. 2, Warszawa: Wydawnictwo Akademickie „Żak”.

Identifiers

DOI

10.17951/j.2018.31.1.97-117