Intersubiektywność, rozumienie i porozumienie w epoce nowych mediów i globalizacji

• Authors: Jan Pleszczyński
• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Artykuł dotyczy współczesnych problemów intersubiektywności. W intersubiektywności rodzi się rozumienie i porozumienie. Nowe media i procesy globalizacji sprawiają, że racjonalność, kultura i wiedza nie mogą stanowić jedynego fundamentu dla rozumienia i porozumienia – nie ma już bowiem wspólnej racjonalności, kultury i wiedzy, które dotychczas stanowiły ich podstawę.W artykule argumentuję na rzecz tezy, że w świecie globalnym, ale jednocześnie rozfragmentaryzowanym na skalę nieznaną we wcześniejszych epokach medialnych, porozumienie jest znacznie istotniejsze niż rozumienie. Trzeba się porozumiewać nawet bez zrozumienia. Dlatego fundamentów porozumienia należy także szukać w racjomorficzności, a nie tylko w racjonalności; racjomorficzność jest wspólna wszystkim ludziom, bez względu na kulturę, religię, status społeczny, światopogląd itd.„Pozytywną” formą racjomorficzności jest aksjomorfizm, w którym ujawnia się biologicznie warunkowana empatia i sympatia wobec przedstawicieli tego samego gatunku – Homo sapiens socialis et communicans. Odwołując się do idei Konrada Lorenza, proponuję, by Habermasowską racjonalność komunikacyjną nie tyle zastąpić, co uzupełnić komunikacyjną aksjomorficznością.

EN

The article concerns contemporary problems of intersubjectivity. It is in intersubjectivity that understanding and agreement are born. Because of the new media and the processes of globalization, rationality, culture, and knowledge can no longer constitute the only foundation for understanding and agreement – since there is no common rationality, culture, and knowledge anymore. In the article, I support a thesis that in the world that is global but, at the same time, fragmentized on a scale unknown in previous media epochs, agreement is much more important than understanding. It isnecessary to agree even without understanding. Thus, one should seek the foundations for agreement in ratiomorphism as well – rather than only in rationality; ratiomorphism is common to all people irrespective of culture, religion, social status, worldview, etc.A “positive” form of ratiomorphism is axiomorphism, in which biologically determined empathy and liking for fellow Homo sapiens socialis et communicans manifests itself. Referring to Konrad Lorenz’s idea, I suggest that Habermas’s communicative rationality should not be so much replaced as complemented by communicative axiomorphism.

Keywords

PL

komunikacja, teoria komunikacji, nowe media, globalizacja, epistemologia, intersubiektywność, rozumienie, porozumienie, podmiotowość

EN

communication, communication theory, new media, globalization, epistemology, intersubjectivity, understanding, agreement, subjectivity

• Publisher: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej
• Journal: Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska, sectio K – Politologia
• Year: 2015
• Volume: 22
• Issue: 2

Dates

published

2015

online

2016-06-30

Contributors

author

Jan Pleszczyński

References

• Amsterdamski, S. 1983. Między historią a metodą. Spory o racjonalność nauki, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa.
• Baynes, K. 2008. Habermas, [w:] Myśliciele polityczni. Od Sokratesa do współczesności, D. Boucher, P. Kelly (red.), Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków.
• Berman, M. 2006. „Wszystko co stałe, rozpływa się w powietrzu”. Rzecz o doświadczeniu nowoczesności, tłum. M. Szuster, Wydawnictwo Universitas, Kraków.
• Brunswik, E. 1955. „Ratiomorphic” Models of Perception and Thinking, „Acta Psychologica”, nr 11.
• Canetti, E. 1996. Masa i władza, tłum. E. Borg, M. Przybyłowska, Wydawnictwo Czytelnik, Warszawa.
• Castells, M. 2013. Władza komunikacji, tłum. J. Jedliński, P. Tomanek, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
• Eibl-Eibelsfeldt, I. 1997. Miłość i nienawiść. Historia naturalna elementarnych sposobów zachowania się, tłum. Z. Stromenger, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa.
• Galton, H. 1990. Komunikacja a rozumienie, tłum. A. Przyłębski, [w:] Komunikacja – rozumienie – dialog, B. Andrzejewski (red.), Wydawnictwo Uniwersytetu Adama Mickiewicza, Poznań.
• Gleick, J. 2002. Szybciej. Przyspieszenie niemal wszystkiego, tłum. J. Bieroń, Wydawnictwo Zysk i S-ka, Poznań.
• Habermas, J. 1999. Teoria działania komunikacyjnego. Racjonalność działania a racjonalność społeczna, t. 1, tłum. A.M. Kaniowski, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
• Habermas, J. 2002. Teoria działania komunikacyjnego. Przyczynek do krytyki rozumu funkcjonalnego, t. 2, tłum. A.M. Kaniowski, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
• Kałuszyńska, E. 2005. Wiedza i informacja, [w:] Informacja a rozumienie, M. Heller, J. Mączka (red.), Wydawnictwo Biblos, Tarnów.
• Kapuściński, R. 2007. Lapidarium VI, Wydawnictwo Czytelnik, Warszawa.
• Król, M. 2008. Filozofia polityczna, Wydawnictwo Znak, Kraków.
• Król, M. 2015. Kłamcy będą płonąć w piekle, „Gazeta Wyborcza”, nr 237.
• Levinson, P. 2001. Digital McLuhan. A guide to the information millennium, Routledge. Taylor & Francis Group, London and New York.
• Lorenz, K. 1941. Kants Lehre vom Apriorischen im Lichte gegenwärtiger Biologie, „Blätter für Deutsche Philosophie”, nr 15.
• Lorenz, K. 1953. King Solomon’s Ring. New Light on Animals Ways, The Reprint Society, London.
• Lorenz, K. 1986. Regres człowieczeństwa, tłum. A.D. Tauszyńska, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa.
• Lorenz, K. 1996. Tak zwane zło, tłum. A.D. Tauszyńska, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa.
• Marczewska-Rytko, M. 2002. Procesy globalizacji a demokracja bezpośrednia, [w:] Oblicza procesów globalizacji, M. Pietraś (red.), Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, Lublin.
• McLuhan, M. 1962. The Gutenberg Galaxy, Mentor, New York.
• Nisbett, R.E. 2015. Geografia myślenia. Dlaczego ludzie Wschodu i Zachodu myślą inaczej?, tłum. E. Wojtych, Wydawnictwo Smak Słowa, Sopot.
• Pietraś, M. 2002. Wstęp, [w:] Oblicza procesów globalizacji, M. Pietraś (red.), Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, Lublin.
• Pleszczyński, J. 2011. Dyskurs medialny z perspektywy epistemologicznej, [w:] Dyskursy komunikacji medialnej, A. Filipczak-Białkowska (red.), Wydawnictwo Primum Verbum, Łódź.
• Pleszczyński, J. 2013. Epistemologia komunikacji medialnej. Perspektywa ewolucyjna, Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, Lublin.
• Pleszczyński, J. 2014. Maska i anonimowość jako problem komunikacyjny, [w:] Literatura, media, polityka, M. Piechota (red.), Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, Lublin.
• Pleszczyński, J. 2015. Światoobrazy, obrazy świata i wizje świata, [w:] Współczesne media. Medialny obraz świata, I. Hofman, D. Kępa-Figura (red.),Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, Lublin.
• Pleszczyński, J. 2015a. Etyka dziennikarska i dziennikarstwa, Wydawnictwo Difin, Warszawa.
• Pleszczyński, J. 2015b. Wyobraźnia i porozumienie, [w:] W poszukiwaniu osobliwości natury ludzkiej, A. Gut, Z. Wróblewski (red.), Wydawnictwo Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, Lublin.
• Popper, K.R. 1987. Die erkenntnistheoretische Position der Evolutionären Erkenntnistheorie, [w:] Die Evolutionären Erkenntnistheorie. Bedingungen – Lösungen – Kontroversen, F.M. Wuketits, R. Riedl (red.), Paul Parey Verlag, Berlin/Hamburg.
• Popper, K.R. 1992. Wiedza obiektywna. Ewolucyjna teoria epistemologiczna, tłum. A. Chmielewski, Wydawnictwo
• Naukowe PWN, Warszawa.
• Popper, K.R., Lorenz K. 1985. Die Zukunft ist offen, Piper & Co Verlag, München.
• Robertson, R. 1992. Globalization. Social Theory and Global Culture, Sage, London.
• Rutkowski, K. 2015. Paryża nie da się zniszczyć, „Gazeta Wyborcza”, nr 271.
• Skarga, B. 2007. „Innego końca świata nie będzie”. Z Barbarą Skargą rozmawiają Katarzyna Janowska i Piotr Mucharski, Wydawnictwo Znak, Kraków.
• Skibiński, A. 2012. Gregory Bateson i kontekstowa teoria komunikacji. Różnica, która czyni różnicę i wzorzec, który łączy, [w:] Komunikologia. Teoria i praktyka komunikacji, E. Kulczycki, M. Wendland (red.), Wydawnictwo Naukowe IF UAM, Poznań.
• Spaemann, R., Löw, R. 2008. Cele naturalne. Dzieje i ponowne odkrycie rozumu teleologicznego, tłum. A. Półtawski, Oficyna Naukowa, Warszawa.
• Stewart, I., Cohen, J. 2003, Wytwory rzeczywistości, tłum. W. Stępień-Rudzka, Wydawnictwo Prószyński i S-ka, Warszawa.
• Szacki, J. 2003. Historia myśli socjologicznej, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
• Thompson, J.B. 2006. Media i nowoczesność. Społeczna teoria mediów, Wydawnictwo Astrum, Wrocław.
• Watzlawick, P., Beavin, J.H., Jackson, D.D. 1967. Pragmatics of Human Communication: A Study of Interactional Patterns, Pathologies, and Paradoxes, Norton, New York.
• Wendland, M. 2014. Filozoficzne i metodologiczne podstawy historii komunikacji, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Adama Mickiewicza, Poznań.
• Woleński, J. 2015. Stefan Amsterdamski, filozof, „Gazeta Wyborcza” nr 261.
• Życiński, J. 2002. Bóg i ewolucja. Podstawowe pytania ewolucjonizmu chrześcijańskiego, Towarzystwo Naukowe KUL, Lublin.

Identifiers

DOI

10.17951/k.2015.22.2.101