Teoria historii i badanie wartości. W stronę apologii upraktycznienia

• Authors: Ewa Solska
• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Celem artykułu jest analiza aksjologii badań i edukacji historycznej, marginalizowanego wcześniej obszaru refleksji metodologicznej. Formułuję tezę, że teoria danej dziedziny naukowej to w istocie badanie obecnych w różnych sferach analizy metodologicznej wartości. Główną przesłanką potrzeby wyodrębnienia aksjologii historii jest fakt, że trudno jest pisać o przeszłości (zwłaszcza w sposób naukowy), a historiografia w perspektywie własnych dziejów i własnej teorii sama stanowi problem aksjologiczny. Stąd kolejna teza, że aksjologia historii powinna skoncentrować się na ustalaniu „praktycznego sensu” pracy historyka, który być może można znaleźć w  intelektualnej historii Europy. Proponowana aksjologia historii formuje się zatem poprzez rozważenie postulatów rozumu praktycznego w dyskursie historycznym, analizę  kwestii, czy Platon wypędziłby historyków z państwa oraz analizę pojęcia „upraktycznienia”, które konotuje dwie kategorie: rozumowanie praktyczne oraz praktykę historyczną. Dla uzupełnienia, ideę badacza „aksjologicznie zaangażowanego” przedstawiam również w kontekście lojalizmu i nonkonformizmu, niekompatybilności takich wartości, jak patriotyzm, bezstronność i dążenie do prawdy oraz w kontekście wybranych zagadnień polityki społecznej.

DE

Das Ziel des Artikels ist die Untersuchung der Axiologie der historischen Forschung und Bildung, eines früher marginalisierten Bereichs der methodologischen Reflexion. Die Hauptprämisse für das Bedürfnis, eine getrennte Axiologie der Geschichtswissenschaft zu bilden, ist die Tatsache, dass es schwierig ist, über die Vergangenheit (besonders wissenschaftlich) zu schreiben, und dass die Geschichtswissenschaft an sich unter dem Gesichtspunkt eigener Geschichte und Theorie ein axiologisches Problem bildet. Daher die nächste These, dass sich die Axiologie der Geschichte auf der Feststellung „des praktischen Sinnes“ der Arbeit eines Historikers konzentrieren soll, der vielleicht in der intellektuellen Geschichte Europas zu finden ist. Die vorgeschlagene Axiologie der Geschichte gründet also auf der Überlegung der Postulate der praktischen Vernunft im historischen Diskurs, auf der Untersuchung der Frage, ob Plato die Historiker aus dem Staat vertreiben würde und auf der Analyse des Begriffs des Praktischwerdens, der zwei Kategorien konnotiert: praktisches Denken und historische Praxis. Zur Ergänzung lege ich die Idee eines axiologisch engagierten Forschers auch im Kontext der Loyalität, des Nonkonformismus und der Inkompatibilität solcher Werte wie Patriotismus, Objektivität und Streben nach Wahrheit vor dem Hintergrund der ausgewählten Fragen der Sozialpolitik dar.

EN

The purpose of this study is to consider the axiology of historical research and learning – the previously marginalized area of methodological reflection. A given thesis states, that the theory of a scientific field is essentially a study of values in every sphere of methodological analysis. The main question among the premises to distinguish the axiology of history as a part of methodological research is this: why is it difficult to write about the past (especially in the scientific mode), assuming that historiography itself is an axiological problem, in the perspective of its own history and theory. Hence another thesis, that the axiology of history would focus on determining the “practical sense” of a historian’s work, which can be found in the intellectual history of our (European) culture. The introduced conceptualization is composed by: the postulates of practical reason in historical discourse; the question: would Plato proscribe historiography and banish historians from his politeia; and the notion of “practicization” which connotes two categories: practical reasoning and historical practice. To comlement the analysis the topic of an „axiologically involved researcher” is raised in the context of loyalism and nonconformity, and incompatibilities between values, as well as several issues concerning science policy.

Keywords

PL

aksjologia; badanie i uczenie historii; metodologia; sens praktyczny; upraktycznienie

DE

Axiologie; historische Forschung und Bildung; Methodologie; praktischer Sinn; Praktischwerden

EN

axiology; historical research and learning; methodology; practical sense and practicization

• Publisher: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej
• Journal: Kultura i Wartości
• Year: 2018
• Issue: 25

Dates

published

2018

online

2018-07-31

Contributors

author

Ewa Solska

References

• Abramowicz, M., Artur Sporniak, A., Sami w kosmosie, „Tygodnik Powszechny” 05.01.2017, https://www.tygodnikpowszechny.pl/autor.marek-abramowicz-13155 .
• Améry, J. Poza winą i karą. Próby przełamania podjęte przez złamanego, przeł. R. Turczyn, Wydawnictwo homini, Kraków 2007.
• Badiou A., Święty Paweł. Ustanowienie uniwersalizmu. Przeł. J. Kutyła i P. Mościcki. Kraków: Wydawnictwo Korporacja Ha!Art 2007.
• Blackburn, S., Oksfordzki słownik filozoficzny, pod red. Jana Woleńskiego, „Książka i Wiedza”, Warszawa 1997.
• Butler, J., Laclau, E., Žižek, S., Przygodność, hegemonia, uniwersalność: współczesne debaty na lewicy, przeł. A. Czarnacka, M. Kropiwnicki, S. Królak, Wydawnictwo „Krytyki Politycznej” Warszawa 2014.
• Carrère, E. Królestwo, przeł. K. Arustowicz, Wydawnictwo Literackie, Kraków 2016).
• Cicero, De Oratore. Für den Schulgebrauch Erklärt, B.G. Teubner, Lipzig 1862.
• C. Plinii Caecilii Secundi, Epistolae Selectae, Lib. VII, 5, za: Selected Letters of Pliny the Younger, Perkins, Marvin & Co., Boston-Philadelphia 1835.
• C. Sallusti Crispi, Catilina et Jugurtha, Geogre Long ed., Whittaker and Co., London 1860.
• Kant, I., Krytyka czystego rozumu, Tom 2, przeł. R. Ingarden, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2010.
• Lyotard, J.-F., Poróżnienie, przeł. B. Banasik, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2010
• Modzelewski, K., Trzy modele historiografii, „Nauka” 2/2009.
• Orwell, G., Rok 1984, przeł. T. Mirkowicz, Warszawa 1998.
• Przewodnik po epistemologii, red. Renata Ziemińska, wydawnictwo WAM, Kraków 2013.
• Reinhard, W. Życie po europejsku: od czasów najdawniejszych do współczesności, przeł. J. Antkowiak, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2009.
• Topolski, J., Teoretyczne problemy wiedzy historycznej. Antologia tekstów, red. E. Domańska, Wydawnictwo Nauka i Innowacje, Poznań 2016, s. 81 (pdf).
• White, H., Przeszłość praktyczna, pod red. E. Domańskiej, UNIVERSITAS, Kraków 2014.
• Zbiór sentencji, przysłów i popularnych powiedzeń łacińskich, red. M. Suwała, za: Słownik łacińsko-polski, polsko-łaciński, Wyd. Literat, Toruń 2008.
• Cytat z wiersza Aleksandra Wata pt. Ciemne świecidło, za antologią Powiedzieć to inaczej. Polska liryka nowoczesna, w wyborze Jerzego Borowczaka i Michała Larka, Poznań 2011.

Identifiers

DOI

10.17951/kw.2018.25.129