Heglowska krytyka transcendentalizmu

• Authors: Katarzyna Guczalska
• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Artykuł poddaje analizie krytykę filozofii transcendentalnej, której podjął się G.W.F. Hegel i przedstawia powody dystansowania się Hegla od stanowiska I. Kanta, J. G. Fichtego oraz F.W.J. Schellinga. Analiza ma za podstawę Fenomenologię ducha oraz inne dzieła Hegla (O różnicy między systemami filozoficznymi Fichtego i Schellinga, Encyklopedia Nauk Filozoficznych). Główny cel opracowania leży w uchwyceniu ambiwalentnego stosunku Hegla do transcendentalizmu, a ostatecznie przyczyn jego odrzucenia. Ogólnie rzecz biorąc, mankamentem filozofii transcendentalnej jest zakwestionowanie roszczeń rozumu do absolutnego poznania prawdy. Jednocześnie, w ramach Heglowskiej koncepcji poznania oraz ontologii, transcendentalizm pozostaje pewnym uprawnionym – choć ograniczonym – momentem myślenia. Artykuł analizuje nie tylko krytykę transcendentalizmu, lecz odpowiada też na pytanie: czym jest fenomenologia? Na zakończenie, omówiona została krótko recepcja fenomenologii Hegla oraz jej znaczenie w kontekście całego systemu filozofa.

DE

Der Artikel untersucht die Kritik der transzendentalen Philosophie bei G. W. F. Hegel und führt die Gründe für Hegels Distanzierung vom Standpunkt von I. Kant, J. G. Fichte und F. W. J. Schelling vor. Die Untersuchung nimmt Bezug auf Phänomenologie des Geistes und andere Werke von Hegel (Die Differenz des Fichteschen und Schellingschen Systems der Philosophie, Enzyklopädie der philosophischen Wissenschaften). Der Verfasser setzt sich zum Ziel, das ambivalente Verhältnis Hegels zum Transzendentalismus und folglich die Gründe seiner Ablehnung zu erfassen. Im Allgemeinen besteht ein Mangel der transzendentalen Philosophie in der Infragestellung der Ansprüche des Verstandes, die Wahrheit absolut zu erkennen. Gleichzeitig bleibt der Transzendentalismus im Rahmen des Hegelschen Entwurfes der Erkenntnis und der Ontologie ein gewisser berechtigter ˗ obwohl begrenzter ˗ Moment des Denkens. Der Artikel analysiert nicht nur die Kritik des Transzendentalismus, sondern beantwortet auch die Frage: Was ist Phänomenologie? Zum Schluss wird kurz die Rezeption der Hegelschen Phänomenologie sowie ihre Bedeutung im Kontext des gesamten Systems des Philosophen geschildert.

EN

Examined in this article is  G.W.F. Hegel’s criticism of transcendental philosophy as well as reasons for dissociating himself from I. Kant, J. G. Fichte and F.W.J. Schelling on that matter. The study is based on Hegel’s Phenomenology of Spirit, and his two other works (The Difference Between Fichte's and Schelling's Systems of Philosophy, and Encyclopedia of the Philosophical Sciences). The main idea of this article is to grasp Hegel’s ambivalent attitude towards transcendentalism, and ultimately the reasons for its rejection. Generally, the main drawback of transcendental philosophy boils down to questioning the mind's claims towards uncovering absolute truth. Yet at the same time, transcendentalism remains an eligible though limited thinking lapse within Hegel's conception of cognition and ontology. Aside from examining the criticism of transcendentalism, this article spells out what phenomenology is. Finally, it reviews in brief the reception of Hegel's phenomenology and its significance in the philosopher's output.  

Keywords

PL

Hegel; fenomenologia; transcendentalizm; Kant; Fichte

DE

Hegel; Phänomenologie; Transzendentalismus; Kant; Fichte

EN

Hegel; phenomenology; transcendentalism; Kant; Fichte

• Publisher: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej
• Journal: Kultura i Wartości
• Year: 2018
• Issue: 26

Dates

published

2018

online

2019-01-22

Contributors

author

Katarzyna Guczalska

References

• Baum, Manfred. „Zum Hegelschen Unendlichkeitsbegriff.” Hegel-Studien, 1976, Bd. 11: 89–124.
• Białek, Przemysław. Pycha i skromność rozumu. Współczesny spór o argumenty transcendentalne a filozofia Kanta i Fichtego. Kraków: Universitas, 2017.
• Bondeli, Martin. „Zur friedensstiftenden Funktion der Verunft bei Kant und Hegel.” Hegel-Studien, 1998, Bd. 33: 153–75.
• Brandom, Robert B. „A Spirit of Trust: A Semantic Reading of Hegel’s Phenomenology.” 01.04.2018. http://www.pitt.edu/~brandom/spirit_of_trust.html (dostęp)
• Brandom, Robert B. Reason in Philosophy. Animating Ideas. Cambridge: Harvard University Press, 2009.
• Brandom, Robert B. Tales of Mighty Dead. Historical Essays in the Metaphysics of Intentionality. Cambridge: Harvard University Press, 2002.
• Chudy, Wojciech. „O Heglowskiej relacji »pan-sługa«. Destrukcyjny antagonizm czy konflikt intensyfikujący istnienie?” W: Refleksje Heglowskie na początek trzeciego tysiąclecia, red. Mirosława Chuda, 55–76. Warszawa: Oficyna Naukowa, 2012.
• Dinkel, Bernhard. Der junge Hegel und die Aufhebung des subjektiven Idealismus. Bonn: Bou-vier Verlag Herbert Grundmann, 1974.
• Düsing, Klaus. „Hegels „Phänomenologie” und die idealistische Geschichte des Selbstbewusstseins.” Hegel-Studien, 1993, Bd. 28: 103–126.
• Düsing, Klaus. „Idealistische Substanzmetaphysik. Probleme der Systementwicklung bei Schelling und Hegel in Jena.” W: Hegel in Jena. Die Entwicklung des Systems und die Zusammenarbeit mit Schelling, Hegel-Tage Zwettl 1977, red. Dieter Henrich i Klaus Düsing, 25–44.
• Hegel-Studien, 1980, Beiheft 20. Hamburg: Felix Meiner Verlag, 1980.
• Düsing, Klaus. „Spekulation und Reflexion. Zur Zusammenarbeit Schellings und Hegels in Jena.” Hegel-Studien, 1993, Bd. 5: 95–128.
• Feuerbach, Ludwig. O istocie chrześcijaństwa. Tłum. Adam Landman. Warszawa: PWN, 1959.
• Fichte, Johann G. Teoria wiedzy. Wybór pism. Tłum. Marek J. Siemek. Warszawa: PWN, 1996.
• Findlay, John N. „Hegel der Realist.” red. Hans-Georg Gadamer. Hegel-Studien. Heidelberger Hegel-Tage 1962. Vorträge und Dokumente, nr 1 (1964): 141–149.
• Garewicz, Jan. „O konsekwencjach przekładu pewnej metafory: pan i niewolnik.” Teksty 53, nr 5 (1980): 30–42.
• Guja, Jowita. „Idea alienacji religijnej – źródła i konteksty współczesne.” Studia z historii filozofii 8, nr 1 (2017): 113–130.
• Hartman, Jan (red). „Transcendentalizm.” Słownik filozofii. Kraków: Zielona Sowa, 2004.
• Haym, Rudolf. Haym, Hegel und seine Zeit. Vorlesungen über Entstehung und Entwicklung, Wesen und Werth der Hegelschen Philosophie. Berlin: Verlag von Rudolf Gaertner, 1857.
• Hegel, Georg W. F. „Differenz des Fichte’schen und Schelling’schen System der Philosophie.” W: Hegels Gesammelte Werke, Bd. 4.
• Hamburg: Felix Meiner Verlag, 1968. (strony).
• Hegel, Georg W. F. Encyklopedia nauk filozoficznych. Tłum. Światosław F. Nowicki. Warsza-wa: PWN, 1990.
• Hegel, Georg W. F. Fenomenologia ducha. Tłum. Światosław F. Nowicki. Warszawa: Fundacja Aletheia, 2002.
• Hegel, Georg W. F. „Glauben und Wissen oder die Reflexionsphilosophie der Subjectivität, in der Vollstandigkeit ihrer Formen, als Kantische, Jacobische, und Fichtesche Philosophie.” W: Hegels Gesammelte Werke, red. Hans Buchner i Otto Pöggeler, 346–347. Bd. 4. Hamburg: Felix Meiner Verlag, 1968.
• Hegel, Georg W. F. Nauka logiki. Tłum. Adam Landman. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2011.
• Hegel, Georg W. F. Wykłady z historii filozofii. Tłum. Światosław F. Nowicki. Warszawa: PWN, 2002.
• Henrich, Dieter. Between Kant and Hegel. Lectures on German Idealism. Cambridge: Harvard University Press, 2008.
• Horstmann, Rolf Peter. Die Grenzen der Vernunft. Eine Untersuchung zu Zielen und Motiven des Deutschen Idealismus. Frankfurt am Main: Anton Hain, 1991.
• Kant, Immanuel. Krytyka czystego rozumu. Tłum. Roman Ingarden. Warszawa: PWN, 1957.
• Kant, Immanuel. Krytyka władzy sądzenia. Tłum. Jerzy Gałecki. Warszawa: PWN, 1986.
• Kojève, Alexandre. Wstęp do wykładów o Heglu. Tłum. Światosław F. Nowicki. Warszawa: Aletheia, 1999.
• Kwiek, Marek. Dylematy tożsamości. Wokół autowizerunku filozofa w powojennej myśli francuskiej. Poznań: Wydawnictwo Naukowe Instytutu Filozofii Uniwersytetu Adama Mickiewicza, 1999.
• Marks, Karol, Fryderyk Engels. Dzieła. Warszawa: Książka i Wiedza, 1975.
• Marx, Karl. Die Frühschriften. red. Siegfried Landshut. Stuttgart: A. Kröner, 1953.
• McDowell, John. Having the World in View: Essays on Kant, Hegel, and Sellars. Cambridge: Harvard University Press, 2013.
• McDowell, John. Mind and World. Cambridge: Harvard University Press, 1996.
• Meist, Kurt R. „Zur Rolle der Geschichte in Hegels System der Philosophie.” W: Kunsterfahrung und Kulturpolitik im Berlin Hegels. red. Otto Pöggeler i Annemarie Gethmann-Siefert, Bonn: Verlag Herbert Grundmann, 1983: 67.
• Noras, Andrzej J. Kant i Hegel w sporach filozoficznych osiemnastego i dziewiętnastego wieku. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, 2007.
• Nowak-Juchacz, Ewa. Hegel Alexandre Kojève’a, czyli o filozoficznym jakobinizmie. Poznań: Uniwersytet im. Adama Mickiewicza, Wydawnictwo Naukowe Instytutu Filozofii, 1999.
• Olżewski, Błażej. „Idealizm transcendentalny w perspektywie kantowskiego pojęcia realności.” Acta Universitatis Lodziensis, Folia Philosophica 2012, nr 25: 59–80.
• Orłowski, Aleksander. „Schelling i Hegel. Kontrowersje filozoficzne i oddźwięk na nie w polskim czasopiśmiennictwie lat czterdziestych XIX wieku.” W: Polskie spory o Hegla 1830-1860. Warszawa: PWN, 1966: 63–114.
• Pöggeler, Otto. „Zur Deutung des Phänomenologie des Geistes.” Hegel-Studien, 1961, Bd. 1: 255–94.
• Redding, Paul. Analytic philosophy and the return of Hegelian thought. Cambridge: Cambridge University Press, 2010.
• Rockmore, Tom. „Georg Wilhelm Friedrich Hegel.” Tłum. Aleksander Zbrzezny, W: Historia filozofii zachodniej. red. Richard H. Popkin, 543–552. Poznań: Zysk i S-ka, 1999.
• Schelling, Friedrich W. J. Schriften von 1801-1804. Darmstadt: Wissenschaftliche Buchgesellschaft, 1968.
• Schelling, Friedrich W. J. Werke. Band I, 10: Schriften 1801: «Darstellung meines Systems der Philosophie» und andere Texte. red. Manfred Durner. Stuttgart–Bad Cannstatt: Frommann-Holzboog, 2009.
• Siemek, Marek J. Filozofia, dialektyka, rzeczywistość. Warszawa: PIW, 1982.
• Siemek, Marek J. „Hegel i różnica epistemologiczna.” Nowa Krytyka, 2004, nr 16: 73–84.
• Siemek, Marek J. W kręgu filozofów. Warszawa: Czytelnik, 1984.
• Siemek, Marek J. „Wstęp: Teoria Wiedzy jako system filozofii transcendentalnej.” W: Johann G. Fichte, Teoria wiedzy, VII–LV, tłum. Marek J. Siemek. Warszawa: PWN, 1996.
• Siep, Ludwig. Der Weg der „Phänomenologie des Geistes”. Ein einführender Kommentar zu Hegels „Differenzschrift“ und zur „Phänomenologie des Geistes.” Berlin: Suhrkamp, 2000.
• Stekeler-Weithofer, Pirmin. Hegels analytische Philosophie. Die Wissenschaft der Logik als kritische Theorie der Bedeutung. Paderborn: Ferdinand Schöningh, 1992.
• Stekeler-Weithofer, Pirmin. Philosophie des Selbstbewußtseins. Hegels System als Formanalyse von Wissen und Autonomie. Frankfurt a. M.: Suhrkamp Verlag, 2005.
• Tatarkiewicz, Władysław. Historia filozofii. T. II. Warszawa: PWN, 1993.
• Zachariasz, Andrzej L. „Neokantyzm marburski i badeński.” W: Filozofia współczesna, red. Leszek Gawor i Zbigniew Stachowski, 51–68. Bydgoszcz–Warszawa–Lublin: Oficyna Wydawnicza Branta, 2006.
• Zöller, Günter. „Johann Gottlieb Fichte.” Tłum. Aleksander Zbrzezny. W: Historia filozofii zachodniej. red. Richard H. Popkin, 535–539. Poznań: Zysk i S-ka, 2003.

Identifiers

DOI

10.17951/kw.2018.26.39-61