Pacjent jako obywatel. Autonomia pacjenta i obywatelskość na przykładzie Hiszpanii

• Authors: Agata Strządała
• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Tekst dotyczy przemian pojmowania autonomii pacjenta w Hiszpanii, gdzie tradycyjnie w relacjach między lekarzem a pacjentem dominował paternalizm, a w sferze ideologicznej – nauczanie Kościoła katolickiego. Transformacja ustrojowa w kraju po upadku dyktatury Francisco Franco (1936–1975) doprowadziła do znaczących przeobrażeń również w kwestii bioetyki. Rosnące poczucie obywatelskości łączyło się tam ze wzrastaniem znaczenia autonomii pacjenta, co przejawia się na kilku poziomach: legislacyjnym (prawo o autonomii pacjenta), społecznym (organizacje pozarządowe aktywne w sferze opieki medycznej), świadomościowym (wzrost świadomości praw pacjenta, refleksyjne podejście do relacji z personelem medycznym), a także ideologicznym (krytyka paternalizmu, bioetyka obywatelska, krytyka komercjalizacji medycyny). Ponadto, o specyfice obecnej sytuacji w Hiszpanii decyduje przewartościowanie katolickiego dziedzictwa, odejście od nauczania Kościoła w obywatelskim modelu bioetyki, manifestujące się liberalizacją prawa aborcyjnego, prawa dotyczącego wspomaganej reprodukcji, preimplantacyjnej diagnostyki genetycznej i badań na embrionach.

DE

Der Beitrag untersucht den Wandel in der Auffassung der Autonomie des Patienten in Spanien, wo in den Beziehungen zwischen dem Arzt und dem Patienten traditionsgemäss der Paternalismus und in der ideologischen Sphäre die Lehre der katholischen Kirche herrschte. Die Systemumwandlung im Land nach dem Untergang der Diktatur von Francisco Franco (1937–1975) führte zu bedeutenden Umwandlungen auch in der Frage der Bioethik. Das wachsende Gefühl der Bürgerschaft verband sich dort mit der zunehmenden Bedeutung der Autonomie des Patienten, was auf einigen Stufen in Erscheinung trat: der legislatorischen Stufe (das Recht auf Autonomie des Patienten), der gesellschaftlichen (die im Bereich der Gesundheitsfürsorge tätigen Nichtregierungsorganisationen), der Bewusstseinsstufe (die Zunahme am Bewusstsein der Patientenrechte, die reflexive Betrachtung der Beziehung zum medizinischen Personal) und der ideologischen Stufe (die Kritik des Paternalismus, bürgerliche Bioethik, die Kritik an der Kommerzialisierung der Medizin). Darüber hinaus entscheidet über die Eigenart der aktuellen Situation in Spanien die Umwertung des katholischen Erbes und die Abkehr von der Kirchenlehre im bürgerlichen Modell der Bioethik, die sich in der Liberalisierung des Abtreibungsrechts, des Rechts auf unterstütze Fortpflanzung, genetische Präimplantationsdiagnostik und Forschungen auf Embryos manifestiert.

EN

The paper focuses on the changing perception of bioethics and the patient’s autonomy in Spain where paternalism and  Catholic  Church teachings  shaped relationships between  physicians and patients for many long years. The country’s political transformation following the collapse of Francisco Franco’s dictatorship (1936–1975) has also brought major changes on matters of bioethics. The growing sense of civic virtue has enhanced the importance of the patient’s autonomy in medicine. This manifests itself on several levels: in legislation (law on patient’s autonomy), in the social field (NGOs operating in medical care), in growing awareness of patients’ rights and critical approach to relations with medical professionals) as well as in ideology (criticism of paternalism, civic bioethics, disapproval of commercialization in medicine). Moreover, the specificity of the current situation in Spain is also determined by a re-evaluation of the Catholic Church’s heritage and abandonment of its teachings in civic bioethics and consequently, by liberalization of the abortion law as well as enactment of legal regulations  on assisted reproduction, pre-implantation genetic diagnosis and embryo research.

Keywords

PL

autonomia pacjenta; paternalizm; społeczeństwo obywatelskie; Hiszpania

DE

Autonomie des Patienten; Paternalismus; Bürgergesellschaft; Spanien

EN

patient’s autonomy; paternalism; civic society; Spain

• Publisher: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej
• Journal: Kultura i Wartości
• Year: 2019
• Issue: 28

Dates

published

2019

online

2020-02-14

Contributors

author

Agata Strządała

References

• Affinity Group of National Associations AGNA, https://www.civicus.org/index.php/what-we-do/strengthen/agna Dostęp 24.09.2019.
• Babis, Deby. „The role of civil society organizations in the institutionalization of indigenous medicine in Bolivia”. Social Sciences in Medicine 2014, nr 123: 287–294.
• Busquets, Ester, Roman, Begoňa, Terribas, Núria. „Bioethics in Mediterranean Culture: the Spanish Experience”. Medicine, Health Care and Philosophy 2012, nr 15: 437–439.
• Civil Society, and Health. Contribution and Potential. Red. Scott L. Green, Matthias Wismar, Gabriel Pastorino, Monika Kosinska. UK: WHO, 2017.
• Cohen, Jean L., Arato, Andrew. Civil Society and Political Theory. Cambridge: MIT Press, 1992.
• Entwistle, Vikki A., Stacy M. Carter, Alan Cribb, Kirsten McCaffery, „Supporting patient autonomy: the importance of clinician-patient relationships”. Journal of general internal medicine 25, nr 7 (2010): 741–745. DOI:10.1007/s11606-010-1292-2
• Erer, Sezer, Erme Atici, Ayşegül D.Erdemir, „The views of cancer patients on patient rights in the context of information and autonomy”. Journal of Medical Ethics 2008, nr 34: 384–388.
• Fishman, Robert M. „The Labour Movement in Spain. From Authoritarianism to Democracy”. Comparative Politics 13, nr 3 (1982): 281–305.
• García-Armesto, Sandra, María Begoña Abadía-Taira, Antonio Durán. „Spain: Health System Review 2010”. Health System in Transition 12, nr 4 (2010): XX–XXIII.
• Giarelli, Guido, Ellen Annandale. „Introduction: the role of civil society in healthcare system reforms”. Social Science and Medicine 2014, nr 123: 160–167.
• Habermas, Jürgen. Legitimation Crisis. Tłum. Thomas Mc Carty. Boston: Beacon Press, 1975.
• Iltis, Ana S. „Bioethics and the Culture Wars”. Christian Bioethics 17, nr 1 (2011): 9–24.
• Ley 14/2006, de 26 de mayo, sobre técnicas de reproducción humana asistida, https://www.institutobernabeu.com/upload/ficheros/ley_de_reproduccion_asistida_2007.pdf#page=1&zoom=auto,-107,842 Dostęp 24.09.2019.
• Ley 41/2002, de 14 de noviembre, básica reguladora de la autonomía del paciente y de derechos y obligaciones en materia de información y documentación clínica, https://www.boe.es/buscar/doc.php?id=BOE-A-2002-22188 Dostęp 24.09.2019.
• Ley Orgánica 2/2010, de 3 de marzo, de salud sexual y reproductiva y de la interrupción voluntaria del embarazo, https://www.boe.es/buscar/act.php?id=BOE-A-2010-3514 Dostęp 24.09.2019.
• Mira, José, J., Susana Lorenzo, Mercedes Guilaber, Virtudes Pérez-Jover. „Do Spaniards know their rights as patients?” International Journal for Quality Health Care 24, nr 4 (2012): 365–367.
• Moazam, Farhat. Bioethics and Organ Transplantation in a Muslim Society. A Study in Culture, Ethnography, and Religion. Indianapolis: Indiana University Press, 2006.
• „Podwale 7”, http://podwale-siedem.pl/stowarzyszenie-statut/ Dostęp 24.09.2019.
• Sevillano, Ellena G. „Sanidad Reunicia Definitivamente a la Privatización Hospitalaria”. El Pais, 04.11. 2014, https://elpais.com/ccaa/2014/04/11/madrid/1397239898_967369.html Dostęp 24.09.2019.
• Shils, Edward. „Primordial, personal, sacred and civil ties”. British Journal of Sociology 1957, nr 7 (1957): 113–145.
• Stiggelbout, Anne M., „Ideals of patient autonomy in clinical decision making: a study on the development of a scale to assess patients' and physicians’ views”. Journal of medical ethics 30, nr 3 (2004): 268–274. DOI:10.1136/jme.2003.003095
• Tocqueville, Alexis, de. O demokracji w Ameryce. Tłum, Marcin Król. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1976.
• Zika, Eleni, Corveleyn, Anniek Corveleyn, Michael Morris, Elisabeth Dequeker, James Lawford Davies, Karen Sermon, Guillermo Antiñolo, Andreas Schmutzler, Jiri Vanecek, Fransesc Palau, Dolores Ibarreta, Preimplantation Genetic Diagnosis in Europe. Sevilla: European Commission, 2007.

Identifiers

DOI

10.17951/kw.2019.28.189-208