Wkład Elizy Orzeszkowej w propagowanie kwestii kobiecej oraz kształtowanie dążeń edukacyjnych młodych Polek w II połowie XIX wieku

• Authors: Barbara Kalinowska-Witek
• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

W II połowie XIX wieku na ziemiach polskich kwestia kobieca stała się ważnym tematem społecznym. Dotyczyła kobiet ze średnich warstw społecznych. Obejmowała zagadnienia kształcenia dziewcząt, przygotowania ich do działalności zarobkowej oraz znalezienia takich miejsc pracy, które będą odpowiednie dla kobiet i nie będą stanowiły konkurencji dla mężczyzn. Kwestie te poruszała również Eliza Orzeszkowa, znana pisarka i publicystka. Opowiadała się za gruntownym wykształceniem kobiet w kierunku odpowiadającym ich zdolnościom i zainteresowaniom. Domagała się reformy wychowania dziewcząt w rodzinie, a zwłaszcza zadbania o ich harmonijny rozwój fizyczny, umysłowy i moralny. Zwracała uwagę na popełniane przez rodziców błędy i wskazywała sposoby ich naprawienia. Przedstawiając w swoich powieściach i opowiadaniach losy kobiet, które zostały zmuszone przez warunki życiowe do podjęcia działalności zarobkowej, a nie posiadały do niej wymaganego przygotowania, podkreślała potrzebę zapewnienia każdej dziewczynie fachowego wykształcenia w wybranym przez nią kierunku. W tekstach publicystycznych wskazała cel oraz sposoby właściwego wychowania i kształcenia młodzieży żeńskiej. Wkład Elizy Orzeszkowej w propagowanie kwestii kobiecej oraz kształtowanie dążeń edukacyjnych młodych Polek w II połowie XIX wieku jest nie do przecenienia i dlatego stał się przedmiotem niniejszych rozważań.

EN

In the second half of the 19th century, in the Polish lands, the women’s issue became an important social issue. It affected women of average social strata. This included issue of girls’ education, preparing them for gainful employment and the jobs that are suitable for women in places where they would not represent competition for men. These issues were also raised by Eliza Orzeszkowa, a well-known writer and journalist. She advocated a thorough education of women in the direction corresponding to their abilities and interests. She demanded reform of the education of girls in the family, and especially taking care of their harmonious physical, mental and moral development. She drew attention to errors committed by parents and pointed out ways to fix them. Presenting in her novels and stories the fate of women who have been forced by the conditions of life to take up gainful employment and did not have the required preparation for it, emphasized the need to ensure that every girl would get professional training in the direction chosen by her. In journalistic texts, she indicated the purpose and methods of proper upbringing and education of female youth. Contribution of Eliza Orzeszkowa to the promotion of women’s issue and shaping the educational aspirations of young Polish women in the second half of the nineteenth century is thus difficult to overestimate and therefore has become the subject of this discussion.

Keywords

PL

Eliza Orzeszkowa, kwestia kobieca, kształcenie dziewcząt, praca zarobkowa kobiet

EN

Eliza Orzeszkowa, women’s issue, girls’ education, women’s gainful employment

• Publisher: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej
• Journal: Lubelski Rocznik Pedagogiczny
• Year: 2016
• Volume: 35
• Issue: 4

Dates

published

2016

online

2017-06-22

Contributors

author

Barbara Kalinowska-Witek

References

• Kieniewicz S. (red.), 1979, Polski Słownik Biograficzny, t. XXIV/1, z. 100. Wrocław– Warszawa–Kraków–Gdańsk, Wydawnictwo PAN, 312–316.
• Mowy, wygłoszone nad grobem Elizy Orzeszkowej w Grodnie 23-go maja 1910 roku, 1910, „Bluszcz” 23, 245–247.
• Nitowski J., 1897, Eliza Orzeszkowa, „Bluszcz” 3, 18–19; 4, 28–29; 8, 58.
• Oksza J., 1910, Jej testament, „Bluszcz” 22, 230.
• Orzeszkowa E., 1870, Kilka słów o kobietach, „Tygodnik Mód i Nowości” 40, 1–3; 41, 4–7; 42, 4–6; 43, 3–5; 44, 4–6; 48, 1–4; 49, 3–6; 50, 3–5; 51, 2–4; 52, 4–7; 53, 1–4.
• Orzeszkowa E., 1874, Kilka słów o kobietach. Warszawa, Wydawnictwo Czytelnik.
• Orzeszkowa E., 1897, W kwestii równouprawnienia kobiet wobec nauki, pracy i dostojności ludzkiej (List otwarty do kobiet niemieckich), „Bluszcz” 1, 4–5; 3, 20–31; 10, 75.
• Orzeszkowa E., 1900a, List do kobiet niemieckich i O Polce – Francuzom. Warszawa, Wydawnictwo Księgarnia J. Fiszera.
• Orzeszkowa E., 1900b, List otwarty do kobiet niemieckich w kwestii równouprawnienia kobiet wobec nauki, pracy i dostojności ludzkiej. W: E. Orzeszkowa, List do kobiet niemieckich i O Polce – Francuzom. Warszawa, Wydawnictwo Księ¬garnia J. Fiszera, 9–39.
• Orzeszkowa E., 1900c, O Polce – Francuzom. W: E. Orzeszkowa, List do kobiet niemieckich i O Polce – Francuzom. Warszawa, Wydawnictwo Księgarnia J. Fi¬szera, 41–83.
• Orzeszkowa E., 1971a, Julianka (Obrazek miejski). W: E. Orzeszkowa, Opowiadania. Warszawa, Wydawnictwo Czytelnik.
• Orzeszkowa E., 1971b, Panna Antonina. W: E. Orzeszkowa. Opowiadania. Warszawa, Wydawnictwo Czytelnik.
• Orzeszkowa E., 1979, Marta. Lublin, Wydawnictwo Lubelskie.
• Orzeszkowa E., 1988, Pamiętnik Wacławy, t. 1. Warszawa, Wydawnictwo Czytelnik.
• Poczobut-Odlaniecki S., 2007, Szlakiem Elizy Orzeszkowej i jej bohaterów – wiek później. Białystok, Wydawnictwo Prymat.
• Przewóska M. Cz., 1906, Eliza Orzeszkowa w literaturze i w ruchu kobiecym. Zarys syntetyczny. Lwów, Wydawnictwo Księgarni H. Altenberga.
• Żmijewska E., 1910, Nad trumną Orzeszkowej. „Bluszcz” 23, 244–245.

Identifiers

DOI

10.17951/lrp.2016.35.4.49