Z badań nad stanem przedszkoli i szkół katolickich na Warmii i Mazurach po 1945 roku

• Authors: Aldona Marta Zakrzewska
• Languages of publication: EN

Abstracts

EN

The essence of the considerations are Catholic educational and care institutions in the regions of Warmia and Masuria since the end of II World War till the end of school year 2016/17 (without reflecting on structural changes of the system of education connected to the currently introduced school reform based on the act from 14th of December 2016 – Law on School Education). The work is, however, narrowed to specify the activities of kindergartens and schools for children and youth.The first part of the article is an essential introduction to the topic and it refers to Catholic education on Warmia and Masuria since 1945, with the description of church education formation in these regions. The second and the third parts relate to the core of the considerations presented in the title, with the distinction of two periods. The first one refers to the times of Polish Peoples Republic – and discusses fighting with everything Church – connected, consequently also destructing Catholic education. The second period focuses on revival of Catholic kindergartens and schools in the times of political transformation and afterwards – it started in the discussed regions when the Archdiocesan Kindergarten (Olsztyn 1989) came to life. Consequently, in 2016 there were 16 Catholic facilities in Warmia and Masuria.The analysis of documents indicates that in the years 1945-1989, the times of prevailing communist regime, these institutions spread faith as well as the freedom of speech and beliefs. Whereas, in the contemporary social reality, overwhelmed by relativism – they are a crucial source of upbringing to values.

PL

Podjęte rozważania odnoszą się do katolickich placówek edukacyjnych funkcjonujących na Warmii i Mazurach od zakończenia II wojny światowej do roku szkolnego 2016/2017 włącznie (bez wkraczania w zmiany struktury systemu oświaty związane z aktualnie wprowadzaną reformą szkolną, opartą na ustawie z dnia 14 grudnia 2016 roku – Prawo oświatowe). Ograniczono się do działania przedszkoli oraz szkół dla dzieci i młodzieży. Pierwsza część artykułu stanowi wprowadzenie w tematykę i dotyczy oświaty katolickiej Warmii i Mazur do 1945 roku – z wyjaśnieniem specyfiki kształtowania się na tych terenach szkolnictwa kościelnego. Druga i trzecia część rozważań obejmuje natomiast istotę przedstawionego w tytule zagadnienia. Najpierw przedstawiono stan tych placówek w czasach Polskiej Rzeczpospolitej Ludowej, które na omawianym terenie podlegały niszczeniu, tak jak w całym kraju. Następnie scharakteryzowano odradzanie się i rozwój edukacyjnych instytucji katolickich w regionie warmińsko-mazurskim w latach 1989–2017 – co rozpoczęło się wraz z powołaniem do życia Archidiecezjalnego Przedszkola w Olsztynie (1989). Analiza dokumentów archiwalnych oraz opracowań dotyczących funkcjonowania przedszkoli i szkół katolickich na Warmii i Mazurach wskazuje, że w latach 1945–1989 niniejsze placówki krzewiły w tym regionie wiarę oraz wolność słowa i przekonań w obliczu panującego reżimu komunistycznego, natomiast we współczesnej rzeczywistości społecznej – przepełnionej relatywizmem – stanowiły jedno z edukacyjnych ogniw wychowania do wartości.

Keywords

EN

Warmia and Masuria; education after 1945; Catholic educational institutions

PL

Warmia i Mazury; szkolnictwo po 1945 roku; katolickie placówki edukacyjne

• Publisher: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej
• Journal: Lubelski Rocznik Pedagogiczny
• Year: 2020
• Volume: 39
• Issue: 1

Dates

published

2020

online

2020-04-09

Contributors

author

Aldona Marta Zakrzewska

• Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie. Wydział Nauk Społecznych. Katedra Dydaktyki i Historii Wychowania

References

• ARCHIWALIA
• Archiwum Państwowe w Olsztynie (dalej: APO ), Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej w Olsztynie. Wydział do Spraw Wyznań (dalej: PWRN WdsW), sygn. 444/4/130, Notatka służbowa z pobytu w przedszkolu w Nowym Mieście w dniu 31.01.1975 r. w sprawie przekazania instrukcji Zarządu Głównego Caritasu oraz przekazania akt personalnych pracowników fizycznych, Olsztyn 1.02.1975, k. 178.
• APO, PWRN WdsW, sygn. 444/4/130, Sprawozdanie z działalności Oddziału wojewódzkiego Caritas w Olsztynie na II kwartał i I półrocze 1971 r., k. 12.
• APO, PWRN WdsW, sygn. 444/4/23, Formularz dotyczący Zakładów Caritas Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej w Olsztynie, Referat do Spraw Wyznań, Olsztyn, 17 IV 53, k. 411, s. 17.
• APO, PWRN WdsW, sygn. 444/4/4, Sprawozdanie Referatu do Spraw Wyznań Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej w Olsztynie, za okres od 14 IV 1950 do 12 VI 1950, k. 3, s. 3.
• APO, PWRN WdsW, sygn. 444/4/4, Sprawozdanie z działalności Samodzielnego Referatu do Spraw Wyznań Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej w Olsztynie za I kwartał 1951 r., Olsztyn 14 IV 1951, k. 73, s. 3.
• APO, PWRN WdsW, sygn. 444/4/4, Sprawozdanie z działalności Samodzielnego Referatu do Spraw Wyznań Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej w Olsztynie za I kwartał 1951 r., Olsztyn 14 IV 1951, k. 73, 74, s. 3, 4.
• APO, PWRN WdsW, sygn. 444/4/5, Sprawozdanie za IV kwartał 1951 r., Olsztyn 17 I 1952, k. 434, s. 3.
• APO, PWRN WdsW, sygn. 444/4/8, Sprawozdanie Samodzielnego Referatu do Spraw Wyznań Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej w Olsztynie za IV kwartał 1952 r., Olsztyn 20 I 1953, k. 13, s. 5.
• OPRACOWANIA
• Filipkowski T., 1978, Oświata na Warmii i Mazurach w latach 1945–1960. Warszawa, PWN.
• Filipkowski T., Lietz Z., 1979, Kronika Szkoły Polskiej w Worytach na Warmii 1930–1939. Olsztyn, Pojezierze.
• Gawlik S., 2009, Szkoła polska w dobie zniewolenia komunistycznego (1945–1989). Refleksje z oddali czasu. Opole, Uniwersytet Opolski.
• Jóźwiak I., 2011, Działalność oświatowa i jej funkcje na Warmii i Mazurach w latach 1945–1960. Warszawa, [b. w. – maszynopis pracy doktorskiej].
• Kopiczko A., 1993, Ustrój i organizacja diecezji warmińskiej w latach 1525–1772. Olsztyn, Ośrodek Badań Naukowych.
• Kopiczko A., 1994, Stosunki państwo – Kościół w diecezji warmińskiej w latach 1945–1950. Olsztyn, [b. w].
• Koziełło-Poklewski B., Wrzesiński W., 1980, Szkolnictwo polskie na Warmii, Mazurach i Powiślu w latach 1919–1939. Olsztyn, Pojezierze.
• Kryńska E.J., Mauersberg S.W., 2003, Indoktrynacja młodzieży szkolnej w Polsce w latach 1945–1956. Białystok, Tras Humana.
• Lewandowska I., Chłosta J., 2010, Śladami polskich szkół na południowej Warmii w latach 1929–1939. W 80-lecie ich utworzenia. Olsztyn, Agencja WIT.
• Maj A., 2007, Szkoła katolicka w polskim systemie szkolnictwa. „Paedagogia Christiana”, nr 1(19), 125–136.
• Mezglewski A., 2004, Szkolnictwo wyznaniowe w Polsce w latach 1944–1980. Lublin, KUL.
• Moraczewska B., 2010, Szkolnictwo polskie w latach 1945–1975 z uwzględnieniem miasta Włocławka. Włocławek, Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa we Włocławku.
• Obłąk J., Kopiczko A., 2010, Historia diecezji i archidiecezji warmińskiej. Olsztyn, Wydział Duszpasterski Kurii Metropolitalnej.
• Rada Szkół Katolickich, 2017, Informator adresowy szkół katolickich w Polsce. Stan na rok szkolny 2016/2017. Warszawa, [b. w.].
• Roszkowski W., 2003, Najnowsza historia Polski 1945–1980. Warszawa, Świat Książki.
• Szorc A., Kopiczko A., 1995, Wyższe Seminarium Duchowne „Hosianum”. Zarys dziejów. Olsztyn, Wyższe Seminarium Duchowne Metropolii Warmińskiej „Hosianum”.
• Szuba L., 2002, Polityka oświatowa państwa polskiego w latach 1944–1956. Lublin, Towarzystwo Naukowe KUL.
• Szyszka M., 2010, Edukacja w Polsce – konieczność reformy i nowe wyzwania. „Roczniki Nauk Społecznych”, t. 2, 255–274.
• Wagner B., 2018, Strategia wychowawcza w PRL. Warszawa, Neriton.
• Zakrzewska A., 2015, Współczesna szkoła katolicka placówką kształtowania społecznie dojrzałej osobowości dzieci i młodzieży. „Paedagogia Christiana”, nr 1(35), 257–271.
• Zakrzewska A., 2016, Społeczna aktywność obywatelska na rzecz edukacji dzieci i młodzieży. Działalność Stowarzyszenia Świętej Rodziny w Olsztynie. W: J.M. Grabula (red.), Edukacja i aktywizacja społeczności lokalnych: zagadnienia teoretyczne i aplikacje praktyczne. Olsztyn, Wydawnictwo Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego, 81–95.
• Zakrzewska A., 2017, Wielorakość kulturowo-religijna a wychowanie obywatelskie w szkole katolickiej. „Paedagogia Christiana”, nr 1(39), 149–170.
• Zakrzewska A., 2018, Polska pedagogika katolicka a wychowanie młodego pokolenia do odpowiedzialności społecznej w szkołach katolickich. „Studia Koszalińsko-Kołobrzeskie”, nr 25, 207–221.
• NETOGRAFIA
• Archidiecezjalne Przedszkole w Olsztynie. O nas, opublikowano: http://www.archprzedszkole.pl/o-nas/ [dostęp: 10.10.2017].
• XII Liceum Ogólnokształcące Akademickie w Olsztynie, opublikowano: http://encyklopedia.warmia.mazury.pl/index.php/XII _Liceum_Og%C3%B3lnokszta%C5%82c%C4%85ce_Akademickie_w_Olsztynie [dostęp: 26.08.2017].
• Zespół Szkół Salezjańskich, opublikowano: http://www.szkolnictwo.pl/index.php?id=PB 0327 [dostęp: 26.08.2017].
• Publiczny Specjalny Katolicki Ośrodek Edukacyjno-Wychowawczy w Kruzach. Krótka historia, opublikowano http://www.pskoewkruzy.republika.pl/khistoria.htm [dostęp: 10.10.2017].
• Mazury. Encyklopedia Warmii i Mazur, opublikowano: http://encyklopedia.warmia.mazury.pl/index.php/Mazury [dostęp: 19.12.2018].
• Mazury. Wikipedia, opublikowano: https://pl.wikipedia.org/wiki/Mazury [dostęp: 19.12.2018].
• Mazurzy. Wikipedia, opublikowano: https://pl.wikipedia.org/wiki/Mazurzy [dostęp: 19.12.2018].
• Prusy Książęce. Encyklopedia Warmii i Mazur, opublikowano: http://encyklopedia.warmia.mazury.pl/index.php/Prusy_Ksi%C4%85%C5%BC %C4%99ce [dostęp: 19.12.2018].
• Prusy Wschodnie. Encyklopedia Warmii i Mazur, opublikowano: http://encyklopedia.warmia.mazury.pl/index.php/Prusy_Wschodnie [dostęp: 19.12.2018].
• Publiczny Specjalny Katolicki Ośrodek Edukacyjno-Wychowawczy w Kruzach. Encyklopedia Warmii i Mazur, opublikowano: http://encyklopedia.warmia.mazury.pl/index.php/Publiczny_Specjalny_Katolicki_O%C5%9Brodek_Edukacyjno-Wychowawczy_w_Kruzach [dostęp: 21.12.2018].
• Warmia. Encyklopedia Warmii i Mazur, opublikowano: http://encyklopedia.warmia.mazury.pl/index.php/Warmia [dostęp: 19.12.2018].
• Warmia. Wikipedia, opublikowano: https://pl.wikipedia.org/wiki/Warmia [dostęp: 19.12.2018].

Identifiers

DOI

10.17951/lrp.2020.39.1.115-131