Lubelskie szkolnictwo powszechne w latach 1918-1939 w świetle wymogów sanitarno-higienicznych

• Authors: Joanna Majchrzyk-Mikuła
• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Polska w momencie odzyskania niepodległości stanęła przed wyzwaniem nie tylko zorganizowania od strony formalnej państwa, ale przede wszystkim otoczenia opieką najmłodszych i stworzenia im dogodnych warunków do życia, w tym i do nauki. Wielu higienistów uważało, z czym należy się niewątpliwie zgodzić, że przyczyną wielu schorzeń uczniów był zarówno brak odpowiednich budynków szkolnych spełniających podstawowe wymagania sanitarne, jak i zapewniających bezpieczeństwo i odpowiednią higienę nauczania. Zatem samo wprowadzenie obowiązku szkolnego oraz reform dotyczących programów i struktury szkolnictwa nie dawało podstaw, by sądzić, że został rozwiązany problem polskiej oświaty. Miernikiem jej stanu i warunkiem rozwoju była baza lokalowa oraz budynki szkolne. Niestety brak odpowiednio przygotowanej infrastruktury dało się odczuć w całej Polsce. Analiza źródeł oraz literatury przedmiotu pozwoliła w niniejszym artykule na ukazanie sytuacji szkolnictwa powszechnego na Lubelszczyźnie w niepodległej Polsce. Artykuł traktuje o stanie infrastruktury placówek, a zwłaszcza ich sytuacji materialnej, która miała wpływ na warunki, w jakich uczyła się młodzież. Szczególną uwagę zwrócono na kształtowanie się sieci szkół powszechnych oraz zaprezentowano problemy dotyczące budowy nowych obiektów szkolnych, a zwłaszcza wytycznych w sprawie warunków technicznych i wyposażenia szkół w odpowiednie sprzęty, które zapewnić miały uczniom prawidłowe warunki higieniczne w szkołach.

EN

Poland, just before regaining its independence, faced not only the need to integrate formally the country, but most of all it had to take care of the youngest and create for them the right living conditions, including the suitable conditions for education. A number of hygienists claimed that the reason for many illnesses was the lack of proper school buildings fulfilling basic sanitarian conditions, safety and the right hygiene of learning. So the introduction of compulsory education and reforms concerning programs and structure of school system did not allow to think that the problem of Polish education had been solved. The measure of its state and the condition for development was accommodation and school buildings. Unfortunately, the infrastructure was not properly developed and it was visible in the whole Poland. The analysis of sources and source literature allowed to depict in the article the situation of primary school in the Lublin region county in the first years of independence of Poland. The article describes the infrastructure of educational centers, especially their material situation which directly influenced the conditions in which the youth learned. Much attention was paid to the creation of the net of primary schools, especially the data conditioning the technical conditions and equipment which was necessary to provide the pupils with the right hygienic conditions at schools.

Keywords

PL

szkoła; uczeń; higiena; Lubelszczyzna; II Rzeczypospolita

EN

School; a pupil; hygiene; Lublin region; the Second Polish Republic

• Publisher: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej
• Journal: Lubelski Rocznik Pedagogiczny
• Year: 2020
• Volume: 39
• Issue: 1

Dates

published

2020

online

2020-04-09

Contributors

author

Joanna Majchrzyk-Mikuła

• dr hab. Joanna Majchrzyk-Mikuła prof. UJK Zakład Historii Oświaty i Wychowania oraz Teorii Kształcenia Instytut Nauk Pedagogicznych, Wydział Nauk Społecznych Uniwersytet Jana Kochanowskiego w Kielcach Filia w Piotrkowie Trybunalskim

References

• Akcja p. wojewody Remiszewskiego w sprawach szkolnictwa, 1927, „Ziemia Lubelska”, nr 15.
• Araszkiewicz S., 1982, Sytuacja szkolnictwa i oświaty w zaborze rosyjskim w latach 1831–1918. Szkolnictwo elementarne. W: S. Michalski (red.), Dzieje szkolnictwa i oświaty na wsi polskiej do 1918. Warszawa, t. 1.
• Archiwum Państwowe w Lublinie, Urząd Wojewódzki Lubelski, Wydział Pracy Opieki i Zdrowia syg. 313, 447, 802.
• Archiwum Państwowe w Lublinie, Akta Miasta Lublina 1918–1939 (dalej: AP L, AmL 1918–1939), syg. 2512, 2653
• Budowa szkoły powszechnej na Kośminku przerwana, 1923, „Ziemia Lubelska”, nr 231.
• Ćwirko-Godycki M., 1935, Uwagi o stanie sanitarno-higienicznym szkół powszechnych w okręgu szkolnym poznańskim na podstawie sprawozdania za rok 1934/1935. Poznań.
• Dietrich K. Spostrzeżenia, dotyczące stanu szkół powiatu lubelskiego, 1923, „Zdrowie”, nr 12.
• Dziennik Urzędowy Ministerstwa Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego 1926, nr 13, poz. 162, art. 25.
• Dziennik Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej 1920, nr 50, poz. 304; 1922, nr 18, poz. 144, art. 3.
• Eychhorn F., 1933, Higjena budynku i urządzeń szkolnych. W: S. Kopczyński (red.), Higjena szkolna. Warszawa, wyd. 2.
• Falski M., 1936, Niedobór izb lekcyjnych w publicznych szkołach powszechnych. „Oświata i Wychowanie”, nr 2.
• Garbowska W., 1976, Szkolnictwo powszechne w Polsce w latach 1932–1939. Wrocław.
• Holewiński J., 1921, Budynek szkolny. Warszawa. Kochan
• K.B., 2009, Edukacja elementarna i elementarze porozbiorowe w II Rzeczypospolitej. Kraków.
• Konarski K., 1923, Dzieje szkolnictwa w b. Królestwie Kongresowym 1915–1918, Kraków.
• Kopczyński S., 1921, Cele i zadania hjgieny szkolnej, historja higjeny szkolnej w Polsce. W: Higjena szkolna. Warszawa.
• Kopczyński S., 1929, Zdrowie dziatwy szkół powszechnych w Polsce, Warszawa.
• Koprukowniak A., 1974, W okresie kształtowania się kapitalizmu 1864–1918. W: T. Mencel (red.), Dzieje Lubelszczyzny. Warszawa.
• Kozłowski M., 1926, Stan sanitarny powiatów województwa wileńskiego w 1926 r. W: Pamiętnik Zjazdu IV Higienistów Polskich i V Lekarzy i Działaczy Sanitarnych Miejskich w Wilnie. Wilno.
• Kucha R., 1998, Z dziejów szkolnictwa elementarnego na Lubelszczyźnie w latach 1914–1918. „Lubelski Rocznik Pedagogiczny”, t. 1.
• Łosiowa M., 1939, Sprawozdanie z działalności Rady Szkolnej Powiatowej w Lubartowie. W: Samorząd szkolny i szkolnictwo powiatu lubartowskiego w latach 1918-1939. Lubartów.
• Majchrzyk-Mikuła J., 2013, Higiena szkolna na Lubelszczyźnie w latach 1918-1939 na tle całego kraju. Piotrków Trybunalski.
• Marciniak Z., 1969, Procesy zjednoczeniowe w ruchu nauczycielskim na ziemiach polskich w latach 1915–1919. Warszawa.
• Mauersberg S., 1994, Sejm Nauczycielski (14-17 kwietnia 1919 r.). W: J. Miąso (red.), Studia z dziejów edukacji. Warszawa.
• Mikulec B., 2001, Społeczność Hrubieszowa w okresie I wojny światowej. W: R. Kołodziejczyk (red.), Społeczeństwo polskie w dobie I wojny światowej i wojny polsko-bolszewickiej 1920 roku. Kielce.
• Nałęcz T., 2006, 1904–1939. W: J. Tazbir (red.), Polska na przestrzeni wieków. Warszawa.
• O budowie szkół, 1922, „Ziemia Krasnostawska”, nr 16 (dodatek oświatowy).
• O stanie szkół powszechnych w Lublinie, 1922, przedruk referatu złożonego na posiedzeniu Rady Miejskiej przez inspektora Zygmunta Podgórskiego, członka Rady Szkolnej w Lublinie. „Ziemia Lubelska”, nr 154.
• Ochmański M., 1987, Działalność Rady Szkolnej Powiatowej w Lubartowie w latach 1918–1939. „Przegląd Historyczno-Oświatowy”, nr 116.
• Okólnik MWRiOP do Kuratoriów wszystkich Okręgów Szkolnych, Inspektorów Szkolnych i do ogółu nauczycielstwa w sprawie zaopatrzenia lokali szkolnych w naczynia do mycia rąk, Dz. U. MWRiOP 1925, nr 11, poz. 102.
• Okólnik MWRiOP w sprawie zaopatrzenia szkół w ustępy, Dz. U. MWRiOP 1923 r. nr 6, poz. 45.
• Piasta A., 2007, Piotrków Trybunalski podczas pierwszej wojny światowej. Piotrków Trybunalski.
• Popławski F., 1928, Poczynania w dziedzinie oświaty i szkolnictwa lubelskiego samorządu terytorialnego i szkolnego w latach 1927 i 1928. W: T. Wolski (red.), Monografia szkolnictwa m. Lublina za czas 1917 do 1927. Lublin.
• Posiedzenie przedstawicieli Powiatowych Rad Szkolnych, 1939, „Oświata i Wychowanie”, z. 1.
• Prauss K., 1917, W sprawie realizacji powszechnego nauczania w Królestwie Polskim. Warszawa.
• Rozporządzenie Ministra Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego w przedmiocie wymiarów i liczby pomieszczeń w budynkach publicznych szkół powszechnych i domach mieszkalnych dla nauczycieli, Dz. U. MWRiOP 1922, nr 12, poz. 112.
• Rozporządzenie Ministra Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego w przedmiocie wymiarów i liczby pomieszczeń w budynkach publicznych szkół powszechnych i domach mieszkalnych nauczycieli, Dz. U. MWRiOP 1922, nr 12, poz. 12.
• Rozporządzenie Ministra Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego o częściowej zmianie i uzupełnieniu Rozporządzenia z dnia 5 kwietnia 1922 r. w przedmiocie wymiarów i liczby pomieszczeń w budynkach publicznych szkół powszechnych i domach mieszkalnych dla nauczycieli, Dz. U. MWRiOP 1925, nr 9, poz. 87.
• Smolarczyk A., 2014, Szkolnictwo powszechne i oświata pozaszkolna w województwie poleskim w latach 1919–1939. Warszawa.
• Sprawozdanie Inspektora Samorządu za rok 1924, 1925, „Ziemia Zamojska”, nr 9–10.
• Stan szkolnictwa w Polsce, 1923, „Nowa Ziemia Lubelska”, nr 13.
• Szkoły powszechne Rzeczypospolitej Polskiej w roku szkolnym 1925/26, 1927. Warszawa.
• Szkoły powszechne, 1923, „Ziemia Lubelska”, nr 61.
• Szmurło J., 1918, Organizacja opieki higieniczno-lekarskiej w szkołach początkowych m. Warszawy. Postulaty w sprawie opieki higieniczno-lekarskiej w miastach Polski w ogóle. W: J. Bączkiewicz (red.), Pamiętniki II Zjazdu Higienistów Polskich. Warszawa.
• Trzebiatowski K., 1970, Szkolnictwo powszechne w Polsce w latach w1918-1932. Wrocław.
• Wachowska B., 1989, Życie społeczno-polityczne i kulturalne w latach pierwszej wojny światowej. W: B. Baranowski (red.), Dzieje Piotrkowa Trybunalskiego. Łódź.
• Z dziejów szkolnictwa powszechnego w powiecie Lubelskim, 1925, „Nowa Ziemia Lubelska”, nr 11.
• Z posiedzeń Rady Szkolnej Powiatowej, „Ziemia Krasnostawska”, 1921, nr 15 (dodatek oświatowy).
• Ze zjazdu delegatów Ognisk i Oddziałów Zw. Nauczycieli Szkół Powszechnych, 1923, „Ziemia Lubelska”, nr 84.
• Ze zjazdu inspektorów szkolnych w Lublinie, 1923, „Ziemia Lubelska”, nr 69.
• Ze Zjazdu Nauczycieli Szkół Powszechnych, 1924, „Nowa Ziemia Lubelska”, nr 142.

Identifiers

DOI

10.17951/lrp.2020.39.1.181-199