Nowe i aktualizowane zapożyczenia z języka polskiego w języku białoruskim na początku XXI wieku i ich odzwierciedlenie w opracowaniach leksykograficznych

• Authors: Вікторыя Уласевіч
• Languages of publication: RU

Abstracts

RU

Артыкул прысвечаны новай лексіцы польскага паходжання ў  беларускай мове пачатку ХХІ ст. і  вопыту яе лексікаграфічнага апісання. Характэрным для сучаснай беларускай мовы з’яўляецца тое, што ў  ёй актывізуецца працэс запазычвання лексікі з  польскай мовы і  праз яе пасрэдніцтва. Звычайна новыя і  актуалізаваныя запазычанні з польскай мовы з’яўляюцца дублетамі нарматыўных беларускіх лексем. Нягледзячы на неадназначнае стаўленне да іх носьбітаў беларускай мовы і лінгвістаў, яны пачынаюць фіксавацца нарматыўнымі аднамоўнымі і перакладнымі лексікаграфічнымі  выданнямі.

EN

The article is devoted to new lexemes of Polish origin in the Belarusian language in the beginning of the 21st century and the experience of its lexicographic description. The process of borrowing lexemes from the Polish language and through its mediation is a characteristic feature of the modern Belarusian language which is being actualized in it. Normally, new and actualized borrowings from the Polish language are doublets of standard Belarusian lexemes. Despite the ambiguous attitude of the Belarusian language native speakers and linguists to them, they begin to be fixed in normative monolingual and bilingual dictionaries.

PL

Artykuł został poświęcony nowej leksyce pochodzenia polskiego w języku białoruskim na początku XXI wieku. We współczesnym języku białoruskim zazwyczaj nowe zapożyczenia z języka polskiego stanowią dublety leksemów białoruskich, należących do odmiany literackiej. Zapożyczenia te, pomimo niejednoznacznego stosunku do nich użytkowników języka i lingwistów, trafiają do publikacji leksykograficznych.

Keywords

RU

лексічны працэс; лексема; запазычанне; паланізм; новае запазычанне; актуалізаванае запазычанне; лексічны дублет; слоўнікавы склад; слоўнік; арфаграфічны слоўнік; перакладны слоўнік

EN

lexical process; lexeme; borrowing; Polonism; new borrowing; actualized borrowing; lexical doublet; vocabulary; dictionary; orthographic dictionary; bilingual dictionary

PL

proces leksykalny; zapożyczenie; polonizm; nowe zapożyczenie; dublet leksykalny; korpus leksykalny; słownik ortograficzny; słownik dwujęzyczny

• Publisher: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej
• Journal: Studia Białorutenistyczne
• Year: 2015
• Volume: 9

Dates

published

2015

online

2016-02-26

Contributors

author

Вікторыя Уласевіч

References

• Adamowicz Аnton, Wykinuć niedarecznyja „adnosnyja” słowy, „Uzwyszsza” 1929, 1.
• Arciamionak Hienadź, Biełaruska-polskaje leksicznaje uzajemadziejannie na suczasnym etapie, [u:] Biełaruskaja mowa: szlachi razwiccia, kantakty, pierspiektywy: Materyjały ІІІ Miżnar. kanhresa biełarusistau, Biełarusika / Albaruthenica, kn. 19, red. H. Cychun і іnsz., Minsk: „Biełaruski knihazbor”, 2001.
• Bachańkou Аrciem Jafimawicz, Razwiccio leksiki biełaruskaj litaraturnaj mowy u sawiecki pieryjad: sacyjalinhwistyczny narys, Minsk: Akademija Nawuk Biełaruskaj SSR, Instytut mowaznaustwa imia Jakuba Kołasa, Nawuka i technika, 1982.
• Bachańkou Аrciem Jafimawicz, Wiesztart Halina Fieliksaun, Pryszczepczyk Аnna Мichajłauna, Ci hłyboka dumau recenzient?, „Połymia” 1987, 12.
• Bajkou Мikoła, Niekraszewicz Ściapan, Biełaruska-rasijski słounik, Miensk: Dziarżaunaje wydawiectwa Biełarusi, 1926.
• Bajkou Мikoła, Niekraszewicz Ściapan, Rasijska-biełaruski słounik, Miensk: Dziarżaunaje wydawiectwa Biełarusi, 1928.
• Biełaruskaja mowa: Najnowsze dzieje języków słowiańskich, red. Alaksandr. Lukašanec, Mikałaj Prigodzič, Lidzija Sjameška, Opole 1998.
• Biełaruska-ruski słounik, u 3 t. (Bolsz zа 110 000 słou), red. Аlaksandr Аlaksandrawicz Łukaszaniec, 4 wyd., pieraprac. і dap., Minsk: NAN Biełarusi, Іn-t mowy і litaratury imia Jakuba Kołasa і Janki Kupały, 2012.
• Biełaruskaja nawukowaja terminolohija, wyp. 1. Elementarnaja matematyka, Miensk: Inbiełkult, 1922.
• Bułachau Мichaił Hapiejewicz, Razwiccio biełaruskaj litaraturnaj mowy u ХІХ–ХХ stst. wa uzajemaadnosinach z inszymi sławianskimi mowami, Minsk: AN BSSR, Biełarus. kam. sławistau, 1958.
• Burłyka Іwan, Daniłowicz Мikałaj, Pamiećka Nina, Sciacko Pawieł, Ci niama u artykule Pauła Szuby biełarusafobstwa?, „Rodnaje słowa” 1997, 12.
• Etymałahiczny słounik biełaruskaj mowy, t. 6, red. Hienadź Apanasawicz Cychun, Minsk: Biełaruskaja nawuka, 1990.
• Hiermanowicz Іwan Кlimawicz, Pałanizny u biełaruskaj litaraturnaj mowie 20 – pierszaj paławinie 30-ch hadou ХХ stahoddzia, „Wiesci AN BSSR. Sier. hramad. naw.” 1962, 2.
• Hramatyczny słounik nazounika, red. Walancina Paułauna Rusak, 2 wyd.,daprac., Minsk: NAN Biełarusi, Centr dasled. biełarus. kultury, mowy і lit., „Іn-t mowy і lit. imia J. Kołasa і J. Kupały”, 2013.
• Kacapau Leanid, Wystauka – słowa na cwiordym hruncie, „Nastaunickaja hazieta” 2002, 5 studz.
• Kandracienia Іryna Uładzmirauna, Nulawaja sufiksacyja u sistemie suczasnaha biełaruskaha słowautwarennia, [u:] Biełaruskajaя mowa u druhoj pałowie ХХ stahoddzia, Materyjały Miżnar. nawuk. kanf. (Мінск, 22–24 кастр. 1997 г.), red. Мikałaj Ryhorawicz Прыгодзіч, Minsk: Biełdziarżuniwiersitet, 1998.
• Kandracienia Іryna Uładzmirauna, Nulsufiksalnyja nazouniki wa uschodniesławianskich і polskaj mowach, [u:] Biełaruskaja і ruskaja mowa u Biełarusi: Prablemy funkcyjanawannia і uzajemadziejannia. Tez. dakł. nawuk. kanf., pryswiecz. 20-hoddziu addz. biełsrus.-rus. moun. suwiaziej (siektara ruskaj mowy), red. Alaksandr Alaksandrawicz Łukaszaniec, Minsk: NAN Biełarusi, In-t mowaznaustwa, 1997.
• Kapyłou Іhar Leanidawicz, Koszczanka UładzimirАlaksandrawicz, Korpus tekstau jak asnowa aptymizacyi padrychtouki fundamientalnaha „Tłumaczalnaha słounika biełaruskaj mowy”, [u:] Kompjutiernaja lingwistika: naucznoje naprawlenije i uczebnaja discyplina: sb. naucz. statiej, wyp. 1, ried. W. I. Kowal, Gomiel: Gomielskij Gosudarstwiennyj Uniwiersitit im. F. Skoriny, 2010.
• Kaurus Аleś Alaksandrawicz, Da swajho słowa, „Połymia” 1995, 5.
• Krukouski Мikałaj Іhnatawicz, Ruski leksiczny upłyu nа suczasnuju biełaruskuju litaraturnuju mowu, Minsk: Wydawiectwa АN Biełaruskaj SSR, 1958.
• Lepieszau Іwan Jakaulewicz, Nowyja słowy aposznich hadou, „Rodnaje słowa” 1999, 2.
• Łukaszaniec Аlaksandrawicz, Miżsławianskaje mounaje uzajemadziejannie і dynamika litaraturnaj normy (biełaruskaja mowa pamiż ruskaj і polskaj), [u:] Idem, Biełaruskaja mowa u ХХІ stahoddzi: razwiccio sistemy і prablemy funkcyjanawannia, Minsk: Biełaruskaja nawuka, 2014.
• Łukaszaniec Аlaksandr Аlaksandrawicz, Prablemy suczasnaha biełaruskaha słowautwarennia, Minsk: Biełaruskaja nawuka, 2013.
• Łukaszaniec Аlaksandr Аlaksandrawicz, Aktyunyja pracesy u suczasnym biełaruskim słowautwarenni, [u:] Biełaruskaja mowa u druhoj pałowie ХХ stahoddzia: Materyjały Miżnar. nawuk. kanf., Minsk: Biełaruski dziarżauny uniwiersuitet, 1998.
• Leksikałohija suczasnaj biełaruskaj litaraturnaj mowy, red. Jafimawicz Bachańkou, Minsk: Nawuka i technika, 1994.
• Romaniuk Luba, Dа historyi polska-biełaruskich leksicznych uzajemasuwiaziej, [u:] Nawukowy zbornik, 2, Biełastok: Biełaruskaje hramadska-kulturnaje tawarystwa, 1964.
• Russko-biełorusskij słowar’ / Ruska-biełaruski słounik, 3 t., red. Aleksandr Аlaksandrawicz Łukaszaniec, izd. 10, pierierab. i dop., Minsk: NAN Biełarusi, In-t jazyka i litieratury im. Jakuba Kołasa i Janki Kupały, 2012.
• Ruska-biełaruski słounik, red. Jakub Kołas, Kandrat Krapiwa, Piatro Hlebka, Minsk: Dziarżaunaje wydawiectwa zamieżnych i nacyjanalnych słounikau, 1953.
• Padłużny Аlaksandr Іosipawicz, Mowa: suczasnaść і buduczynia, „Biełaruskaja dumka” 2006, 10.
• Padłużny Аlaksandr Іosifawicz, Ненарматыўная лексіка ў тэрміналогіі і перыядычным друку, [w:] Перспектывы развіцця і функцыянавання нарматыўнай лексікі: Арт. і матэрыялы міжнар. навук.-метад. канф., 22–23 маja 1998 g., Homel: Homiel. dziarż. un-t imia F. Skoryny, 1998.
• Sadouski Piotra, Czas odumu. Dа wychadu 5-tomnaha Tłumaczalnaha słounika biełaruskaj мовы, „Połymia” 1986, 5.
• Sciacko Pawieł Uładzimirawicz, Prablemy normy, kultury mowy: nawucz. dapam., Hrodna: Hrodzienski dziarżauny uniwiersitet imia J. Kupały, 1998.
• Sciacko Pawieł Uładzimirawicz, Prablemy leksicznaha narmawannia biełaruskaj mowy: nawucz. dapam., Hrodna: Hrodzienski dziarżauny uniwiersitet imia J. Kupały, 1999.
• Sciacko Pawieł Uładzimirawicz, Pra wystawu і smietankowaje masła, „Rodnaje słowa” 1992, 6.
• Sciacko Pawieł Uładzimirawicz , Wystawa… Naturalnaje u biełaruskaj mowie słowa, „Rodnaje słowa” 1994, 1.
• Sciacko Pawieł, Ci niama u artykule Pauła Szuby biełarusafobstwa?, „Rodnaje słowa” 1997, 12.
• Słounik biełaruskaj mowy, red. Аlaksandr Аlaksandrawicz Łukaszaniec, Walancina Paułauna Rusak, Minsk: NAN Biełarusi, Іn-t mowy і lit. imia Jakuba Kołasa і Janki Kupały, 2012.
• Słounik haworak centralnych rajonau Biełarusi [u 2 t.], red. Jeudakija Sciapanauna Miacielskaja, Minsk: Uniwiersiteckaje, 1990.
• Słounik biełaruskich haworak paunoczna-zachodniaj Biełarusi і jaje pahraniczcza, t. 2, red. Józefa Fłaryjanauna Mackiewicz, Minsk: Nawuka i technika, 1980.
• Słounik haworak centralnych rajonau Biełarusi, [u 2 t.], t. 1, red. J. S. Miacielskaja, Minsk: Uniwiersiteckaje, 1990.
• Słownik białorusko-polski, red. Teresa Chylak-Schroeder, Jadwiga Głuszkowska-Babicka, Teresa. Jasińska-Socha / Biełaruska-polski słounik, Warszauski Uniwiersitet, Kafiedra biełarusistyki, red. T. Chylak-Szredar, J. Hłuszkouskaja-Babickaja, Т. Jasińskaja-Socha, Warszawa: Uniwersytet Warszawski, Katedra Białorutenistyki, 2012.
• Stankiewicz Janka, Biełaruska-rasijski (Wialikalitouska-rasijski) słounik / Byelorussian-Russian (Greatlitvan-Russian) Dictionary, Nеw Yоrk: Published by: Lew Sapieha Greatlitvan (Byelorussian) Foundation, 1992.
• Szakun Lew Мichajławicz, „Uschodnija” і „zachodnija” krynicy papauniennia leksicznych srodkau biełaruskaj mowy, „Wiesnik Bieł. dziarż. un-ta. Sier. 4, Fiłałohija. Żurnalistyka. Piedahohika. Psichałohija” 1995, 2.
• Szkraba Іryna Ryhorauna, Samabytnaje słowa: Słounik biełaruskaj biezekwiwalentnaj leksiki (u ruskamounym daczynienni), Minsk 1994.
• Szkraba Іryna Ryhorauna, Waryjantnaść u sfiery inawacyj, [u:] Jazyk i socyum: Matieriały IV Mieżdunar. naucz. konf, 1-2 diek. 2000 g, w 2 cz., cz. 2, Minsk: Biełorusskij gosudarstwiennyj uniwiersitiet, 2001.
• Szuba Pawieł Pawławicz, Polski upłyu nа mowu biełaruskich srodkau masawaj infarmacyi, „Rodnaje słowa” 1997, 10.
• Tłumaczalny słounik biełaruskaj litaraturnaj mowy, red. Мichaił Ramanawicz Sudnik, Мikałaj Niławicz Kryuko, 2 wyd., Biełaruskaja encykłapiedyja im. Pietrusia Brouki, Minsk 1999.
• Tłumaczalny słounik biełaruskaj mowy, red. Кandrata Кandratawicz Atrachowicz (Кandrat Krapiwa), u 5 t., t. 1, Bełaruskaja sawieckaja encykładedyja, Minsk 1977.
• Ułasiewicz Wiktoryja Іwanauna, Dauhulewicz Natalla Mikałajeuna, Słounik nowych słou biełaruskaj mowy, Instytut mowy i litaratury imia Jakuba Kpłasa i Janki Kupały NAN Biełarusi, Minsk: Wydawiectwa „TetraSistems”, 2009.
• Wołkawa Jauhienija Witaljeuna, Awiława Walancina Ludwikauna, Polska-biełaruski słounik: zwysz 40000 słou, red. H. А. Cychun, 2 wyd., Minsk 2005.
• Zawalniuk Uładzisłau Мacwiejewicz, Pryhodzicz Мikałaj Ryhorawicz, Ramancewicz Walancina Karłauna, Słounik suczasnaj biełaruskaj mowy, red. Мikałaj Ryhorawicz. Pryhodzicz, Uładzisłau Мacwiejewicz Zawalniuk, Minsk: Narodnaja aswieta, 2009.
• Zaprudski Sirhiej, Staulennie da niekatorych inawacyj biełaruskaj mowy (pawodle dadzienych sacyjalinhwistycznaha apytannia), „Studia Białorutenistyczne” 2008, 2, s. 303–327, [w:] http://www.bsu.by/Cache/pdf/213073.pdf.
• Żurauski Аrkadź Іosifawicz, Prablemy norm biełaruskaj litaraturnaj mowy, Minsk: АN Biełarusi. Bieł. kam. sławistau, 1993.

Identifiers

DOI

10.17951/sb.2015.9.295