Frazeologiczne wykładniki humoru w tytułach współczesnych polskich komedii kryminalnych

• Authors: Beata Jędrzejczak

Title variants

EN

Phraseological exponents of humour in the titles of contemporary Polish crime comedies

Abstracts

EN

The article contains the analysis of the usage of collocations in the titles of Polish contemporary crime comedies as a source of humour. Ways of exploiting the canonical forms of lexical units at the phraseological level were described and two main types of phraseological innovations were discerned and discussed: semantic and formal. The methodology used for description of the titles is primarily structural and amounts to determining what collocation was used or how it was modified, and why, as a result, it has a comic effect. The humour of the titles is discussed from a pragmatic perspective thereby leading to conclusions concerning mainly the persuasive and advertising function of the analyzed paratexts.

PL

Artykuł stanowi analizę użyć związków frazeologicznych w tytułach współczesnych polskich komedii kryminalnych jako źródła humoru. Przedstawiono tu sposoby eksploatowania kanonicznych postaci jednostek językowych poziomu frazeologicznego, a także wyróżniono i omówiono dwa główne typy innowacji frazeologicznych: semantyczny i formalny. Metodologia opisu tytułów ma po pierwsze charakter strukturalny i sprowadza się do ustalenia: jakie stałe połączenie wyrazowe wyzyskano lub w jaki sposób je zmodyfikowano i dlaczego w związku z tym dana jednostka językowa daje efekt humorystyczny, po drugie – rozważania na temat humoru tytułów osadzone są w perspektywie pragmatycznej, która prowadzi do wniosków dotyczących przede wszystkim perswazyjnych i reklamowych funkcji analizowanych paratekstów.

Keywords

EN

phraseology; crime comedy titles; humour; paratexts; pragmatics

PL

frazeologia; tytuły komedii kryminalnych; humor; paratekst; pragmatyka

• Publisher: Uniwersytet Szczeciński. Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego
• Journal: Studia Językoznawcze. Synchroniczne i diachroniczne aspekty badań polszczyzny
• Year: 2021
• Volume: 20
• Pages: 49-64

Dates

published

2021

Contributors

author

Beata Jędrzejczak

• Uniwersytet Gdański, Gdańsk

References

• Bąba, Stanisław. „Frazeologia potoczna w tytułach utworów literackich”. Poradnik Językowy 5 (1970): 320–325.
• Bąba, Stanisław. Innowacje frazeologiczne współczesnej polszczyzny. Poznań: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, 1989.
• Biłas, Ewa. „Komizm w powieściach Joanny Chmielewskiej”. W: Świat humoru, red. Stanisław Gajda, Dorota Brzozowska, 547–555. Opole: Wydawnictwo Uniwersytetu Opolskiego, 2000.
• Biolik, Maria, Jerzy Duma (red.). Chrematonimia jako fenomen współczesności. Olsztyn: Wydawnictwo Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego, 2011.
• Bocheński, Tomasz. Czarny humor w twórczości Witkacego, Gombrowicza i Schulza: lata trzydzieste. Kraków: Universitas, 2005.
• Buttler, Danuta. Polski dowcip językowy. Warszawa: PWN, 1974.
• Chlebda, Wojciech. Szkice o skrzydlatych słowach. Interpretacja lingwistyczna. Opole: Wydawnictwo Uniwersytetu Opolskiego, 2005.
• Chlebda, Wojciech. „Reprodukty na warsztacie (I)”. W: Na tropach reproduktów. W poszukiwaniu wielowyrazowych jednostek języka, red. Wojciech Chlebda, 8–13. Opole: Wydawnictwo Uniwersytetu Opolskiego, 2010.
• Chłopicki, Władysław. „Przegląd polskich badań nad humorem w filozofii, literaturze i językoznawstwie”. W: Humor polski, red. Dorota Brzozowska, Władysław Chłopicki, 629–646. Kraków: Tertium, 2014.
• Danek, Danuta. „Dwie funkcje tytułu: identyfikacyjna i wprowadzająca”. W: Tekstologia. Cz. 2, red. Jerzy Bartmiński, Stanisława Niebrzegowska-Bartmińska, 81–89. Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, 2004.
• Danek, Danuta. Dzieło literackie jako książka. O tytułach i spisach rzeczy w powieści. Warszawa: PWN, 1980.
• Danek, Danuta. „O tytule utworu literackiego”. Pamiętnik Literacki 4 (1972): 143–174.
• Dobrzyńska, Teresa. Delimitacja tekstu literackiego. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1974.
• Gajda, Stanisław. „Społeczna determinacja nazw własnych tekstów (tytułów)”. Socjolingwistyka 6 (1987): 79–89.
• Gałkowski, Artur. Chrematonimy w funkcji kulturowo-użytkowej. Onomastyczne studium porównawcze na materiale polskim, włoskim, francuskim. Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, 2008.
• Grochala, Beata. „Dowcip językowy w nagłówkach «Gazety Wyborczej»”. Acta Universitatis Lodziensis. Folia Linguistica 43 (2005): 25–35.
• Jędrzejczak, Beata. Językowe środki perswazji w sloganach reklamujących polskie marki terytorialne na przykładzie haseł promujących Polskę, województwa i miasta wojewódzkie. Gdańsk: Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, 2020.
• Jędrzejczak, Beata. „Związki frazeologiczne jako tworzywo sloganów reklamujących polskie marki terytorialne”. W: Słowo z perspektywy językoznawcy i tłumacza. T. VII: Frazeologia z perspektywy językoznawcy i tłumacza, red. Alicja Pstyga, Tatiana Kananowicz, Magdalena Buchowska, 126–136. Gdańsk: Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, 2018.
• Kęsikowa, Urszula. „O tytułach utworów literackich M. Rodziewiczówny”. W: Onomastyka literacka, red. Maria Biolik, 347–350. Olsztyn: Wydawnictwo Wyższej Szkoły Pedagogicznej w Olsztynie, 1993.
• Kłosińska, Anna, Elżbieta Sobol, Anna Stankiewicz. Słownik frazeologiczny PWN. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2008.
• Kowalik, Krystyna. „Próba typologii tytułów (ideonimów) prozy Jana Wiktora”. Annales Universitatis Peadagogicae Cracoviensis. Studia Linguistica 14 (2019): 96–107.
• Kosyl, Czesław. „Chrematonimy”. W: Encyklopedia kultury polskiej XX wieku. T. 2: Współczesny język polski, red. Jerzy Bartmiński, 439–444. Wrocław: Wiedza o Kulturze, 1993.
• Kosyl, Czesław. „Nazwy własne w literaturze pięknej”. W: Polskie nazwy własne. Encyklopedia, red. Ewa Rzetelska-Feleszko, 363–387. Warszawa–Kraków: Wydawnictwo Instytutu Języka Polskiego PAN, 1998.
• Loewe, Iwona. Gatunki paratekstowe w komunikacji medialnej. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, 2007.
• Majkowska, Grażyna. „Klasyfikacja semantyczna zamierzonych modyfikacji związków frazeologicznych”. Z Problemów Frazeologii Polskiej i Słowiańskiej 5 (1988): 143–163.
• Markiewicz, Henryk. „Tytuły Żeromskiego”. Prace Polonistyczne 20 (1964): 187–192.
• Martuszewska, Anna. „Tytuły powieściowe”. Ruch Literacki 2 (1977): 137–146.
• Okoniowa, Joanna. „Ideonim – pomiędzy nazwą własną a metatekstem”. W: Nowe nazwy własne – nowe tendencje badawcze, red. Aleksandra Cieślikowa, Barbara Czopek-Kopciuch i Katarzyna Skowronek, 73–79. Kraków: Wydawnictwo Pandit, 2007.
• Pawłowski, Adam, Anna Łach. „Informacja czy perswazja? Tytuły publikacji naukowych w świetle badań empirycznych”. Język Polski 2 (2020): 5–19.
• Piechota, Marek. O tytułach dzieł literackich w pierwszej połowie XIX wieku. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, 1992.
• Pisarek, Walery. Poznać prasę po nagłówkach! Nagłówek wypowiedzi prasowej w oświetleniu lingwistycznym. Kraków: Ośrodek Badań Prasoznawczych RSW Prasa, 1967.
• Pisarek, Walery. „Tytuł utworu swoistą nazwą własną”. Zeszyty Naukowe Wyższej Szkoły Pedagogicznej w Katowicach. Prace Językoznawcze 3 (1966): 67–81.
• Sierotowiński, Stanisław. Słownik terminów literackich. Teoria i nauki pomocnicze literatury. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk, 1986.
• Skorupka, Stanisław. „Elementy formalne humoru w języku”. Poradnik Językowy 6 (1949): 21–26.
• Skwarczyńska, Stefania. Wstęp do nauki o literaturze. T. 1, Warszawa: Pax, 1954.
• Stoff, Andrzej. „Funkcja tytułu w dziele literackim”. Acta Universitatis Nicolai Copernici. Filologia Polska 11 (1975), 66: 3–17.
• Uździcka, Marzanna. Tytuł utworu literackiego. Studium lingwistyczne. Zielona Góra: Oficyna Wydawnicza Uniwersytetu Zielonogórskiego, 2007.
• Wallis, Mieczysław. „O tytułach dzieł sztuki”. Rocznik Historii Sztuki 10 (1974): 7–27.
• Wojtaszek, Małgorzata. „Gry językowe w tytułach książek religijnych”. Język. Religia. Tożsamość 17 (2018): 35–50.
• Wójcicka, Marta. „Tytuł a stylowo-gatunkowe zróżnicowanie tekstu”. Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska. Sectio FF. Philologiae 24 (2006): 113–146.
• Żabski, Tadeusz, red. Słownik literatury popularnej. Wrocław: Towarzystwo Przyjaciół Polonistyki Wrocławskiej, 1997.
• Żmigrodzki, Piotr, red. Wielki słownik języka polskiego. http://www.wsjp.pl/.

Identifiers

DOI

10.18276/sj.2021.20-04

Biblioteka Nauki

2010836