Full-text resources of CEJSH and other databases are now available in the new Library of Science.
Visit https://bibliotekanauki.pl

PL EN


2019 | 70 | 17-38

Article title

Równouprawnienie płci w debacie parlamentarnej Sejmu Ustawodawczego 1947–1952. Zarys problemu

Content

Title variants

Równouprawnienie płci w debacie parlamentarnej Sejmu Ustawodawczego 1947–1952. Zarys problemu

Languages of publication

PL

Abstracts

PL
Artykuł zawiera analizę charakteru debaty sejmowej dotyczącej równouprawnienia kobiet i mężczyzn, z uwzględnieniem problematyki ochrony praw dzieci, która toczyła się w Sejmie Ustawodawczym RP w latach 1947–1952. W podjętych rozważaniach wykorzystano metodę krytycznej analizy treści dostępnych materiałów źródłowych oraz metodę biograficzną, poszukując odpowiedzi na pytanie, kim były posłanki walczące o prawa kobiet w okresie stalinizmu, a także, czy ich aktywność nosiła znamiona sprawczości? Podstawę źródłową stanowią sprawozdania stenograficzne z posiedzeń sejmu, prasa oraz literatura wspomnieniowa. Intencją posłanek, m.in. M. Jaszczukowej, E. Pragierowej, I. Sztachelskiej, S. Garncarczykowej oraz Z. Tomczyk, była realizacja postulatu zmiany przepisów prawnych w taki sposób, aby zasada równouprawnienia kobiet stała się możliwa w praktyce. Było to również sztandarowe hasło przedstawicieli nowej, komunistycznej władzy ludowej i jednocześnie początek okresu określanego w historiografii mianem stalinizacji kraju. Procedowano normy i przepisy, które miały stworzyć warunki prawne, a tym samym urealnić możliwość podejmowania przez kobiety aktywności na różnych polach na równi z mężczyznami. Istniejący dysonans pomiędzy postulatami uprawomocnianymi ideologią a normami kulturowymi nie przeszkodził w nowelizacji prawa. Posłanki inicjujące te zmiany mogły mieć poczucie sprawstwa, a ich działania z pewnością przyczyniły się do zmian na rzecz równouprawnienia płci w Polsce tego okresu.
EN
The article contains an analysis of the nature of the parliamentary debate concerning equal rights of men and women – including protection of children’s rights – that took place at the Polish Legislative Sejm in the period from 1947 to 1952. The discussion offered here applies the method of critical analysis of the content of available source material as well as the biographical method seeking to answer the questions who were the female MPs fighting for women’s rights in the period of Stalinism and whether their activity proved their agency. The source basis is transcripts of Sejm sittings, the press and literary memoirs. Female MPs such as M. Jaszczukowa, E. Pragierowa, I. Sztachelska, S. Garncarczyk and Z. Tomczyk were seeking to amend legislation so as to ensure the practical implementation of the gender equality principle. That was also a flagship slogan of the new communist people’s authorities at the start of the period known in historiography as Poland’s Stalinisation. Standards and regulations were debated that were to constitute a legal environment, and thus to make it possible for women to be active in various fields on an equal footing with men. The discord between postulates justified by ideology and cultural norms did not stop legislative amendments. The female MPs initiating that change could have felt the sense of agency and their actions certainly contributed to other changes towards gender equality in Poland of that time.

Year

Issue

70

Pages

17-38

Physical description

Dates

published
2019-09-30

Contributors

References

  • [b.a] (1948), W czerwcu proces Buehlera [org.] w Krakowie, „Dziennik Polski”, 3.05.
  • [b.a.] (1989), Garncarczyk Stanisława, [w:] Józef Dancygier i in., Słownik biograficzny działaczy ruchu ludowego: makieta, Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza, Warszawa.
  • [b.a.] (1989), Tomczyk Zofia, [w:] Józef Dancygier i in., Słownik biograficzny działaczy ruchu ludowego: makieta, Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza, Warszawa.
  • Archiwum Akt Nowych (AAN) (1948), Kancelaria Sejmu Ustawodawczego (KSU), Protokół 8. posiedzenia Komisji Pracy i Opieki Społecznej z dnia 17.04.1948, sygn. 288, k. 69–72.
  • Brzoza Czesław (1998), Kraków między wojnami. Kalendarium 28 X 1918–6 IX 1939, Towarzystwo Sympatyków Historii, Kraków.
  • Brzósko Halina (1948), Przeciążanie pracą kobiety wiejskiej, „Zielony Sztandar”, 7.03.
  • Chmielewska Katarzyna, Kowalska Anna (2017), O codzienności w codzienności. Dyskusja wokół PRL, [w:] Maryla Hopfinger, Zygmunt Ziątek, Tomasz Żukowski (red.), Debaty po roku 1989. Literatura w procesach komunikacji, w stronę nowej syntezy (2), Instytut Badań Literackich PAN, Warszawa, s. 55–92.
  • Chrobaczyńska-Plucińska Edyta (2015), Duce, Führer, Caudillo. Idea wodza w świetle polskiej prasy politycznej dwudziestolecia międzywojennego, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Pedagogicznego, Kraków.
  • Chrobaczyńska-Plucińska Edyta (w druku), Posłanki w organach ustawodawczych 1944/45–1956. Cechy socjopolityczne i aktywność poselska.
  • Chrobaczyńska-Plucińska Edyta (w druku), Trajektorie biograficzne posłanek z tytułem profesorskim w parlamencie PRL w latach 1944/45–1989 a sprawczość polityczno-społeczna kobiet. Zarys problemu.
  • Czajkowska Aleksandra (2012), O dopuszczalności przerywania ciąży. Ustawa z dnia 27 kwietnia 1956 r. i towarzyszące jej dyskusje, [w:] Marcin Kula (red.), Kłopoty z seksem w PRL. Rodzenie nie całkiem po ludzku, aborcja, choroby, odmienności, Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa, s. 263–287.
  • Drążek Adam (2002), Przyczynek do badań nad upadkiem Stronnictwa Pracy w województwie Białostockim po roku 1944, „Studia Podlaskie”, nr 12, s. 259–275.
  • Druki sejmowe (Biblioteka Sejmowa).
  • Drzewiecka Stanisława (1965), Szłyśmy znad Oki, Wydawnictwo MON, Warszawa.
  • Dufrat Joanna (2016), Dyskusje wokół działalności Centralnego Wydziału Kobiecego PPS i miejsca kobiet w ruchu socjalistycznym w latach 1918–1939, [w:] Teresa Kulak, Małgorzata Dajnowicz (red.), Drogi kobiet do polityki (na przestrzeni XVIII–XXI wieku), Wydawnictwo Chronicon, Wrocław, s. 263–287.
  • Dziarska Hanna i in. (2006), Nieopłacana praca domowa – jak ją traktować, żeby skutecznie tworzyć podstawy opiekuńczego społeczeństwa?, Instytut Spraw Obywatelskich, Łódź.
  • Falęcki T. (1968), Dorota Kłuszyńska, [w:] Polski słownik biograficzny [PSB], t. XIII, Wydawnictwo Zakładu Narodowego im. Ossolińskich, Wrocław [et al.], s. 76–78.
  • Fidelis Małgorzata (2015), Kobiety, komunizm i industrializacja w powojennej Polsce, Wydawnictwo W.A.B., Warszawa.
  • Filipajtis Eugeniusz (1965), Lewica Akademicka w Wilnie, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Białystok.
  • Filipkowski Piotr (2014), Historia mówiona jako historia ratownicza, Doświadczenie, opowieść, egzystencja, „Teksty Drugie”, nr 5, s. 27–46.
  • Garncarczykowa Stanisława (1948a), Walka z analfabetyzmem, „Zielony Sztandar”, 11–18.01.
  • Garncarczykowa Stanisława (1948b), Opieka nad chłopskim dzieckiem, „Zielony Sztandar”, 8.02.
  • Garncarczykowa Stanisława (1948c), Kobieta w Polsce Ludowej, „Zielony Sztandar”, 7.03.
  • Garncarczykowa Stanisława, Jaszczukowa Maria, Orłowska Edwarda (1948), Byłyśmy w ZSRR, Spółdzielnia Wydawnicza „Współpraca”, Warszawa.
  • Głowiński Michał (2011), Jak pisać o Polsce Ludowej, [w:] Grzegorz Wołowiec, Katarzyna Chmielewska (red.), Opowiedzieć PRL, Wydawnictwo IBL PAN, Warszawa, s. 9–15.
  • Głuszek Zygmunt (1950), Kobieta na równi z mężczyzną, „Stolica. Warszawski Tygodnik Ilustrowany”, 5.03.
  • Grabowska Magdalena (2013), Zerwana genealogia, „Bez Dogmatu”, nr 98, s. 11–13.
  • Grabowska Magdalena (2018), Zerwana genealogia. Działalność społeczna i polityczna kobiet po 1945 roku a współczesny polski ruch kobiecy, Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa.
  • Jabłoński Tadeusz (1987), Eugenia Pragierowa, [w:] PPS. Wspomnienia z lat 1918–1939, t. 1, Książka i Wiedza, Warszawa, s. 297–305.
  • Jarska Natalia (2014), Kobiety w PZPR 1948–1956. Paradoksy mobilizacji politycznej kobiet w stalinizmie, [w:] Ewa Chabros, Agnieszka Klarman (red.), Kobiety na zakręcie 1933–1989, IPN, Wrocław.
  • Jaszczuk Maria (2005), Przeżyłam Oświęcim, „Tygodnik Przegląd”, nr 5, 6.02.
  • Jędrychowska Anna (1965), Zygzakiem i po prostu, Czytelnik, Warszawa.
  • Jędrzejec Maria (1987), Twierdzą nam będzie każdy próg. Kobiety ruchu ludowego w walce z hitlerowskim okupantem: sylwetki, wspomnienia, artykuły, Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza, Warszawa.
  • Jurkowa Honorata (1948), Dlaczego należę do Stronnictwa Ludowego, „Zielony Sztandar”, 7.03.
  • Kałwa Dobrochna (2000), Model kobiety aktywnej na tle sporów światopoglądowych. Ruch feministyczny w dwudziestoleciu międzywojennym, [w:] Anna Żarnowska, Andrzej Szwarc (red.), Równe prawa i nierówne szanse. Kobiety w Polsce międzywojennej, Wydawnictwo DiG, Warszawa, s. 135–154.
  • Kersten Krystyna (2005), Pisma rozproszone, wybór i przygotowanie do druku Tomasz Szarota i Dariusz Libionka, Wydawnictwo Adam Marszałek, Toruń.
  • Kłuszyńska Dorota (1947), R.T.P.D. – 1919–1939. Okres pionierski, Warszawa.
  • Kłuszyńska Dorota (1950), Co Polska Ludowa dała kobietom, Książka i Wiedza, Warszawa.
  • Kondracka Mariola (2017), Posłanki i senatorki II Rzeczypospolitej, Wydawnictwo Sejmowe, Warszawa.
  • Konopka Adam (2016), Sejm PRL I kadencji a przerywanie ciąży. Analiza relacji „Trybuny Ludu” z dyskusji sejmowej na temat ustawy o warunkach dopuszczalności przerywania ciąży z 1956 roku, „Władza Sądzenia”, nr 9, s. 88–101.
  • Kowalczyk Elżbieta (2008), Geneza Zarządu Republikańskiego Związku Patriotów Polskich na Wileńszczyźnie, „Czasy Nowożytne”, nr 21, s. 101–128.
  • Krzywicki Ludwik (1933), Pamiętniki bezrobotnych. Nr 1–57, Instytut Gospodarstwa Społecznego, Warszawa.
  • Krzywicki Ludwik (1935), Pamiętniki chłopów. Serja [org.] druga, Instytut Gospodarstwa Społecznego, Warszawa.
  • Kurski Jarosław (1999), Włóczędzy i sztandary (1), „Gazeta Wyborcza”, 18.11.
  • Kurski Jarosław (1999), Włóczędzy i sztandary (2), „Gazeta Wyborcza”, 25.11.
  • Lenin Włodzimierz I. (1919), za: [b.a] (1953), O zadaniach kobiecego ruchu robotniczego w Republice Radzieckiej, [w:] Marks, Engels, Lenin i Stalin. O wyzwoleniu kobiety i jej roli w walce o socjalizm. Wybór artykułów, fragmentów prac i wypowiedzi z dzieł klasyków marksizmu-leninizmu, Książka i Wiedza, Warszawa, s. 132–138.
  • Lipiński Piotr (1996), Spod Lenino do sądu, „Gazeta Wyborcza”, 28.05.
  • Łysko Marcin (2015), Udział kobiet w życiu publicznym II Rzeczypospolitej Polskiej, „Miscellanea Historico-Iuridica”, z. 1, s. 381–400.
  • Machalica Bartosz (2011), Spuścizna Boya, „Tygodnik Przegląd”, nr 20, 22.05.
  • Madejska Marta (2018), Aleja włókniarek, Wydawnictwo Czarne, Wołowiec.
  • Magiera Władysława (2014), Szlak kobiet Śląska Cieszyńskiego, Ośrodek Wydawniczy Augustana, Puńców.
  • Marszałkowski Tomasz (2006), Zamieszki, ekscesy i demonstracje w Krakowie 1918–1939, Arcana, Kraków.
  • Mędrzecki Włodziemierz (2000), Kobieta w rodzinie i społeczności wiejskiej w Polsce w okresie międzywojennym, [w:] Anna Żarnowska, Andrzej Szwarc (red.), Równe prawa i nierówne szanse. Kobiety w Polsce międzywojennej, Wydawnictwo DiG, Warszawa, s. 171–187.
  • Mierzecki Władysław (2000), Praca zarobkowa kobiet w środowisku robotniczym w Polsce międzywojennej, [w:] A. Żarnowska, A. Szwarc (red.), Równe prawa i nierówne szanse. Kobiety w Polsce międzywojennej, Wydawnictwo DiG, Warszawa, s. 109–133.
  • Milczarek Eva (2019), Maria Jaszczuk – posłanka, której Polki w PRL zawdzięczały dostęp do aborcji ze względu na trudną sytuację życiową, „Wysokie Obcasy”, nr 1, 5.01.
  • Mołdawa Tadeusz (1991), Ludzie władzy 1944–1991, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa.
  • Mrozik Agnieszka (2016), Nieobecne, ale użyteczne. O pożytkach z komunistek w polskim dyskursie publicznym po 1989 r., [w:] Monika Świerkosz (red.), Sporne postaci polskiej krytyki feministycznej po 1989 roku, Wydawnictwo Naukowe Katedra, Gdańsk, s. 171–208.
  • Myśliński Jerzy (2000), Kobiety w polskich ugrupowaniach lewicowych 1918–1939, [w:] Anna Żarnowska, Andrzej Szwarc (red.), Równe prawa i nierówne szanse. Kobiety w Polsce międzywojennej, Wydawnictwo DiG, Warszawa, s. 61–76.
  • Orłowska Edwarda (1973), Pamiętam jak dziś, Książka i Wiedza, Warszawa.
  • Pacholczykowa Alicja (1992), Dorota Kłuszyńska (Dora), [w:] Feliks Tych i in. (red.), Słownik biograficzny działaczy polskiego ruchu robotniczego, t. 3: K, Muzeum Niepodległości, Warszawa, s. 209–211.
  • Pietrzak Michał (2000), Sytuacja prawna kobiet w Drugiej Rzeczypospolitej, [w:] Anna Żarnowska, Andrzej Szwarc (red.), Równe prawa i nierówne szanse. Kobiety w Polsce międzywojennej, Wydawnictwo DiG, Warszawa, s. 77–91.
  • Pietrzakowa Władysława (1948a), Społeczno-Obywatelska Liga Kobiet, „Zielony Sztandar”, 7.03.
  • Pietrzakowa Władysława (1948b), Rola kobiety w Polsce, „Zielony Sztandar”, 25.04.
  • Skibniewska Anna (2008), Maria Jaszczuk – dla jednych zbawczyni, dla drugich morderczyni, „Tygodnik Przegląd”, nr 3, 20.01.
  • Sprawozdania stenograficzne z posiedzeń Sejmu Ustawodawczego 1947–1952.
  • Studnicki Władysław G. (1948), Marian Dziewicki, [w:] Polski słownik biograficzny [PSB], t. VI, Polska Akademia Umiejętności, Wydawnictwo Zakładu Narodowego im. Ossolińskich, Kraków, s. 170–171.
  • Sztachelska Irena (1946), Kobieta w ZSRR, Towarzystwo Przyjaźni Polsko-Radzieckiej, Zakłady Graficzne „Książka”, Łódź.
  • Szumiło Mirosław (2013), Jerzy Sztachelski, [w:] Polski słownik biograficzny [PSB], t. XLIX/1, Instytut Historii PAN – Fundacja na Rzecz Nauki Polskiej, Warszawa–Kraków, s. 71–74.
  • Szumiło Mirosław (2018), Kobiety jako „szare eminencje” w komunistycznej elicie władzy w Polsce, „Res Historica”, nr 45, s. 287–309.
  • Szumlewicz Piotr (2013), Polska Ludowa i porządek płci. Z Małgorzatą Fidelis rozmawia Piotr Szumlewicz, „Bez Dogmatu”, nr 98, s. 6–9.
  • Śliwa Michał (1996), Kobiety w parlamencie Drugiej Rzeczypospolitej, [w:] Anna Żarnowska, Andrzej Szwarc (red.), Kobieta i świat polityki w niepodległej Polsce 1918–1939, Wydawnictwo Sejmowe, Warszawa, s. 53–69.
  • Śliwa Michał (2000), Udział kobiet w wyborach i ich działalność parlamentarna, [w:] Anna Żarnowska, Andrzej Szwarc (red.), Równe prawa i nierówne szanse. Kobiety w Polsce międzywojennej, Wydawnictwo DiG, Warszawa, s. 49–60.
  • Tomczyk Zofia (1948), Nasza praca w terenie, „Zielony Sztandar”, 25.04.
  • Urbańska Magda (2012), Praca domowa – ekonomiczny i społeczno-kulturowy wymiar pracy w gospodarstwie domowym, „Saeculum Christianum”, nr 1, s. 233–244.
  • Wapiński Roman (2000), Kobiety i życie publiczne – przemiany pokoleniowe, [w:] Anna Żarnowska, Andrzej Szwarc (red.), Równe prawa i nierówne szanse. Kobiety w Polsce międzywojennej, Wydawnictwo DiG, Warszawa, s. 25–36.
  • Wasilkowska Zofia (1952), Prawa kobiet w Polsce ludowej, Książka i Wiedza, Warszawa.
  • Wosiński Henryk (1969), Stronnictwo Demokratyczne w Polsce Ludowej. Udział Stronnictwa w pracach parlamentu PRL w latach 1944–1968, cz. 3, Epoka, Warszawa.
  • Zawistowski Jerzy (red.) (1979), Zakłady Budowy Maszyn i Aparatury im. S. Szadkowskiego w Krakowie 1804–1979, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa–Kraków.
  • Zdrojewska-Żywiecka Anna (2012), Polska Simone Weil? Maria Jaszczukowa jako bohaterka współczesnego ruchu kobiecego, [w:] Magdalena Bogusławska, Zuzanna Grębecka (red.), Komunistyczni bohaterowie. T. 2: Przemiana, bunt, odrzucenie, Wydawnictwo Libron, Warszawa–Kraków, s. 381–392.

Document Type

Publication order reference

Identifiers

YADDA identifier

bwmeta1.element.ojs-doi-10_18778_0208-600X_70_02
JavaScript is turned off in your web browser. Turn it on to take full advantage of this site, then refresh the page.