Udział obywateli Związku Sowieckiego w wojnie domowej w Hiszpanii w latach 1936–1939

• Authors: Mariusz Wołos

Title variants

Udział obywateli Związku Sowieckiego w wojnie domowej w Hiszpanii w latach 1936–1939

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Udział obywateli Związku Sowieckiego w wojnie domowej w Hiszpanii był znaczący. Dla wsparcia obozu lewicy i armii Frontu Ludowego posłano ok. 4 tysięcy ludzi, w tym ok. tysiąca specjalistów cywilnych i kilkuset agentów służ specjalnych. Największą liczbę doradców wojskowych stanowili piloci oraz czołgiści. Do Hiszpanii wysłano elitę Armii Czerwonej, ludzi w zdecydowanej większości stosunkowo młodych, bo urodzonych na przełomie XIX i XX w. Józef Stalin traktował wojnę domową jako poligon doświadczalny dla własnego sprzętu oraz specjalistów. W Moskwie zadbano również o promowanie komunizmu i internacjonalizmu, posyłając do Hiszpanii dziennikarzy, pisarzy i kinooperatorów. Poniesione w trakcie konfliktu straty były bolesne, ale z pewnością nie nadszarpnęły nadmiernie potencjału militarnego Związku Sowieckiego. Oblicza się, że w trakcie konfliktu zginęło 198 doradców oraz specjalistów wojskowych, w tym co najmniej 93 lotników.

EN

The participation of the USSR’s citizens in Spanish Civil War was significant. Four thousand people were sent to support the Peoples Front government, including about 1000 civilian specialists and several hundred of secret service agents. Pilots and tankers formed the most numerous group of military advisers. The elite of the Red Army was sent to Spain. Majority of them consisted of relatively young men, born at the turn of 19 and 20 centuries. Joseph Stalin regarded the Civil War in Spain as a firing range for the Soviet military equipment and specialists. Moscow also took care for promoting communism and internationalism by sending journalists, writers and cameramen to Spain. The losses during the conflict were painful, but did not undoubtedly undermine the military capabilities of the Soviet Union. It is estimated that during the conflict, 198 advisers and military specialists were killed, including at least 93 pilots.

Keywords

PL

wojna domowa w Hiszpanii; Związek Sowiecki; stalinizm; udział obywateli sowieckich w wojnie; wojna domowa w Hiszpanii; Związek Sowiecki; stalinizm; udział obywateli sowieckich w wojnie

EN

Civil War in Spain; Soviet Union; Stalinism; participation of Soviet citizens in the Civil War in Spain

• Publisher: Uniwersytet Łódzki. Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego
• Journal: Acta Universitatis Lodziensis. Folia Historica
• Year: 2016
• Issue: 97
• Pages: 31-63

Dates

published

2016-12-30

Contributors

author

Mariusz Wołos

• Uniwersytet Pedagogiczny w Krakowie im. Komisji Edukacji Narodowej, Wydział Humanistyczny, Katedra Historii Najnowszej, Instytut Historii i Archiwistyki

References

• España traicionada. Stalin y la guerra civil, eds. R. Radosh, M.R. Habeck, G. Sevostianov, trad. de J.M. Madariaga, Barcelona 2002.
• Komintern i grażdanskaja wojna w Ispanii. Dokumienty, otw. red. S.P. Pożarskaja, Moskwa 2001.
• Łubianka. Stalin i gławnoje uprawlenije godbiezopasnosti NKWD 1937–1938. Dokumienty, sostaw. W.N. Chaustow, W.P. Naumow, N.S. Płotnikow, Moskwa 2004.
• Politbjuro CK RKP(b)-WKP(b) i Jewropa. Reszenija „osoboj papki” 1923–1939, Moskwa 2001.
• Politbjuro CK RKP(b)-WKP(b) i Komintern 1919–1943. Dokumienty, otw. red. G.M. Adibekow, Moskwa 2004.
• Stalin i Kaganowicz. Pierepiska 1931–1936 gg., sostaw. O.B. Chlebniuk, R.U. Devis, L.P. Koszelewa, E.A. Ris, L.A. Rogowaja, Moskwa 2001.
• SSSR i grażdanskaja wojna w Ispanii: 1936–1939 gody, szef-red. S. Kudriaszow, „Wiestnik Archiwa Prezidenta Rossijskoj Federacji”, Moskwa 2013.
• Kolcow M.E., Ispanija w ognie, t. I (Ispanskij dniewnik), kn. 1–2 (7 nojabrja – 30 dekarbja 1936 g.), Moskwa 1987.
• Kolcow M.E., Ispanija w ognie, t. II (Ispanskij dniewnik), kn. 2 (1 janwarja – 10 apriela 1937 g.); kn. 3 (Korrespondencji. Reportażi. Oczerki), Moskwa 1987.
• Kuzniecow N.G., Na dalekom meridianie. Wospominanija uczastnika nacjonalno-rewolucjonnoj wojny w Ispanii, Moskwa 1971.
• Majskij I.M., Dniewnik dipłomata. Łondon, kn. 1 (1934 – 3 sientabrja 1939 goda), otw. red. A.O. Czubarjan, Moskwa 2006.
• Orlov A., The Secret History of Stalin’s Crimes, Random House 1953.
• Sudopłatow P., Specoperacji. Łubianka i Kreml 1930–1950 gody, Moskwa 2002.
• Szyr E., Czterdzieści lat temu w obronie Republiki Hiszpańskiej, „Nowe Drogi” 1976, nr 7, s. 96–110.
• Adibekow G.M., Szachnazarowa E.N., Szirinja K.K., Organizacjonnaja struktura Kominterna 1919–1943, Moskwa 1997.
• Broué P., Communistes contre Staline. Massacre d’une génération, Paris 2003.
• Carr T.H., The Comintern and the Spanish Civil War, ed. T. Deutscher, New York 1984.
• Chlebniuk O., Stalin i utwierzdienije stalinskoj diktatury, Moskwa 2010.
• Ciechanowski J.S., Podwójna gra. Rzeczpospolita Polska wobec hiszpańskiej wojny domowej 1936–1939, Warszawa 2014.
• Courtois S., Panné J.-L., Cień NKWD nad Hiszpanią, [w:] Czarna księga komunizmu. Zbrodnie, terror, prześladowania, wstęp do polskiego wydania K. Kersten, Warszawa 1999, s. 314–331.
• Czernuszew N.S, Czernuszew J.N., Rastrieljannaja elita RKKA (komandiry 1-go i 2-go rangow, komkory, komdiwy i i rawnyje): 1937–1941. Biograficzeskij słowar, Moskwa 2012.
• Czernuszew N.S, Czernuszew J.N., Rastrieljannaja elita RKKA 1937–1941. Kombrigi i im rawnyje, Moskwa 2014.
• Deszczyński M.P., Mazur W., Na krawędzi ryzyka. Eksport polskiego sprzętu wojskowego w okresie międzywojennym, Warszawa 2004.
• Duraczyński E., Stalin. Twórca i dyktator supermocarstwa, Pułtusk–Warszawa 2012.
• Kaczorowski B., Franco i Stalin. Związek Sowiecki w polityce Hiszpanii w okresie drugiej wojny światowej, Łódź–Kraków 2016.
• Kaminskij O., Ich nazywali „ispancami”, Odessa 2009.
• Khlevniuk O., Stalin. Nowa biografia, Kraków 2016.
• Koszel B., Hiszpański dramat 1936–1939. Wojna domowa w Hiszpanii w polityce mocarstw europejskich, Poznań 1991.
• Kowalsky D., La Unión Soviética y la guerra civil española. Una revisión crítica, prólogo de S.G. Payne, trad. de T. de Lozoya, J. Rabasseda-Gascón, Barcelona 2004.
• Kustow M., Petrosowa A., Diwiersant-legenda. Tałant minera. Wojennyje uroki Ilii Starinowa izyczajut i siegodnia, „FSB za i protiw” 2010, nr 1 (8), s. 80–83.
• Łurje W.M., Koczik W.J., GRU. Dieła i ljudi, Sankt-Petersburg–Moskwa 2003.
• Medinskij W., Wojna. Mify SSSR 1939–1945, Moskwa 2011.
• Meszczerjakow M.T., Ispanskaja Respublika i Komintern, Moskwa 1981.
• Moa P., Mity wojny domowej. Hiszpania 1936–1939, red. nauk i wstęp P. Skibiński, Warszawa 2007.
• Nowikow M.W., Sowietskij Sojuz i grażdanskaja wojna w Ispanii 1936–1939 godow, „Rossijskaja istorija” 2009, nr 5, s. 51–63.
• Nowikow M.W., SSSR, Komintern i grażdanskaja wojna w Ispanii 1936–1939 gg., Jarosławl 2007.
• Richardson R.D., Comintern army: the International Brigades and the Spanish Civil War, Lexington 1982.
• Rogowin W.Z., Partija rasstrieljannych, Moskwa 1997.
• Rossijskaja Federacija. Kniga pamiati 1923–1939, Moskwa 1988.
• Romero Salvadó F.J., Historical Dictionary of the Spanish Civil War, Lanham–Toronto–Plymouth 2013.
• Rubcow J.B., Iż-za spiny wożdja. Politiczeskaja i wojennaja diejatielnost L.Z. Mechlisa, Moskwa 2003.
• Rybałkin J.E., Operacija „X”. Sowietskaja wojennaja pomoszcz respublikanskoj Ispanii (1936–1939 gg.), Moskwa 2000.
• Sokołow B.W., Cena wojny. Ljudskije potieri Rossiji/SSSR w XX–XXI ww., Moskwa 2017.
• Szubin A.W., Stalin i Ispanskaja respublika (1936–1939 gg.), „Regnum. Informacionnoje agenstwo”, https://regnum.ru/news/polit/2157926.html (dostęp: 20 XI 2016 r.).
• Szubin A.W., Wielikaja ispanskaja rewolucija, Moskwa 2016.
• Werth N., La terreur et le désarroi. Staline et son système, Paris 2007.
• Wieczorkiewicz P.P., Łańcuch śmierci. Czystka w Armii Czerwonej 1937–1939, Warszawa 2001.
• Wielikaja Otieczestwiennaja. Komdiwy. Wojennyj biograficzieskij słowar, t. II, pod obszcziej red. W.P. Goremykina, Moskwa 2014.
• Wielikaja Otieczestwiennaja. Komkory. Wojennyj biograficzieskij słowar, t. II, pod obszcziej red. M.G. Wożakina, Moskwa 2006.
• Wojtkowiak J., Polacy i Litwini, oficerowie Armii Czerwonej w latach 1922–1941. Słownik biograficzny, Warszawa 2015.
• Zalesskij K.A, Imperija Stalina. Biograficzeskij encikłopediczeskij słowar, Moskwa 2000.
• Zalesskij K.A., Kto jest kto w istorji SSSR 1924–1953 gg., Moskwa 2009.

Identifiers

DOI

10.18778/0208-6050.97.03