Kryminał i romantyzm. Przypadek "Tancerza" Łukasza Orbitowskiego i Jarosława Urbaniuka

• Authors: Anna Kurska

Title variants

Kryminał i romantyzm. Przypadek "Tancerza" Łukasza Orbitowskiego i Jarosława Urbaniuka

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Artykuł rozważa wykorzystanie przez Orbitowskiego i Urbaniuka kontekstu romantycznego w kryminale Tancerz. Próbuję pokazać, w jaki sposób popkulturowo kształtowaną opowieść autorzy wzbogacają w planie fabularnym, językowym i poetyckim dzięki odwołaniom do romantyzmu. Zwracam uwagę na wielość rozwiązań, które z jednej strony prowadzą do uproszczenia znaczeń, z drugiej zaś zachęcają czytelnika do podjęcia literackiej gry, sprzyjającej wypracowaniu krytycznego stosunku do tradycji romantycznej oskarżanej o symboliczną przemoc. Odsłaniam, że zaangażowanie czytelnika w popkulturową zabawę wykorzystującą intertekstualność, zwłaszcza poetykę przepisywania słynnych romantycznych tekstów oraz równie słynnych romantycznych ról, służy w powieści kryminalnej przypominaniu dawnej tradycji, ale przede wszystkim podważaniu stereotypowych wyobrażeń oromantyzmie na rzecz skandalizującego (sensacyjnego) portretu Adama Mickiewicza. Autorzy powieści, posługując się tendencją obrazoburczą w Tancerzu, sprzyjają bowiem procesowi uwalniania czytelnika od języka i fantazji kształtowanych przez romantyzm.

EN

This article describes the use of romantic elements in Orbitowski and Urbaniuk’s criminal novel, Tancerz (Dancer). It also shows how the authors of the pop-cultural story enrich the plot, language and poetry thanks by referring to Romanticism. I draw attention to the multiplicity of solutions that, on the one hand, lead to the simplification of meanings, but, on the other, encourage the reader to undertake a literary game that fosters a critical attitude towards the romantic tradition accused of symbolic violence. I show that the reader’s involvement in pop-cultural play based on intertextuality, especially the poetics of rewriting famous romantic texts and equally famous romantic roles, serves in the crime novel to echo old traditions and to undermine the stereotypical notions of Romanticism by scandalizing the portrait of Adam Mickiewicz. Using the iconoclastic tendency, Tancerz (Dancer) favors the process of freeing the reader from the language and fantasies shaped by Romanticism.

Keywords

PL

intertekstualność; prze-pisywanie romantyzmu; powieść kryminalna; opowieść pop-kulturowa; intertekstualność; prze-pisywanie romantyzmu; powieść kryminalna; opowieść pop-kulturowa

EN

intertextuality; rewriting Romanticism; crime novel; pop-cultural story

• Publisher: Uniwersytet Łódzki. Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego
• Journal: Acta Universitatis Lodziensis. Folia Litteraria Polonica
• Year: 2018
• Volume: 50
• Issue: 4
• Pages: 149-172

Dates

published

2019-05-17

Contributors

author

Anna Kurska

• Uniwersytetu im. Jana Kochanowskiego w Kielcach

References

• Aguirre Manuel, Geometria strachu. Wykorzystanie przestrzeni w literaturze gotyckiej, przeł. Agnieszka Izdebska, w: Wokół gotycyzmów, red. Grzegorz Gazda, Agnieszka Izdebska, Jarosław Płuciennik, Universitas, Kraków 2002, s. 15–32.
• Bielik-Robson Agata, Duch powierzchni. Rewizja romantyczna i filozofia, Universitas, Kraków 2004.
• Caillois Roger, Powieść kryminalna, czyli jak intelekt opuszcza świat, aby oddać się li tylko grze, i jak społeczeństwo wprowadza z powrotem swe problemy w igraszki umysłu, przeł. Jan Błoński, w: Roger Caillois, Odpowiedzialność i styl. Eseje, wybór Maciej Żurowski, wstęp Jan Błoński, przekł. Jan Błoński et al., Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1967, s. 167–209
• Cieśla-Korytowska Maria, O romantycznym poznaniu, Wydawnictwo Literackie, Kraków 1997.
• Cirlot Juan Eduardo, Słownik symboli, przekł. Ireneusz Kania, Znak, Kraków 2000.
• Czubaj Mariusz, Etnolog w Mieście grzechu. Powieść kryminalna jako świadectwo antropologiczne, Oficynka, Gdańsk, 2010.
• Edensor Tim, Tożsamość narodowa, kultura popularna i życie codzienne, przekł. Agata Sadza, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2004.
• Gajewska Grażyna, Teksty kultury popularnej w badaniach humanistycznych, w: Tropy literatury i kultury popularnej, pod red. Sławomira Buryły, Lidii Gąsowskiej, Danuty Ossowskiej, Instytut Badań Literackich PAN, Warszawa 2014, s. 13–30.
• Geertz Clifford, O gatunkach zmąconych (Nowe konfiguracje myśli społecznej), tłum. Zdzisław Łapiński, „Teksty Drugie” 1990, nr 2, s. 113–130.
• Górski Konrad, Mickiewicz – Towiański, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1986.
• Hoffman-Piotrowska Ewa, Mickiewicz – towiańczyk. Studium myśli, Wydział Polo¬nistyki Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa, 2004.
• Izdebska Agnieszka, Literackie i filmowe konteksty gatunkowe postgotycyzmu, w: Genologia dzisiaj, red. Ireneusz Opacki, Włodzimierz Bolecki, Seria „Z Dziejów Form Artystycznych w Literaturze Polskiej”, t. 82, Instytut Badań Literackich PAN, Warszawa 2000, s. 130–136.
• Kraska Mariusz, Prosta sztuka zabijania. Figury czytania kryminału, Słowo/obraz terytoria, Gdańsk 2013.
• Lasić Stanko, Poetyka powieści kryminalnej. Próba analizy strukturalnej, przekł. Magdalena Petryńska, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1976.
• Literatura kryminalna. Śledztwo w sprawie gatunków, pod red. Anny Gemry, Wydawnictwo EMG, Kraków 2014.
• Martuszewska Anna, „Ta trzecia”. Problemy literatury popularnej, Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, Gdańsk 1997.
• Mazurkiewicz Adam, Kulturowy recykling gotycyzmu? O „odzyskiwaniu” motywów gotyckich przez kulturę popularną, w: Tropy literatury i kultury popularnej, pod red. Sławomira Buryły, Lidii Gąsowskiej, Danuty Ossowskiej, Instytut Badań Literackich PAN, Warszawa 2014, s. 45–63.
• Mickiewicz Adam, Dzieła, t. 1–16, pod red. Juliana Krzyżanowskiego, t. 15: Listy, cz. 2, oprac. Stanisław Pigoń, Czytelnik, Warszawa 1955.
• Mickiewicz Adam, Utwory dramatyczne, Czytelnik, Warszawa 1955, s. 11–37.
• Mickiewicz mistyczny, red. Andrzej Fabianowski, Ewa Hoffman-Piotrowska, Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 2005.
• Mody w kulturze i literaturze popularnej, red. Sławomir Buryła, Lidia Gąsowska, Danuta Ossowska, Universitas, Kraków 2011.
• Orbitowski Łukasz, Urbaniak Jarosław, Pies i Klecha. Tancerz, Fabryka Słów, Lublin 2008.
• Rutkowski Krzysztof, Braterstwo albo śmierć. Zabijanie Mickiewicza w Kole Bożym, Libella, Paris 1988.
• Rutkowski Krzysztof, Miejsce Ksawery Deybel w rodzinie Mickiewiczów, w: Tajemnice Mickiewicza, red. Marta Zielińska, Instytut Badań Literackich PAN, Warszawa 1998, s. 29–62.
• Rymkiewicz Jarosław Marek, Siwicka Dorota, Witkowska Alina, Zielińska Marta, Mickiewicz. Encyklopedia, Świat Książki, Warszawa 2001.
• Siemieński Lucjan, Religijność i mistyka w życiu i poezjach Adama Mickiewicza, nakładem wydawnictwa dzieł Władysława Jaworskiego, Kraków 1871.
• Sikora Adam, Posłannicy słowa. Hoene-Wroński, Towiański, Mickiewicz, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1967.
• Siwicka Dorota, Ton i bicz. Mickiewicz wobec Towiańczyków, Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk, Wrocław–Warszawa–Kraków 1990.
• Siwicka Dorota, Zapytaj Mickiewicza, w: Dorota Siwicka, Zapytaj Mickiewicza, Słowo/obraz/terytoria, Gdańsk 2007, s. 100–104.
• Skibińska Małgorzata, Popkultura w „kujonkach, czyli moda na pisanie o czytaniu, w: Tropy literatury i kultury popularnej, pod red. Sławomira Buryły, Lidii Gąsowskiej, Danuty Ossowskiej, Instytut Badań Literackich PAN, Warszawa 2014, s 217–242.
• Trojanowiczowa Zofia, „Dziady” Adama Mickiewicza jako „Niedokończony poemat”, w: Trzynaście arcydzieł romantycznych, pod red. Elżbiety Kiślak, Marka Gumkowskiego, Instytut Badań Literackich PAN, Warszawa 1966, s. 45–56.
• Witkowska Alina, Towiańczycy, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1989.
• [Zaleski Józef Bohdan], List do syna Adama przez J.-B. Zaleskiego, w: Józef Bohdan Zaleski, Adam Mickiewicz podczas pisania i drukowania Pana Tadeusza, Księgarnia Luxemburska, Paryż 1875.
• Żeleński Boy Tadeusz, Pisma, oprac. Henryk Markiewicz, przedmową opatrzyła Maria Janion, t. 4: Brązownicy i inne szkice o Mickiewiczu, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1956, s. 119–141.

Identifiers

DOI

10.18778/1505-9057.50.09