Sejmiki ziemi liwskiej 1780–1786

• Authors: Witold Filipczak

Title variants

Sejmiki ziemi liwskiej 1780–1786

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Artykuł dotyczy sejmików ziemi liwskiej wchodzącej w skład województwa mazowieckiego. W latach 1780–1786 szlachta na obradach w Liwie wybierała posłów na sejm, a także rozstrzygała problemy o charakterze samorządowym. W tekście przedstawione zostały przygotowania do sejmików, ich prze­bieg oraz podjęte uchwały. Ziemia liwska była zdominowana przez stronnictwo regalistyczne, w którym czołowe role odgrywały rodziny Cieszkowskich i Cieciszowskich. Najaktywniejszym parlamentarzystą był sędzia ziemski liwski Ignacy Cieciszowski, który w latach 1780–1786 trzykrotnie był wybierany posłem na sejm. Na jego pozycję wpłynęło wsparcie brata Adama, w okresie 1780–1783 kierującego Gabinetem Stanisława Augusta. Związki liderów miejscowej szlachty ze stronnictwem regalistycznym nie miały dużego wpływu na treść instrukcji poselskich, natomiast znajdowały wyraz w działalności reprezentantów ziemi liwskiej w parlamencie.

EN

The article concerns sejmiks in the land of Liw, which was located in the voivodship of Mazovia. In the years 1780–1786 the noblemen who took part in the debates in Liw elected their envoys and resolved issues connected with self-government. The article discusses preparations for the sejmiks, their course and resolutions adopted there. The land of Liw was dominated by the royalist party, whose main representatives belonged to the Cieszkowski and Cieciszowski families. The iudex terrestris of Liw, Ignacy Cieciszowski, who had been elected an envoy to the Sejm for three times in the years 1780–1786, was the most active parliamentary member. His status was influenced by the support of his brother, Adam, who was in charge of Stanisław August’s private chancellery in the years 1780–1783. The connections between leaders of the local nobility and the royalist party did not have a major impact on the content of instructions for envoys, but they could be seen in the activity of the representatives of Liw in the parliament.

Keywords

PL

ziemia liwska; sejmiki; parlamentaryzm; Mazowsze w XVIII wieku; ziemia liwska; sejmiki; parlamentaryzm; Mazowsze w XVIII wieku

EN

the land of Liw; sejmiks; parliamentarism; Mazovia in the 18th century

• Publisher: Uniwersytet Łódzki. Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego
• Journal: Przegląd Nauk Historycznych
• Year: 2018
• Volume: 17
• Issue: 2
• Pages: 123-153

Dates

published

2018-08-23

Contributors

author

Witold Filipczak

• Uniwersytet Łódzki, Wydział Filozoficzno-Historyczny, Instytut Historii, Katedra Historii Nowożytne

References

• Archiwum Publiczne Potockich, sygn. 313, t. XI. [Archiwum Główne Akt Dawnych w Warszawie [AGAD].
• tzw. Metryka Litewska, dział VII, sygn. 20; dział IX, sygn. 94. [Archiwum Główne Akt Dawnych w Warszawie [AGAD].
• Sieradzkie grodzkie relacyjne, sygn. 160, 168. [Archiwum Główne Akt Dawnych w Warszawie [AGAD].
• Zakroczymskie grodzkie relacje, sygn. 79, 81. [Archiwum Główne Akt Dawnych w Warszawie [AGAD].
• Zbiór Popielów, sygn. 108, 125, 126, 128, 132. [Archiwum Główne Akt Dawnych w Warszawie [AGAD].
• rkps 655, 663, 666, 669, 673, 686, 695, 724, 803.[Biblioteka Książąt Czartoryskich w Krakowie [BCz].
• rkps 8322.[Biblioteka Naukowa PAU i PAN w Krakowie [BPAU].
• Dyaryusz Seymu wolnego ordynaryinego… 1782…, wyd. P. Kiciński, Warszawa 1782.
• Dyaryusz Seymu wolnego ordynaryinego… 1784…, wyd. M. Tukalski-Nielubowicz, Warszawa 1785.
• Volumina legum, t. VII–VIII, wyd. J. Ohryzko, Petersburg 1860; t. IX, Kraków 1889.
• Bałtruszajtys G., Sądownictwo Komisji Skarbowych w sprawach handlowych i przemysłowych (1764–1794), Warszawa 1977.
• Bednaruk W., Sejmiki lubelskie w okresie stanisławowskim (1764–1794), Lublin 2011.
• Borkowska-Bagieńska E., Zbiór praw sądowych Andrzeja Zamoyskiego, Poznań 1986.
• Butterwick R., Faworyt – demagog? Pius Kiciński na Sejmie Czteroletnim, [w:] Faworyci i opozycjoniści. Król a elity polityczne w Rzeczypospolitej XV–XVIII w., red. M. Markiewicz, R. Skowron, Kraków 2006, s. 485–492.
• Choińska-Mika J., Mazowiecki parlamentaryzm XVI–XVIII wieku, [w:] Dzieje Mazowsza lata 1527–1794, t. II, red. J. Tyszkiewicz, Pułtusk 2015, s. 115–165.
• Choińska-Mika J., Sejmiki mazowieckie w dobie Wazów, Warszawa 1998.
• Czeppe M., Kamaryla Pana z Dukli. Kształtowanie się obozu politycznego Jerzego Augusta Mniszcha 1750–1763, Warszawa 1998.
• Czeppe M., Sołtyk Kajetan, [w:] Polski słownik biograficzny, t. XL, Warszawa–Kraków 2001, s. 387–404.
• Danilczyk A., Afera Dogrumowej a konsolidacja opozycji antykrólewskiej w latach 1785–1786, „Kwartalnik Historyczny” 2004, R. CXI, nr 4, s. 47–81.
• Danilczyk A., W kręgu afery Dogrumowej. Sejm 1786 roku, Warszawa 2010.
• Danilewiczowa M., Cieciszowski Adam, [w:] Polski słownik biograficzny, t. IV, Kraków 1938, s. 37–38.
• Danilewiczowa M., Cieciszowski Ignacy, [w:] Polski słownik biograficzny, t. IV, Kraków 1938, s. 38.
• Deputaci Trybunału Koronnego 1578–1794. Spis, cz. 5 (1751–1794), oprac. J. Ternes, Warszawa 2017.
• Dukwicz D., Rosja wobec sejmu rozbiorowego warszawskiego (1772–1775), Warszawa 2015.
• Dygdała J., Raczyński Kazimierz, [w:] Polski słownik biograficzny, t. XXIX, Wrocław 1986, s. 644–653.
• Dzięgielewski A., Życie polityczne na Mazowszu od schyłku XV do połowy XVII wieku, [w:] Dzieje Mazowsza lata 1527–1794, t. II, red. J. Tyszkiewicz, Pułtusk 2015, s. 29–113.
• Filipczak W., Sejm 1778 roku, Warszawa 2000.
• Filipczak W., Sejmiki województwa płockiego 1780–1786, „Przegląd Nauk Historycznych” 2009, R. VIII, nr 2, s. 23–62.
• Filipczak W., Sejmiki ziemi czerskiej 1780–1786, „Przegląd Nauk Historycznych” 2010, R. IX, nr 1, s. 139–179.
• Filipczak W., Sejmiki ziemi nurskiej 1780–1786, „Przegląd Nauk Historycznych” 2014, R. XIII, nr 1, s. 23–62.
• Filipczak W., Sejmiki ziemi wiskiej 1780–1786, [w:] Sic erat in votis. Studia i szkice ofiarowane Profesorowi Zbigniewowi Anusikowi w sześćdziesiątą rocznicę urodzin. Rzeczpospolita w czasach nowożytnych, red. M. Karkocha, P. Robak, Łódź 2017, s. 321–350.
• Filipczak W., Sejmiki ziemi zakroczymskiej 1778–1786, „Przegląd Nauk Historycznych” 2015, R. XIV, nr 2, s. 85–121.
• Filipczak W., Szlachta koronna wobec reformy sejmu w świetle instrukcji poselskich z lat 1778–1786, [w:] Między Barokiem a Oświeceniem. Parlamentaryzm, red. B. Krysztopa-Czupryńska, J. Kiełbik, Olsztyn 2016, s. 55–69.
• Filipczak W., Życie sejmikowe prowincji wielkopolskiej w latach 1780–1786, Łódź 2012.
• Gierowski J.A., Sejmik generalny księstwa mazowieckiego na tle ustroju sejmikowego Mazowsza, Wrocław 1948.
• Konopczyński W., Mostowski Paweł, [w:] Polski słownik biograficzny, t. XXII, Wrocław 1977, s. 68–71.
• Lityński A., Organy kierujące obradami sejmików 1764–1794 (na przykładzie sejmików województwa płockiego), [w:] Z dziejów prawa Rzeczypospolitej Polskiej, red. A. Lityński, Katowice 1991, s. 63–87.
• Lityński A., Sejmiki województwa płockiego przed i w czasie Sejmu Czteroletniego. Z badań nad organizacją i funkcjonowaniem, [w:] W dwusetną rocznicę wolnego Sejmu. Ludzie – państwo – prawo czasów Sejmu Czteroletniego, red. A. Lityński, Katowice 1988, s. 76–108.
• Lityński A., Z problematyki klasyfikacji sejmików ziemskich, „Prace Naukowe Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach”, Prace Prawnicze 1, 1969, s. 89–105.
• Mazowsze w drugiej połowie XVI wieku (Atlas Historyczny Polski), red. W. Pałucki, cz. 2, Warszawa 1973.
• Michalski J., Kiciński Pius, [w:] Polski słownik biograficzny, t. XII, Wrocław 1966, s. 383–385.
• Michalski J., Ogrodzki Jacek, [w:] Polski słownik biograficzny, t. XXIII, Wrocław 1978, s. 648–651.
• Michalski J., Reforma sądownictwa na sejmie konwokacyjnym 1764 roku, [w:] Między wielką polityką a szlacheckim partykularzem. Studia z dziejów nowożytnej Polski i Europy ku czci Profesora Jacka Staszewskiego, Toruń 1993, s. 295–313.
• Michalski J., Sejm w czasach panowania Stanisława Augusta, [w:] Historia sejmu polskiego, t. I, red. J. Michalski, Warszawa 1984, s. 350–419.
• Michalski J., Sejmiki poselskie 1788 roku, cz. 2–3, „Przegląd Historyczny” 1960, t. LI, z. 2–3, s. 331–365, 465–477.
• Moniuszko A., Mazowieckie sądy ziemskie (1588–1648). Organizacja – funkcjonowanie – postępowanie, Warszawa 2013.
• Pieńkowska A., Pieńkowski M.A., Sejmiki mazowieckie wobec problemów wewnętrznych Rzeczypospolitej w latach 1661–1665, Oświęcim 2015.
• Ratajczyk L., Przezwyciężenie kryzysu militarnego Polski przed reformami Sejmu Czteroletniego, Warszawa 1975.
• Roguski, M., Udział drobnej szlachty w sejmikach, konfederacjach i zgromadzeniach ziemi liwskiej w latach 1765–1795, [w:] Po unii – sejmiki szlacheckie w Rzeczypospolitej XVI–XVIII wieku, red. H. Lulewicz, M. Wagner, Siedlce 2013, s. 357–391.
• Rostworowski E., Sprawa aukcji wojska na tle sytuacji politycznej przed Sejmem Czteroletnim, Warszawa 1957.
• Rudnicki K., Biskup Kajetan Sołtyk 1715–1788, Kraków–Warszawa 1906.
• Rymszyna M., Gabinet Stanisława Augusta, Warszawa 1962.
• Siemieński J., Organizacya sejmiku ziemi dobrzyńskiej, Kraków 1906.
• Stanek W., Konfederacja sejmowa z 1776 roku – narzędzie dworskiego zamachu stanu, „Acta Universitatis Nicolai Copernici” 1993, Historia XXVIII. Nauki Humanistyczno-Społeczne, z. 259, s. 135–147.
• Stroynowski A., Opozycja sejmowa w dobie rządów Rady Nieustającej. Studium z dziejów kultury politycznej, Łódź 2005.
• Stroynowski A., Zmiany sytuacji politycznej w Rzeczypospolitej przed ostatnim „wolnym” sejmem w 1786 r., „Acta Universitatis Lodziensis”, Folia Historica 58, 1996, s. 83–102.
• Sucheni-Grabowska A., O sejmiku ziemi liwskiej 1542–1695, [w:] Między Wschodem a Zachodem. Rzeczpospolita XVI–XVIII w. Studia ofiarowane Zbigniewowi Wójcikowi w siedemdziesiątą rocznicę urodzin, red. T. Chynczewska-Hennel et al., Warszawa 1993, s. 29–38.
• Szczygielski W., Krasiński Kazimierz, [w:] Polski słownik biograficzny, t. XV, Wrocław 1970, s. 184–186.
• Szczygielski W., Oborski Onufry, [w:] Polski słownik biograficzny, t. XXIII, Wrocław 1978, s. 450–451.
• Szczygielski W., Referendum trzeciomajowe. Sejmiki lutowe 1792 roku, Łódź 1994.
• Szczygielski W., Sejm Wielki (1788–1792). Studium z dziejów łagodnej rewolucji, Łódź 2015.
• Szwaciński T., Sejmiki poselskie przed konwokacją 1764 r., „Kwartalnik Historyczny” 2006, R. 113, nr 1, s. 19–56.
• Urwanowicz J., Polityczna aktywność szlachty mazowieckiej w latach 1669–1793, [w:] Dzieje Mazowsza lata 1527–1794, t. II, red. J. Tyszkiewicz, Pułtusk 2015, s. 539–599.
• Urzędnicy centralni i nadworni koronni Polski XIV–XVIII wieku. Spisy, oprac. K. Chłapowski, S. Ciara, Ł. Kądziela, T. Nowakowski, E. Opaliński, G. Rutkowska, T. Zielińska, red. A. Gąsiorowski, Kórnik 1992.
• Wagner M., Sejmik ziemi liwskiej w dobie Jana III Sobieskiego (1674–1696). Zarys problematyki, [w:] Po unii – sejmiki szlacheckie w Rzeczypospolitej XVI–XVIII wieku, red. H. Lulewicz, M. Wagner, Siedlce 2013, s. 253–262.
• Włodarczyk J., Sejmiki łęczyckie, Łódź 1973.
• Zakrzewski A.B., Sejmiki Wielkiego Księstwa Litewskiego XVI–XVIII w. Ustrój i funkcjonowanie: sejmik trocki, Warszawa 2000.
• Zalewski L., Szlachta ziemi liwskiej. Sejmiki, urzędy, herbarz, Warszawa 2005.
• Zalewski L., Ziemia liwska, ludzie, miejscowości, wydarzenia, Warszawa 2002.
• Zielińska Z., „O sukcesyi tronu w Polszcze” 1787–1790, Warszawa 1991.
• Zielińska Z., Poniatowski Michał Jerzy, [w:] Polski słownik biograficzny, t. XXVII, Wrocław 1983, s. 455–471.
• Zielińska Z., Sejmiki 8 lutego 1790 – pierwsze referendum na temat dokonań sejmu, „Wiek Oświecenia” 1993, t. IX, s. 114–137.
• Zwierzykowski M., Komisja Skarbowa Poznańska. Z dziejów sejmikowej administracji i sądownictwa skarbowego w Wielkopolsce w XVII i XVIII wieku, Poznań 2003.

Identifiers

DOI

10.18778/1644-857X.17.02.05