Recepcja publicystyczna Dziejów głupoty w Polsce. Pamfletów dziejopisarskich Aleksandra Bocheńskiego

• Authors: Ariel Orzełek

Title variants

Recepcja publicystyczna Dziejów głupoty w Polsce. Pamfletów dziejopisarskich Aleksandra Bocheńskiego

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Dzieje głupoty w Polsce. Pamflety dziejopisarskie były najważniejszą publikacją Aleksandra Bocheńskiego. Stanowiły także jedną z najbardziej reprezentatywnych refleksji dla powojennego nurtu realizmu politycznego w Polsce. Recepcja publicystyczna pierwszego wydania tej książki w latach czterdziestych XX w. dowodziła niepopularności tez w niej zawartych. Krytyka insurekcyjnych nurtów polityki polskiej dokonana przez publicystę spotykała się ze sprzeciwem zarówno marksistów, bezpartyjnych intelektualistów w kraju, jak i środowisk emigracyjnych. Chociaż zazwyczaj rozumiano motywy koncepcji Bocheńskiego, odrzucano je jako: służące komunistom, sprzeczne z doktryną marksistowską bądź pozbawione fundamentu moralnego. Opinie te stanowią istotny przyczynek zapatrywań polskiej inteligencji na problematykę politycznego realizmu u progu Polski Ludowej.

EN

The History of Stupidity in Poland. The historiographical pamphlets was the most important publication by Aleksander Bocheński. It was also one of the most representative reflections on the postwar trend of political realism in Poland. The journalistic reception of the first edition of this book in the 1940s proved the unpopularity of the thesis included in its contents. Criticism of insurrection trends in the Polish politics by the author met with opposition from both Marxists, non-party intellectuals in the country and on the emigration. Although the motives of Bocheński’s concepts were usually understood, they were rejected because they: serve the communists, are contrary to the Marxist doctrine or have not any moral foundation. These opinions constitute an important contribution to the views of the Polish intelligentsia on the political realism at the threshold of the Polish People’s Republic.

Keywords

PL

Aleksander Bocheński; historiografia; publicystyka; realizm polityczny; Aleksander Bocheński; historiografia; publicystyka; realizm polityczny

EN

Aleksander Bochenski; historiography; journalism; political realism

• Publisher: Uniwersytet Łódzki. Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego
• Journal: Przegląd Nauk Historycznych
• Year: 2018
• Volume: 17
• Issue: 2
• Pages: 203-223

Dates

published

2018-08-23

Contributors

author

Ariel Orzełek

• Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie, Wydział Humanistyczny, Instytut Historii, Zakład Historii Najnowszej

• https://orcid.org/0000-0001-5360-464X

References

• sygn. IPN BU 0648/74/1. [Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej w Warszawie [AIPN].
• Zespół Akt dotyczących Aleksandra Bocheńskiego, sygn. I/12. [Archiwum Katolickiego Stowarzyszenia Civitas Christiana [AKSCCh].
• Archiwum Łosiów z Niemiec [AŁN], sygn. 463, 484. [Archiwum Państwowe w Lublinie [APL].
• Garlicki A., Z tajnych archiwów, Warszawa 1993.
• Bobińska C., O przełom w nauce historycznej. Na marginesie narady historyków-marksistów, „Nowa Kultura” 1950, nr 2, s. 3.
• Bobińska C., Tradycje i teraźniejszość, „Nowe Drogi” 1947, nr 4, s. 72–91.
• Bocheński A., „Amocklauf”, „Polityka” 1939, nr 15, s. 1.
• Bocheński A., Analiza polityczna artykułu Jerzego Łojka, „Kierunki” 1958, nr 1, s. 6–7.
• Bocheński A., Drugi artykuł o margrabim, „Kierunki” 1958, nr 1, s. 1–2, 5, 7.
• Bocheński A., Dzieje głupoty w Polsce. Pamflety dziejopisarskie, Warszawa 1947.
• Bocheński A., Książka obroni się sama…, „Rzeczywistość” 1984, nr 45, s. 4.
• Bocheński A., List do redakcji, „Tygodnik Warszawski” 1948, nr 9, s. 8.
• Bocheński A., Motywy i postawy [Wypowiedź Aleksandra Bocheńskiego], „Kierunki” 1970, nr 48, s. 8.
• Bocheński A., O imperialiźmie, o Skiwskim i o sprawie żydowskiej, „Polityka” 1938, nr 9, s. 3.
• Bocheński A., Rozmyślania krytyczne. Błąd Zbigniewa Florczaka, „Kierunki” 1956, nr 2, s. 1, 12.
• Bocheński A., W sprawie „Dziejów głupoty”, „Kuźnica” 1948, nr 21, s. 11.
• Bocheński A., Wędrówki po dziejach przemysłu polskiego, cz. 2, Warszawa 1969.
• Bocheński A., Zygzakiem przez prasę. Prasa polska po hańbie czeskiej, „Polityka” 1939, nr 6, s. 8.
• Bocheński A., Bocheński A.M., Tendencje samobójcze narodu polskiego, Lwów 1925.
• Braun J., Bronię romantyzmu, „Tygodnik Warszawski” 1948, nr 7, s. 1.
• Braun J., Katolicyzm a machiawelizm, „Tygodnik Warszawski” 1948, nr 12, s. 1, 6.
• Cat-Mackiewicz S., Wunderkind. Rzecz o Adolfie Bocheńskim, Kraków 2017.
• Dutkiewicz J., Aleksander Bocheński: Dzieje głupoty w Polsce. Wyd. Panteon, Warszawa 1947, str. 330, „Myśl Współczesna” 1948, nr 4, s. 132–135.
• Dziewanowski W., O „Dziejach głupoty w Polsce”, „Teki Historyczne” 1948, t. II, nr 2, s. 69–79.
• Glosator, Z czasopism krajowych, „Wiadomości” 1975, nr 50, s. 5.
• Grabski A.F., Orientacje polskiej myśli historycznej. Studia i rozważania, Warszawa 1972.
• Jasienica P., Cień Machiawela, „Tygodnik Powszechny” 1947, nr 31, s. 6–7.
• Kieniewicz S., Nowy sąd nad historią, „Dziś i Jutro” 1947, nr 25, s. 1–2.
• Kisielewski S., Bocheńscy i Bocheński, „Tygodnik Powszechny” 1975, nr 39, s. 12.
• Kisielewski S., Felietony, t. I (Rzeczy małe), Warszawa 2013.
• Kisielewski S., Gwoździe w mózgu. Świąteczna karuzela, „Tygodnik Powszechny” 1959, nr 52, s. 12.
• Kisielewski S., Pod włos… Znowu diabeł, „Tygodnik Powszechny” 1946, nr 49, s. 12.
• Kisielewski S., Z literackiego lamusa, Kraków 1979.
• Koprowski J., Zgoda i niezgoda, „Perspektywy” 1984, nr 39, s. 24.
• Kozłowski H., Powrót „Dziejów głupoty”, „Rzeczywistość” 1984, nr 36, s. 6–7.
• Kozłowski H., Rozum przeciwko głupocie, „Rzeczywistość” 1984, nr 45, s. 4–5.
• Koźniewski K., Na marginesie »Dziejów głupoty w Polsce«, „Odra” 1947, nr 43–44, s. 6–7.
• Koźniewski K., Najnowsze wydanie książki Aleksandra Bocheńskiego znowu przechodzi bez echa. Dzieje głuchoty w Polsce, „Wiadomości Kulturalne” 1997, nr 2, s. 7.
• Koźniewski K., Zamek, „Tu i teraz” 1984, nr 37, s. 1, 9.
• Lewandowski J., «Dzieje przemysłu» Aleksandra Bocheńskiego, „Kultura” 1970, nr 9, s. 131–135.
• (m), Czy historycy są odpowiedzialni za naszą politykę, „Placówka” 1948, nr 3, s. 3.
• Meysztowicz J., Jeszcze „Dzieje głupoty”, „Dziś i Jutro” 1947, nr 22, s. 12.
• Micewski A., Dziennik idącego samotnie (czerwiec 1993 – wrzesień 1998), Warszawa 1998.
• Micewski A., Katolicy w potrzasku. Wspomnienia z peryferii polityki, Warszawa 1993.
• Michalski J., Grzechy sprzed lat, „Nowe Książki” 1984, nr 9, s. 13–16.
• Michnik A., Z dziejów honoru w Polsce. Wypisy więzienne, Paryż 1985.
• Miller J.N., „Tym gorzej dla faktów!”, „Warszawa” 1947, nr 10, s. 2.
• Mozołowski A., Dzieje głupoty nieśmiertelnej, „Polityka” 1984, nr 44, s. 7.
• Nie widzę wzrostu racjonalnych postaw… Z Aleksandrem Bocheńskim w 85-lecie urodzin rozmawia Karol Pastuszewski, „Kierunki” 1989, nr 33, s. 1, 7.
• O głupocie raz jeszcze. Rozmowa z Aleksandrem Bocheńskim, „Sztandar Młodych” 1986, nr 90, s. 1, 3.
• Osmańczyk E., Sprawy Polaków, Katowice 1946.
• Pannenkowa I., Czy nie za wiele pesymizmu?, „Tygodnik Warszawski” 1946, nr 34, s. 2.
• Pannenkowa I., Historia mistrzynią życia ale tylko prawdziwa. O racji stanu, ideologii, oraz mądrości i głupocie politycznej, „Przegląd Kulturalny” 1957, nr 12, s. 1, 8–9.
• Pannenkowa I., Mentorzy, „Tygodnik Warszawski” 1947, nr 49, s. 3–4.
• Pawicki H., [list do redakcji], „Dziś i Jutro” 1947, nr 28, s. 12.
• Pruszyński K., Margrabia Wielopolski, Warszawa 1946.
• Przegląd prasy literackiej. Historia, opozycja, postęp, „Gazeta Ludowa” 1947, nr 256, s. 5.
• Reguła W. [Rostworowski W.], Dzieje głupoty w Polsce, „Gazeta Ludowa” 1947, nr 180, s. 5.
• Rostworowski S. K., O szkołę politycznego myślenia, „Dziś i Jutro” 1947, nr 28, s. 3–4.
• Stomma S., Dostęp do Polski współczesnej, „Przegląd Kulturalny” 1956, nr 43, s. 6–7.
• Szczepański J., Czy naprawdę winni historycy?, „Kuźnica” 1948, nr 17, s. 7.
• Ulatowski J., Dzieje głupoty w Polsce, „Kultura” 1947, nr 2–3, s. 151–157.
• Wasiutyński W., Neougodowiec, „Myśl Polska” 1948, nr 7, s. 9.
• Wągiel P., Podzwonne dla głupoty, „Rzeczywistość” 1984, nr 41, s. 7.
• Weintraub W., Jak być mądrym wobec Rosji, „Wiadomości” 1947, nr 31, s. 1.
• Ziemkiewicz R.A., Złowrogi cień Marszałka, Lublin–Warszawa 2017.
• Żałosny mit realizmu. Z prof. Andrzejem Nowakiem, historykiem, publicystą rozmawia Marcin Makowski, „Do Rzeczy” 2017, nr 16, s. 69–71.
• Barycz H., O nowe drogi historiografii polskiej, „Nauka i Sztuka” 1946, t. II, s. 324–335.
• Bromke A., Poland’s Politics. Idealism vs Realism, Cambridge 1967.
• Engelgard J., Bolesław Piasecki 1939–1956, Warszawa 2015.
• Górny M., Przede wszystkim ma być naród. Marksistowskie historiografie w Europie środkowo-wschodniej, Warszawa 2007.
• Grabski A.F., Orientacje polskiej myśli historycznej. Studia i rozważania, Warszawa 1972.
• Kimla P., Etyka w realizmie politycznym, „Czasopismo Prawno-Historyczne” 2014, t. LXVI, z. 2, s. 303–314.
• Kimla P., Historycy-politycy jako źródło realizmu politycznego. Tukidydes – Polibiusz – Machiavelli, Kraków 2009.
• Kimla P., Realistyczne krytyki moralizatorstwa w polityce, [w:] Moralność i władza jako kategorie myśli politycznej, red. J. Justyński, A. Madeja, Warszawa 2011, s. 41–64.
• Kimla P., Realizm polityczny a Polska, [w:] Między sercem a rozumem. Romantyzm i realizm w polskiej myśli politycznej, red. A. Citkowska-Kimla, P. Kimla, E. Antipow, K. Konik, Kraków 2017, s. 41–64.
• Morgenthau H.J., Polityka między narodami. Walka o potęgę i pokój, Warszawa 2010.
• Mozgol R., Ryzykowna gra. Jak Aleksander Bocheński przyczynił się do powstania Dziś i Jutro, „Biuletyn Instytutu Pamięci Narodowej” 2007, nr 4, s. 84–92.
• Stobiecki R., Historiografia PRL. Ani dobra, ani mądra, ani piękna… Ale skomplikowana, Warszawa 2007.

Identifiers

DOI

10.18778/1644-857X.17.02.08