Krezowie herbu Przeginia – genealogia rodu

• Authors: Zbigniew Anusik

Title variants

Krezowie herbu Przeginia – genealogia rodu

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Przedmiotem badań podjętych przez Autora są dzieje rodu Krezów herbu Przeginia od końca XIV do XVII w. Była to średnioszlachecka rodzina małopolska, która największe znaczenie osiągnęła w pierwszej połowie XVI w. Losy rodu Krezów przyciągały uwagę badaczy głównie z tego powodu, że jeden z jego przedstawicieli – Mikołaj ożenił się z Anną Szafrańcówną z Pieskowej Skały, naturalną wnuczką króla Zygmunta I Starego. W żyłach potomków tej pary płynęła więc królewska krew. Pomimo tego zainteresowania, o dziejach tego rodu wiedziano dotąd niewiele. Autor skupił swoją uwagę na poszukiwaniach źródłowych, które umożliwiły mu opracowanie pełnej genealogii badanego rodu. W prezentowanym tu tekście udało się rozstrzygnąć niemal wszystkie kwestie, które pozostawały dotychczas nieznane. Autor ustalił, kim były żony dwóch najbardziej czynnych na forum publicznym prawnuków Zygmunta Starego, czyli Jana i Marcina Krezów. Udowodnił, że przypisywana dotąd Janowi córka Urszula była w istocie jego bratanicą. Odnalazł źródła, z których wynika, że drugi ze wspomnianych braci – Marcin pozostawił po sobie pięciu synów i pięć córek. Sprostował wreszcie szereg własnych pomyłek, wprowadzonych do obiegu naukowego w jego tekście poświęconym polskim potomkom Zygmunta Starego i Katarzyny Telniczanki.

EN

The subject of the research undertaken by the Author is the history of the Krezas family Przeginia coat of arms from the end of the 14th to the 17th century. It was the middle noble family of Minor Poland, which gained the greatest importance in the first half of the 16th century. The fate of the Krezas family attracted the attention of researchers mainly because one of its representatives – Mikołaj, married Anna Szafraniec of Pieskowa Skała, the natural granddaughter of King Sigismund I the Old. So in the veins of the descendants of this pair, royal blood flowed. Despite of this interest, little has been known about the history of this family. The Author focused his attention on the source search, which enabled him to elaborate the full genealogy of the studied family. In the text presented here, almost all issues that remained unknown until now have been resolved. The Author determined who were the wives of the two most active in the public forum of the great-grandchildren of Sigismund I the Old, i.e. Jan and Marcin Kreza. He proved that Urszula, who had been attributed to Jan as his own daughter so far, was in fact his niece. He found sources from which result that the other of the said brothers – Marcin, left five sons and five daughters. He finally corrected a number of his own mistakes, introduced to the scientific circuit in his text dedicated to the Polish descendants of Sigismund I the Old and Katarzyna Telniczanka.

Keywords

PL

Krezowie herbu Przeginia; genealogia; szlachta polska; potomkowie króla Zygmunta I Starego; Krezowie herbu Przeginia; genealogia; szlachta polska; potomkowie króla Zygmunta I Starego

EN

The Krezas Przeginia Coat of Arms; genealogy; Polish nobility in 15th–17th centuries; descendants of King Sigismund I the Old

• Publisher: Uniwersytet Łódzki. Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego
• Journal: Przegląd Nauk Historycznych
• Year: 2019
• Volume: 18
• Issue: 1
• Pages: 5-40

Dates

published

2019-08-28

Contributors

author

Zbigniew Anusik

• Uniwersytet Łódzki, Wydział Filozoficzno-Historyczny, Instytut Historii, Katedra Historii Nowożytnej

• https://orcid.org/0000-0002-5483-4970

References

• Archiwum Główne Akt Dawnych w Warszawie [AGAD], Metryka Koronna [MK] 14, 21, 78, 99, 111, 112, 133, 135, 138.
• Archiwum Główne Akt Dawnych w Warszawie [AGAD], Łęczyckie grodzkie, inskrypcje [ŁGI] 169, 175.
• Archiwum Główne Akt Dawnych w Warszawie [AGAD], Sieradzkie grodzkie, inskrypcje 149.
• Archiwum Główne Akt Dawnych w Warszawie [AGAD], Sieradzkie grodzkie, relacje 28a.
• Archiwum Narodowe w Krakowie [ANK], Castriensia Cracoviensia Inscriptiones [CCI] nr 89, 91, 115, 117, 118, 119, 145, 163, 172, 173, 175, 178, 182, 183, 187, 188, 192, 195, 217, 224
• Archiwum Państwowe w Łodzi [APŁ], Archiwum Leopoldów z Rzepiszewa [ALzRz] nr 13, 30, 54.
• Akta sejmikowe województwa krakowskiego, t. I (1572–1620), wyd. S. Kutrzeba, Kraków 1932.
• Die Metrikel der Universität Heidelberg von 1386 bis 1662, hrsg. G. Toepke, Bd. II, Heidelberg 1886.
• Niesiecki K., Herbarz polski, wyd. J.N. Bobrowicz, t. V, Lipsk 1840.
• Paprocki B., Herby rycerstwa polskiego, wyd. K.J. Turowski, Kraków 1858.
• Pawiński A., Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym. Źródła dziejowe, t. XIV, Małopolska, t. III, Warszawa 1886.
• Starowolski S., Monumenta Sarmatarum, Cracoviae 1655.
• Trepka Nekanda W., Liber generationis plebeanorum „Liber chamorum”, wyd. W. Dwo-rzaczek, J. Bartyś, Z. Kuchowicz, cz. 1 (Wstępy wydawców i tekst), Wrocław– Warszawa–Kraków 1963.
• Volumina legum, wyd. J. Ohryzko, t. II, Petersburg 1859.
• Źródła i materiały do dziejów szlachty województwa sandomierskiego w XVI–XVIII wieku, t. I (Rejestry pospolitego ruszenia szlachty sandomierskiej z XVII wieku), oprac. J. Pielas, Kielce 2009.
• Anusik Z., Królewska krew. Polscy potomkowie Zygmunta Starego i Katarzyny Telniczanki w czasach staropolskich, „Przegląd Nauk Historycznych” 2018, R. XVII, nr 2, s. 29–66.
• Anusik Z., The royal blood. Polish descendants of Sigismund I the Old and Katarzyna Telniczanka in old Polish times, „Przegląd Nauk Historycznych” 2018, R. XVII, nr 3, s. 29–66.38
• Biedrzycka A., Szafraniec Hieronim (Jarosz) z Pieskowej Skały, [w:] Polski słownik biograficzny, t. XLVI, Warszawa–Kraków 2009–2010, s. 436–439.
• Boniecki A., Herbarz polski, t. XII, Warszawa 1908.
• Chłapowski K., Realizacja reform egzekucji dóbr 1563–1665. Sprawa zastawów królewszczyzn małopolskich, Warszawa 1984.
• Kamiński A., Mikołaj z Jaroszowa zw. Kornicz lub Siestrzeniec, [w:] Polski słownik biograficzny, t. XXI, Wrocław 1976, s. 111–112.
• Kaniewska I., Przyłęcki Marian (Marcjan), [w:] Polski słownik biograficzny, t. XXIX, Wrocław 1986, s. 197–199.
• Kaniewska I., Szafraniec Stanisław z Pieskowej Skały, [w:] Polski słownik biograficzny, t. XLVI, s. 471–479.
• Kowalska H., Grzegorz z Żarnowca, [w:] Polski słownik biograficzny, t. IX, Wrocław–Warszawa–Kraków 1960–1961, s. 91–93.
• Kurdybacha Ł., Fogelweder Stanisław, [w:] Polski słownik biograficzny, t. VII, Kraków 1948–1958, s. 44–46.
• Kurtyka J., Latyfundium tęczyńskie. Dobra i właściciele (XIV–XVII wiek), Kraków 1999.
• Lesmaitis G., Schemat przeglądu wojsk Wielkiego Księstwa Litewskiego w Radoszkowicach, [w:] Studia z dziejów stosunków Rzeczypospolitej z Państwem Moskiewskim w XVI–XVIII wieku, red. M. Nagielski, K. Bobiatyński, P. Gawron, Zabrze–Tarnowskie Góry 2013, s. 31–55.
• Łukaszewicz J., Dzieje kościołów wyznania helweckiego w Litwie, t. I, Poznań 1842.
• Łukaszewicz J., O kościołach braci czeskich w dawnej Wielkopolsce, Poznań 1835.
• Machynia M., Sanguszko (Sanguszkowicz) Wasyl, kniaź z linii kowelskiej, [w:] Polski słownik biograficzny, t. XXXIV, Wrocław–Warszawa–Kraków 1992–1993, s. 513–514.
• Pielas J., Oleśniccy herbu Dębno w XVI–XVII wieku. Studium z dziejów zamożnej szlachty doby nowożytnej, Kielce 2007.
• Quirini-Popławska D., Kreza Mikołaj, [w:] Polski słownik biograficzny, t. XV, Wrocław–Warszawa–Kraków 1970, s. 295.
• Rawita-Witanowski M., Budka W., Ogniska reformacji w Chęcińskiem, II. Włoszczowa, „Reformacja w Polsce. Organ Towarzystwa do Badania Dziejów Reformacji w Polsce” 1926, R. IV, nr 13–16, s. 173–175.
• Schmitt H., Kilka uwag w sprawie rokoszu Zebrzydowskiego, „Roczniki Towarzystwa Przyjaciół Nauk Poznańskiego” [Poznań] 1865, t. III, s. 1–86.
• Słownik historyczno-geograficzny województwa krakowskiego w średniowieczu, cz. 1, z. 1, oprac. Z. Leszczyńska-Skrętowa, F. Sikora, Wrocław 1980.
• Słownik historyczno-geograficzny województwa krakowskiego w średniowieczu, cz. 1, z. 2, oprac. Z. Leszczyńska-Skrętowa, F. Sikora, J. Wiśniewski, przy współpracy J. Laberscheka, Wrocław 1985.
• Słownik historyczno-geograficzny województwa krakowskiego w średniowieczu, cz. 1, z. 3, oprac. J. Laberschek, Z. Leszczyńska-Skrętowa, F. Sikora, Wrocław 1985.39
• Słownik historyczno-geograficzny województwa krakowskiego w średniowieczu, cz. 1, z. 4, oprac. J. Laberschek, Z. Leszczyńska-Skrętowa, F. Sikora, J. Wiśniewski, Wrocław 1986.
• Słownik historyczno-geograficzny województwa krakowskiego w średniowieczu, cz. 2, z. 2, oprac. J. Kurtyka, J. Laberschek, Z. Leszczyńska-Skrętowa, F. Sikora, red. A. Gąsiorowski, Wrocław 1989.
• Słownik historyczno-geograficzny województwa krakowskiego w średniowieczu, cz. 2, z. 3, oprac. J. Kurtyka, J. Laberschek, Z. Leszczyńska-Skrętowa, F. Sikora, red. A. Gąsiorowski, Wrocław 1991.
• Słownik historyczno-geograficzny województwa krakowskiego w średniowieczu, cz. 3, z. 1, oprac. W. Bukowski, J. Kurtyka, J. Laberschek, Z. Leszczyńska-Skrętowa, F. Sikora, red. F. Sikora, Kraków 1994.
• Słownik historyczno-geograficzny województwa krakowskiego w średniowieczu, cz. 3, z. 2, oprac. W. Bukowski, J. Kurtyka, J. Laberschek, Z. Leszczyńska-Skrętowa, F. Sikora, red. F. Sikora, Kraków 1997.
• Słownik historyczno-geograficzny województwa krakowskiego w średniowieczu, cz. 3, z. 3, oprac. W. Bukowski, J. Kurtyka, J. Laberschek, Z. Leszczyńska-Skrętowa, F. Sikora, M. Wolski, red. F. Sikora, Kraków 2000.
• Słownik historyczno-geograficzny województwa krakowskiego w średniowieczu, cz. 3, z. 4, oprac. W. Bukowski, J. Laberschek, Z. Leszczyńska-Skrętowa, A. Marzec, F. Sikora, M. Wilamowski, M. Wolski, współpraca archeologiczna S. Kołodziejski, red. F. Sikora, Kraków 2003.
• Słownik historyczno-geograficzny województwa krakowskiego w średniowieczu, cz. 4, z. 1, oprac. W. Bukowski, J. Laberschek, Z. Leszczyńska-Skrętowa, A. Marzec, M. Wilamowski, M. Wolski, M. Zdanek, współpraca archeologiczna S. Kołodziejski, red. W. Bukowski, Kraków 2006.
• Słownik historyczno-geograficzny województwa krakowskiego w średniowieczu, cz. 4, z. 2, oprac. W. Bukowski, J. Laberschek, A. Marzec, M. Wolski, M. Zdanek, współpraca archeologiczna S. Kołodziejski, red. W. Bukowski, Kraków 2009.
• Słownik historyczno-geograficzny województwa krakowskiego w średniowieczu, cz. 4, z. 3, oprac. W. Bukowski, J. Laberschek, A. Marzec, M. Mikuła, K. Nabiałek, M. Wolski, M. Zdanek, red. W. Bukowski, Kraków 2011.
• Tazbir J., Bluźniercy, którzy uszli karze, „Nauka” 2011, nr 1, s. 7–16.
• Uruski S., Kosiński A.A., Włodarski A., Rodzina. Herbarz szlachty polskiej, t. VIII, Warszawa 1911.
• Wdowiszewski Z., Genealogia Jagiellonów i Domu Wazów w Polsce, Kraków 2005.
• Wijaczka J., Reformacja w miastach prywatnych w Koronie w XVI wieku, „Roczniki Dziejów Społecznych i Gospodarczych” 2016, t. LXXVII, s. 379–406.
• Wiśniewski J., Monografje dekanatu opoczyńskiego, Radom 1913, s. 10.
• Żołądź D., Studenci polscy z Korony i Litwy na uniwersytecie w Heidelbergu w okresie reformacji, „Rozprawy z Dziejów Oświaty” 1994, t. XXXVI, s. 3–17.

Identifiers

DOI

10.18778/1644-857X.18.01.01