Organizacja i rys działalności sądów polowych Naczelnego Dowództwa WP w przełomowym okresie wojny z Rosją sowiecką latem 1920 roku (część 2)

• Authors: Leszek Kania

Title variants

EN

Organization and outline of the activity of field courts of the High Command of the Polish Army at the turning point of war with Soviet Russia in the summer of 1920 (part 2)

RU

Организация и характеристика деятельности военных судов Главного командования Войска Польского в переломный период войны с советской Россией летом 1920 г. (часть 2)

Abstracts

EN

The article is a two-part law and historical sketch that presents the organization and outline of the activity of the field judiciary during the decisive events in the war with Soviet Russia in the summer of 1920. In this part of the article the author presents an outline of the organization and the activity of the field judiciary since the beginning of its existence to the beginning of July 1920. The justice service of the Polish army came into being as an integral part of the armed forces alongside with the creation of different departments and services of the Ministry of Military Affairs and the General Staff of the Polish Army in the autumn of 1918. The military courts were created since the first days of November 1918 in Cracow, Lublin, Warsaw and Cieszyn, while in Przemyśl and Lviv – since the end of November. In January 1919 the field courts were created at the commands of the great units of the Lithauanian-Belarusan Front. As a separate structure, the field judiciary came into being in spring 1919 and was part of the High Command of the Polish Army. Until September 1920, at the commands of large units and operation formations (divisions, brigades, operation groups, armies and fronts), as well as commands, garrisons and strongholds, about 60–70 field courts and several judicial and legal departments were created. Field courts played a subordinate, although remarkable role in the command system of large units and operation formations, and in keeping the discipline and internal cohesion of the army.

RU

Данная статья юридическо-исторической тематики состоит из двух частей, посвященных организации и описанию деятельности военных судов во время решающих событий войны с советской Россией летом 1920 г. В этой части статьи автор представляет характеристику организации и деятельности военных судов с начала их существования до начала июля 1920 г. Служба справедливости Войска Польского появилась как интегральная часть вооруженных сил, одновременно с созданием других организаций и служб Министерства Военных Дел и Генерального штаба Войска Польского осенью 1918 г. Военные суды создавались с первых чисел ноября 1918 г. в Кракове, Люблине, Варшаве и Чешине, а в конце ноября – в Пшемысле и Львове. В январе 1919 г. военные суды создавались при управлениях крупных подразделений Литовско-Белорусского фронта. В качестве отдельной структуры военные суды стали функционировать весной 1919 г. и являлись частью Главного командования Войска Польского. До сентября 1920 г. при управлениях крупных подразделений и оперативных отрядов (дивизий, бригад, оперативных групп, армии и фронтов), а также управлении этапов, гарнизонов и крепостей было создано около 60–70 военных судов, а также более десятка юридических отделов судебного департамента. Военные суды выполняли служебную, но значимую функцию в системе командования крупными формированиями и оперативными отрядами с точки зрения поддержания системы наказаний и внутренней целостности армии.

PL

Prezentowany artykuł jest dwuczęściowym szkicem prawno-historycznym, który przedstawia organizację i rys działalności sądownictwa polowego w czasie decydujących rozstrzygnięć w wojnie z Rosją Sowiecką latem 1920 r. W tej części artykułu autor przedstawia rys organizacji i działalności sądownictwa polowego od początku jego istnienia do początków lipca 1920 r. Służba sprawiedliwości Wojska Polskiego powstała jako integralna część sił zbrojnych równolegle z utworzeniem innych agend i służb Ministerstwa Spraw Wojskowych i Sztabu Generalnego WP jesienią 1918 r. Sądy wojskowe były tworzone od pierwszych dni listopada 1918 r. w Krakowie, Lublinie, Warszawie i Cieszynie, w końcu listopada zaś w Przemyślu i Lwowie. W styczniu 1919 r. sądy polowe tworzono przy dowództwach wielkich jednostek Frontu Litewsko-Białoruskiego. Jako wyodrębniona struktura sądownictwo polowe powstało wiosną 1919 r. i stanowiło część Naczelnego Dowództwa WP. Do września 1920 r. przy dowództwach wielkich jednostek i związków operacyjnych (dywizji, brygad, grup operacyjnych, armii i frontów) oraz dowództw etapów, garnizonów i twierdz zostało utworzonych ok. 60–70 sądów polowych oraz kilkanaście referatów sądowo-prawnych. Sądy polowe pełniły rolę służebną, acz znaczącą, w systemie dowodzenia wielkimi jednostkami i związkami operacyjnymi w utrzymaniu karności i wewnętrznej spoistości wojska.

Keywords

PL

sąd wojenny; sędzia wojskowy; wyrok śmierci; pluton egzekucyjny; dyscyplina wojskowa; prawo wojenne

EN

war court; military judge; death sentence; firing squad; military discipline; war law

RU

военный суд; армейский судья; смертная казнь; расстрельная рота; дисциплина

• Publisher: Wojskowe Biuro Historyczne
• Journal: Przegląd Historyczno-Wojskowy
• Year: 2019
• Volume: XX (LXXI)
• Issue: 1 (267)
• Pages: 75-118

Dates

published

2019

Contributors

author

Leszek Kania

• Uniwersytet Zielonogórski

• https://orcid.org/0000000188385651

References

• Bitwa Lwowska 25 VII – 18 X 1920. Dokumenty operacyjne, cz. I: (25 VII – 5 VIII), wybór, oprac. i red. M. Tarczyński et al., Warszawa 2002.
• Bizan S., Powiat i miasto Brodnica w walkach o niepodległość 1914–1920 rok, t. 2, Brodnica 1939.
• Borek P., Działalność siedleckiego komitetu wojskowo-rewolucyjnego w sierpniu 1920 roku, „Komunizm: System – Ludzie – Dokumentacja. Rocznik Naukowy” 2014.
• Borek P., Komitety rewolucyjne na południowym Podlasiu podczas wojny polsko-bolszewickiej (sierpień 1920 r.), „Podlaski Kwartalnik Kulturalny” 2010, nr 3.
• Cygan J., Cygan W. K., Rok 1920 na Ziemi Mińskiej, Mińsk Mazowiecki 2010.
• Gaulle de Ch., Bitwa o Wisłę. Dziennik działań wojennych oficera francuskiego, „Zeszyty Historyczne” 1971, nr 9.
• Goclon J. A., Wojna z bolszewicką Rosją o niepodległość Polski (1919–1920), Wrocław 2003.
• Gołębiewski G., Obrona Płocka przed wojskami bolszewickimi 18–19 sierpnia 1920 r., Płock 2015.
• Gołębiewski G., Więzienie płockie w sierpniu 1920 r., „Notatki Płockie” 2015, nr 1.
• Gontarek A., Żydzi Mińska Mazowieckiego w latach 1918–1939, Lublin 2015.
• Grzybowski M., Wojna polsko-rosyjska w 1920 r. w Płocku i na Mazowszu. Studium historyczno-pastoralne, Płock 1990.
• Haller J., Pamiętniki z wyborem dokumentów i zdjęć, Londyn 1964.
• Izdebski J., Działania wojenne na Podlasiu w sierpniu 1920 r., Siedlce 1991.
• Jeśman C., Choroby zakaźne w Wojsku Polskim w wojnie sowiecko-polskiej 1918–1921, Łódź 2009.
• Juszkiewicz R., Działania militarne na Mazowszu Północnym i w korytarzu pomorskim 1920 roku, Mława 2011.
• Kania L., Wyroki bez apelacji. Sądy polowe w Wojsku Polskim w czasie wojny z Rosją Sowiecką 1919–1921, Zielona Góra 2019.
• Kuligowski J., Mińsk Mazowiecki i okolice podczas Bitwy Warszawskiej 1920 r., „Rocznik Mińsko-Mazowiecki” 2000, nr 6.
• Landau Z., Maksymilian Landau, „Polski Słownik Biograficzny” 1971, t. 16.
• Longchamps de Bèrier B., Ochrzczony na szablach powstańczych. Wspomnienia (1884–1914), Wrocław 1983.
• Niemojewski J., Podstawy prawne wyroków sądów wojskowych rosyjskich w powstaniu 1863 r. na terytorjum Królestwa Polskiego. Szkic prawno-historyczny, Lublin 1925.
• Odziemkowski J., Piechota polska w wojnie z Rosją bolszewicką 1919–1920, Warszawa 2010.
• Sąsiedzi wobec wojny 1920 roku, wyb. dokumentów i oprac. J. Cisek, Londyn 1990.
• Suliński J., Żandarmeria organ bezpieczeństwa armii 1918–1945, Warszawa 2003.
• Szczepański J., Płock podczas wojny polsko-rosyjskiej 1920 roku, „Notatki Płockie” 1993, nr 2.
• Szczepański J., Wojna 1920 roku w powiecie pułtuskim, Pułtusk 1990.
• Wyszczelski L., Wojsko Polskie w latach 1918–1921, Warszawa 2006.
• Wawrzyński T., Dowództwa frontów 1919–1920, „Biuletyn Wojskowej Służby Archiwalnej” 1997, nr 20.
• Zawadzki W., Pomorze 1920, Warszawa 2015.
• Żarkowski P., Polska sztuka wojenna w okresie bitwy warszawskiej. Front Środkowy w działaniach manewrowych w sierpniu 1920 r., Warszawa 2004.
• „Kurier Płocki”, 10 IX 1920.
• „Kurier Płocki”, 29 VIII 1920.
• „Rzeczpospolita”, 17 IX 1920.

Identifiers

DOI

10.32089/WBH002

Biblioteka Nauki

1918336