Jerzy Jeremiasz Łopatto i jego Notatnik

• Authors: Maria Emilia Zajączkowska-Łopatto

Title variants

EN

Jerzy Jeremiasz Lopatto and His Notebook

• Languages of publication: PL

Abstracts

RU

Jerzy Jeremiasz Łopatto (1896-1978) był piątym dzieckiem Józefa i Raisy z Juchniewiczów. Ukończył szkołę podchorążych w Odessie, walczył na frontach I wojny światowej, dwa razy ciężko ranny, wraz z bratem Aleksym walczył w pociągu pancernym „Na Moskwu”. Do Wilna wrócił w 1924 r. Ożenił się z Zofią Kobecką w 1926 i założył biuro melioracyjne. W 1934 r. przejechał wraz z żoną i trzema synami do majątku Szyłele w gminie Mejszagoła. Był dobrym gospodarzem, życzliwym sąsiadem, założyli z okolicznymi ziemianami kółko rolnicze. W nocy z 2 na 3 sierpnia 1940 r. przyjechało NKWD i zabrali go do więzienia Łukiszki w Wilnie. Oskarżony za przynależność do polskiej partii OZON (Obóz Zjednoczenia Narodowego), jako ziemianin na 140 ha dostał wyrok 8 lat( isprawitelno=trudowogo lagiera) poprawczego lagru pracy. Wywieziono go do Workuty. Wyszedł z lagru we wrześniu 1941 r. po podpisaniu przez gen. W. Sikorskiego układu z ambasadorem Iwanem Majskim w Londynie o wznowieniu stosunków dyplomatycznych polsko-sowieckich i utworzeniu armii polskiej w ZSRR.( Zwanego potocznie Paktem Sikorski – Majski) Dostał zaświadczenie ważne 3 miesiące, stwierdzające, że jest obywatelem polskim i udaje się do Buzułuku, gdzie zaczynały się formować Polskie Siły Zbrojne gen. W. Andersa. Zaciągnął się jako starszy szeregowy. Po opuszczeniu terytorium sowieckiego 30 marca 1943 r. zaczyna pisać „Notatnik”, nazwany „listy niewysłane” przedstawiając swoje losy dla żony i synów. Ten „Notatnik” ma 154 strony pisane wiecznym piórem Opisuje drogę jaką przebył : więzienie w Wilnie, pracę w lagrze, dojazd do Kołtubianki, a potem przez Guzar w Uzbekistanie, do Pahlevi w Iranie, Irak, Palestynę do Egiptu, skąd został oddelegowany do Anglii. Tam po ukończeniu kursów został przyjęty do Royal Air Force do Dywizjonu Budowy Lotnisk Nr 5029 /P/ w Portreath w Kornwalii i przerzucony do Brytyjskiej Strefy Okupacyjnej w Quakenbrücku. Ostatni zapis ma datę 31.XII 1946. Tam, w maju 1946 r. odszukał go najstarszy syn Emanuel i został wysłany do Florencji. Sierżant Jerzy Łopatto P-707496 pełnił służbę na stanowisku kierownika technicznego w Lotnictwie Polskim pod dowództwem brytyjskim w Anglii od 21 IV 1944 do 12 III 1947 i został zdemobilizowany wskutek przeniesienia go do Polskiego Korpusu Demobilizacyjnego (R.A.F). Nie doczekawszy się na przyjazd Żony i dwóch synów niepełnoletnich Jerzy Lopatto postanowił pojechać do nich do Wrocławia, aby się nimi zaopiekować.

EN

Jerzy Jeremiasz Lopatto (1896-1978) was the fifth child of Jozef Lopatto and his wife Raisa nee Juchniewicz. He graduated from cadet school in Odessa, fought at the front in World War I, was twice seriously wounded and fought alongside his brother Aleksy on the “Na Moskvu” (“To Moscow”) armoured train. In 1924 he came back to Vilnius, where he married Zofia Kobecka in 1926 and started his own land drainage office. In 1934 he moved with his wife and three sons to the Szylele estate in Mejszagoła district. He was a good landlord and a kind neighbour. He established a farmers’ association representing local landowners. On 3rd August 1940 NKVD arrested him in the middle of the night and sent him to Lukiszki prison in Vilnius. Accused of being a member of the Polish OZN Party (“Camp of National Unity”), being the landowner of 140 hectares of land, he was sentenced to 8 years in a corrective labour camp and was transported to Vorkuta. He was released from the labour camp in September 1941 after General W. Sikorski had signed an agreement in London with ambassador Iwan Majski restoring Polish-Soviet diplomatic relations and forming a Polish army in the USSR (the Sikorski–Majski Agreement). Jerzy Łopatto was issued a certificate valid for 3 months, confirming that he was of Polish nationality and was going to Buzuluk, where Polish armed forces were being assembled under the command of General W. Anders. He enlisted as a senior private. After leaving Soviet territory on 30th March 1943 he began writing his “Notebook”, entitled “Unsent Letters”, in which he described his wartime experiences to his wife and sons. This notebook consists of 154 pages written with a fountain pen. He describes the long journey he made: prison in Vilnius, work at the labour camp, the journey to Koltubianka, and then through Guzar in Uzbekistan to Pahlevi in Iran, and from there onto Iraq, Palestine and Egypt, from where in turn he was assigned to England. After having completed suitable courses, he was admitted to the Battalion of Airport Construction No. 5029/P/ of the Royal Air Force in Portreath/Cornwall and transferred to the British occupation zone in Quakenbrueck. The closing entry in the notebook was written in Quakenbrueck on 31st December 1946. There, in May 1946, his eldest son Emanuel found him and from there the young man was sent to his uncle in Florence. Sergeant Jerzy Lopatto P-707496 was on duty as a technical manager in the Polish Air Forces under British command in England from 21st April 1944 to 12th March 1947 and was demobilised as a result of being transferred to the Polish Demilitarization Corps (R.A.F). Having waited in vain for his wife and two under-age sons to reach Western Europe Jerzy Lopatto eventually decided to return to the family in Wroclaw in Poland in order to take care of them.

Keywords

EN

Jerzy Łopatto; Lukishki prison; Vilnius; the Vorkutastroj forced labor camp; Koltubianka; the Second Polish Corps; the Royal Air Force; British occupation zone; Quakenbrück

• Publisher: Bitik. Oficyna Wydawnicza Związku Karaimów Polskich
• Journal: Almanach Karaimski
• Year: 2015
• Volume: 4
• Pages: 217-265

Dates

published

2015-12-30

Contributors

author

Maria Emilia Zajączkowska-Łopatto

References

• Abkowicz M., Sulimowicz A. (2010), Karaj jołłary - karaimskie drogi. Karaimi w dawnej fotografii, Bitik, Wrocław.
• Abrahamowicz-Pilecka, H. (2011a), Niezwykła historia miłosna, „Awazymyz“ (4 (33)), s. 16–17.
• Abrahamowicz-Pilecka, H. (2011b), Portret damy, „Awazymyz“ (1 (30)), s. 4–7.
• Davatc V. (1921), Na Moskvu, Tipografiâ Akc. O-va I. Rirahovskij, Pariž.
• Davies N. (1991), Boże Igrzysko. Historia Polski, Kraków, t. 2.
• Jasiewicz K. (1997), Zagłada polskich Kresów. Ziemiaństwo polskie na Kresach Północno-Wschodnich Rzeczypospolitej pod okupacją sowiecką 1939-1941 studium z dziejów zagłady dawnego narodu politycznego, Oficyna Wydawnicza Volumen; Instytut Studiów Politycznych PAN, Warszawa. Historia najnowsza.
• Kalbarczyk S. (1993-), Wykaz łagrów sowieckich miejsc przymusowej pracy obywateli polskich w latach 1939-1943, Główna Komisja Badania Zbrodni Przeciwko Narodowi Polskiemu, Instytut Pamięci Narodowej, Warszawa.
• Kiersnowski R. (2007), Tam i wtedy. W Podweryszkach, w Wilnie i w puszczy 1939 – 1945, Instytut Historii PAN, Warszawa.
• Kotow, P. (2000), Stołypinowski wagon…, „Autograf“ (6), s. 25.
• Lazer D. (1994), Frezje, mimoza i róże. Szkice polskie z lat 1933 – 1974, Awiwa Dwir, Tel Awiw.
• Lopatto M. (2015), Â ne gost’, ne hozâin – liš imâ, Vodolej, Moskva. Molodaâ Italiâ.
• Łopatto E. W. (2001), Byle na Zachód, Nakład autora, Warszawa.
• Łopatto, R. (2011), Jak z wilnianina stałem się wrocławianinem, „Awazymyz“ (4 (33)), s. 10–15.
• Łopatto, Z. (2008), Samochodem z Wilna do Florencji – lato 1933 r., „Awazymyz“ (1 (18)), s. 5–7.
• Maškievič, T. (2010), Dva druga, dva poeta…, „Awazymyz“ (4 (29)), s. 12.
• Masłoń, K. (6 VI 1998), Krok po kroku. Rozmowa Krzysztofa Masłonia z Dymitrem Stołypinem, „Rzeczpospolita“, 6 VI 1998, s. 13–14, dostępny na: http://archiwum.rp.pl/artykul/178240-Krok-po-kroku.html (otwarty 11 listopada 2015 r.).
• Skarga B. (2008), Po wyzwoleniu (1944 – 1956), Znak, Kraków.
• Sulkiewicz K., Bartkowiak-Drobek I. (1995), Tułacze dzieci. Exiled children, Muza, Warszawa.
• Topolski J. (1995), Historia Polski od czasów najdawniejszych do 1990 roku, Kopia, Warszawa.
• Zajączkowska-Abrahamowicz, M. (2011), Vita brevis, „Awazymyz“ (1 (30)), s. 8.
• Zajączkowska-Łopatto, M.-E. (2011), Droga Jerzego Łopatto, „Awazymyz“ (4 (33)), s. 4–9.
• Zajączkowska-Łopatto, M.-E. (2015), Poświęcenie i ofiara. Mecenas Izaak Zajączkowski, „Awazymyz“ (1 (46)), s. 4–8.

Identifiers

DOI

10.33229/ak.2015.04.14