Otyłość dziecięca w perspektywie psychospołecznej. Rola edukacji żywieniowej.

• Authors: Agata Pietrzak

Title variants

EN

Childhood Obesity in a Psychosocial Perspective. The Role of Nutrition Education

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Celem niniejszego opracowania jest zwrócenie uwagi na psychospo- łeczne aspekty nieprawidłowej wagi u dzieci, ze szczególnym uwzględ- nieniem znaczenia edukacji żywieniowej. Wskazano na zasadność poszerzania programów edukacyjnych o rozpoznawanie mechanizmów psychospołecznych oddziałujących na dziecko otyłe oraz projektowania interwencji pod tym kątem. Artykuł pełni funkcję informacyjną oraz edukacyjną, stanowiąc wprowadzenie i zaproszenie do szerszych rozważań w podjętym obszarze tematycznym. W pierwszej części przytoczono bieżące dane dotyczące występowania otyłości u dzieci oraz dokonano objaśnień terminologicznych wraz z przybliżeniem klasyfikacji otyłości stosowanej w praktyce klinicznej. Następnie scharakteryzowano zjawisko odżywiania emocjonalnego wraz z objaśnieniem głównych teorii powstawania tego mechanizmu i omówieniem uwarunkowań emocjonalnych mających wpływ na rozwój otyłości dziecięcej. W dalszej części opracowania zaprezen- towano psychospołeczne następstwa otyłości w formie negatywnych postaw w stosunku do dzieci otyłych w środowisku szkolnym. Objaśniono znaczenie edukacji żywieniowej w profilaktyce otyłości dziecięcej oraz zwrócono uwagę na zasadność rozszerzania jej o interwencje psychospołeczne. W zakończeniu odniesiono się do korzyści, jakie dla zdrowia fizycznego i psychicznego dzieci niosą programy edukacyjne zaprojektowane przez zespoły interdyscyplinarne, uwzględniające rolę m.in. psychologów i nauczycieli.

EN

The aim of this paper is to draw the readers’ attention to psychosocial aspects of excessive weight gain in children, with a special emphasis on the importance of nutrition education. The article indicates the appropriateness of extending educational programs by adding the knowledge of psychosocial mechanisms that affect obese children and implementing proper interventions. This text is of a theoretical and informative nature, and it constitutes a kind of introduction and invitation to further deliberations on this subject. The first part of the article presents current data related to obesity among children, terminological explanations and obesity classification used in clinical practice. Then, the author describes the phenomenon of emotional eating with an explanation of the main theories concerning the occurrence of this mechanism and emotional conditions affecting childhood obesity. The further part of the study describes psychosocial consequences of obesity in the form of negative attitudes towards obese children in the school environment. The importance of nutrition education in the prevention of obesity is explained, and the appropriateness of extending it to psychosocial interventions is presented. In the summary, reference is made to the advantages of educational programs designed by interdisciplinary teams for the physical and mental health of children, including the important role of psychologists and teachers.

Keywords

PL

otyłość dziecięca; edukacja żywieniowa; odżywianie emocjonalne; profilaktyka otyłości; interwencje psychospołeczne; radzenie sobie z trudnymi emocjami; obesity prevention; psychosocial interventions; coping with difficult emotions; otyłość dziecięca; edukacja żywieniowa; odżywianie emocjonalne; profilaktyka otyłości; interwencje psychospołeczne; radzenie sobie z trudnymi emocjami; obesity prevention; psychosocial interventions; coping with difficult emotions

EN

childhood obesity; nutrition education; emotional eating

• Publisher: Akademia Ignatianum w Krakowie, Instytut Nauk o Wychowaniu, ul. Kopernika 26, 31-501 Krakow, Poland
• Journal: Edukacja Elementarna w Teorii i Praktyce
• Year: 2020
• Volume: 15
• Issue: 4(58)
• Pages: 23-37

Dates

published

2020-11-21

Contributors

author

Agata Pietrzak

References

• Brezinka V. (1992). Conservative Treatment of Childhood and Adolescents Obesity, „International Review of Health Psychology”, nr 22(1).
• Chalcarz W., Hodyr Z., Śrama A. i in. (1997). Wybrane aspekty odżywiania i stylu życia otyłych kobiet, „Nowa Medycyna”, nr 4(15) s. 24-32.
• Cogan J.C., Ernsbereger P. (1999). Dieting, Weight and Health: Reconceptualizing Research and Policy, „Journal of Social Issues”, nr 55(2), s. 187-205, DOI:10.1111/0022-4537.00112.
• Contento I. (2018). Edukacja żywieniowa, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Eisenberg M., Neumark-Sztainer D., Story M. (2003). Associations of Weight-based Teasing and Emotional Well-being Among Adolescents, „Archives of Pediatrics and Adolescent Medicine”, nr 157(8), s. 733-738, DOI:10.1001/archpedi.157.8.733.
• Fijałkowska A., Oblacińska A., Stalmach M. (red.). (2017). Nadwaga i otyłość u polskich 8-latków w świetle uwarunkowań biologicznych, behawioralnych i społecznych. Raport z międzynarodowych badań WHO Childhood Obesity Surveillance Initiative (COSI). Warszawa: Instytut Matki i Dziecka, s. 9-25.
• Geier A., Foster G., Womble L., McLaughlin J., Borradaile K. i in. (2007). The Relationship Between Relative Weight and School Attendance Among Elementary Schoolchildren, „Obesity”, nr 15(8) s. 2157-2161, DOI: 10.1038/oby.2007.256.
• Greeno C.G., Wing RR. (1994). Stress-induced Eating, „Psychological Bulletin”, nr 115(3), s. 444-464, DOI: 10.1037/0033-2909.115.3.444.
• Grzywacz R. (2014). Wybrane aspekty występowania nadwagi i otyłości u dzieci i młodzieży szkolnej, „Medycyna Rodzinna”, nr 2, s. 64-69.
• International Obesity Task Force (2004). Childhood report. IASO Newsletter, nr 6, s. 10-11.
• Izdebski P., Rucińska-Niesyn A. (2009). Psychologiczne uwarunkowania otyłości u dzieci – rola rodziny, „Rocznik Naukowy Kujawsko-Pomorskiej Szkoły Wyższej w Bydgoszczy. Transdyscyplinarne Studia o Kulturze (i) Edukacji”, nr 4, s. 149-159.
• Jablow M. (1993). Na bakier z jedzeniem. Anoreksja, bulimia, otyłość. Przewodnik dla rodziców, tłum. M. Przylipiak, Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, s. 86-105.
• Jarosz M. (2010). Praktyczny podręcznik dietetyki. Warszawa: Instytut Żywności i Żywienia, s. 143-150.
• Juruć A., Bogdański P. (2010). Otyłość i co dalej? O psychologicznych konsekwencjach nadmiernej masy ciała, „Forum Zaburzeń Metabolicznych”, nr 4(1), s. 210-219.
• Killgore W.S.D., Yurgelun-Todd D.A. (2006). Affect Modulates Appetite-related Brain Activity to Images of Food, „International Journal of Eating Disorders”, nr 39, s. 357-363, DOI: 10.1002/eat.20240.
• Kozłowska K., Śnieżek A., Winiarska-Mieczan A., Rusinek-Prystupa E., Kwiecień M. (2017). Wpływ czynników stresogennych na odżywianie, „Problemy Higieny i Epidemiologii”, nr 98(1), s. 57-62.
• Kupczak-Wiśniowska B., Borgosz J., Podsiadło B., Serzysko B., Jędrkiewicz E. (2017). Otyłość u dzieci – problem współczesnego społeczeństwa, „Pielęgniarstwo XXI wieku”, nr 1, s. 44-50, DOI: 10.1515/pielxxiw-2017-0007.
• Leksy K. (2013). Otyłość jako wyznacznik psychospołecznego funkcjonowania dzieci i młodzieży w środowisku szkolnym, [w:] K. Borzucka-Sitkiewicz, K. Kowalczewska-Grabowska (red.), Profilaktyka wybranych problemów zdrowotnych, Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, s. 79-109.
• Liberska H., Boniecka K. (2013). Postawy rodzicielskie rodziców dzieci otyłych i z nadwagą, „Journal of Health Sciences”, nr 3(13), s. 419-432.
• ---
• Makara-Studzińska M., Buczyjan A., Morylowska J. (2007). Jedzenie – przyjaciel i wróg. Korelaty psychologiczne otyłości. Przegląd piśmiennictwa, „Zdrowie Publiczne”, nr 117(3), s. 392-396.
• Małecka-Tendera E., Koehler B., Ramos A. i wsp. (1989). Wpływ otyłości znacznego stopnia na stan emocjonalny dziecka, „Wiadomości Lekarskie”, nr 42, s. 234-237.
• Oblacińska A. (2013). Podstawy teoretyczne nadwagi i otyłości u dzieci i młodzieży, [w:] A. Oblacińska (red.), Wspieranie dziecka z nadwagą i otyłością w społeczności szkolnej, Warszawa: Ośrodek Rozwoju Edukacji, s. 7-12.
• O‘Brien K., Hunter J., Banks M. (2007). Implicit Anti-fat Bias in Physical Educators: Physical Attributes, Ideology and Socialization, „International Journal of Obesity”, no. 31(2), s. 308-314, DOI: 10.1038/sj.ijo.0803398.
• Pietrzykowska E., Wierusz-Wysocka B. (2008). Psychologiczne aspekty nadwagi, otyłości i odchudzania się, „Polski Merkuriusz Lekarski”, nr 24(143), s. 472-476.
• Puhl R. M., Latner J.D. (2007). Stigma, Obesity, and the Health of the Nation’s Children, „Psychological Bulletin”, no. 133(4), s. 557-580, DOI: 10.1037/0033-2909.133.4.557.
• Pyrżak B., Fajęcka-Dembińska E. (1995). Klasyfikacja otyłości, [w:] A. Oblacińska, B. Woynarowska (red.), Otyłość. Jak leczyć i wspierać dzieci i młodzież, Warszawa: Instytut Matki i Dziecka, s. 39-40.
• Radoszewska J. (1994). Z badań nad tożsamością osób otyłych, „Nowiny Psychologiczne”, nr 4, s. 87-91.
• Radoszewska J. (2000). Jestem gruby, więc jestem, „Nowiny Psychologiczne”, nr 1, s. 65-73.
• Sikorska – Wiśniewska G. (2007). Nadwaga i otyłość u dzieci i młodzieży, „Żywność. Nauka. Technologia. Jakość”, nr 6(55), s. 71-80.
• Silveira J., Taddei J., Guerra P., Nobre M. (2013). The Effect of Participation in School-based Nutrition Education Interventions on Body Mass Index: A Meta-analysis of Randomized Controlled Community Trials, „Preventive Medicine”, nr 56(3-4), s. 237-243, DOI:10.1016/j.ypmed.2013.01.011.
• Szanecka E., Małecka-Tendera E. (2006). Zmiana nawyków żywieniowych a problem otyłości u dzieci, „Endokrynologia, Otyłość, Zaburzenia Przemiany Materii”, nr 2(3), s. 102-107.
• Tabak I. (2006). Psychospołeczne skutki otyłości, [w:] A. Oblacińska, I. Tabak (red.), Jak pomóc otyłemu nastolatkowi? Rola pielęgniarki szkolnej i nauczyciela wychowania fizycznego we wspieraniu młodzieży z nadwagą i otyłością, Warszawa: Instytut Matki i Dziecka, s. 31-35.
• Wnuk B., Gomuła A., Szwarc-Woźniak J. (2013). Otyłość – problem społeczny, [w:] A. Borusiewicz, J. Łodzińska, M. Pawłowski (red.), Otyłość jako rosnący problem społeczeństwa. Zeszyty Naukowe nr 50, Łomża: Wydawnictwo Wyższej Szkoły Agrobiznesu w Łomży, s. 103-111.
• World Health Organization (2006), Obesity and overweight, http://www.who.int/media-centre/factsheets/fs311/en/ [dostęp: 11.07.2020].
• Woynarowska B. (2010). Otyłość, [w:] B. Woynarowska (red.), Uczniowie z chorobami przewlekłymi. Jak wspierać ich rozwój, zdrowie i edukację, Warszawa: PWN, s. 179-192.
• ---
• Woynarowska B. (2017). Edukacja żywieniowa, [w:] B. Woynarowska (red.), Edukacja zdrowotna, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, s. 365-378.

Identifiers

DOI

10.35765/eetp.2020.1558.02