Znaczenie muzyki kościelnej w historii Kościoła

• Authors: Robert Tyrała

Title variants

EN

The Importance of Church Music in the History of the Church

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Jeśli spojrzymy na wieki istnienia Kościoła, to od samego początku dostrzeżemy prawdę o tym, że on nie mówił, ale śpiewał swoją mod­litwę – najpierw psalmami, następnie usystematyzował ją w dosko­nały sposób w chorale gregoriańskim, kolejno pojawiła się polifonia. W pewnym momencie dopuszczono do liturgii organy oraz inne in­strumenty. Dopiero w XX w. do liturgii wprowadzono w sposób ofi­cjalny śpiew wiernych podczas liturgicznych celebracji. Przez przeszło 2000 lat istnienia chrześcijaństwa ten muzyczny język był niezwykle bogaty i różnorodny, jak to zostało przedstawione w poniższym arty­kule. Zawsze też należy się wszystkim zatroskanym o kształt i jakość muzycznej szaty liturgii wdzięczność. Dlatego słowa na zakończe­nie nowej instrukcji Episkopatu Polski o muzyce są bardzo wymow­nym sygnałem do dbałości o jej jakość: „biskupi wyrażają wdzięcz­ność wszystkim zatroskanym o wysoki poziom muzyki kościelnej. Zobowiązują do zapoznania się z treścią instrukcji oraz starannego jej przestrzegania wszystkich odpowiedzialnych za muzykę kościelną w Polsce, w tym szczególnie duszpasterzy, organistów, katechetów, dy­rygentów zespołów śpiewaczych i instrumentalnych, członków chó­rów kościelnych, kompozytorów. Równocześnie zachęcają do twórczej współpracy wszystkich, dla których piękno liturgii jest nadrzędną ideą artystycznej działalności” (II IEP 65). Ważne jest zatem nie tylko od­działywanie i znaczenie muzyki w Kościele dzisiaj i w historii, stanowi ono także wyzwanie dla przyszłych pokoleń chrześcijan.

EN

If we take a look at the centuries-long history of the Church, we will see the truth that she did not speak, but sang her prayer from the very beginning. First, there were psalms, then systematized in a perfect way in the Gregorian chanting, succeeded by polyphony. At one point, or­gans were admitted to the liturgy by Church authorities along with other instruments. It was only in the twentieth century that singing of the faithful was officially introduced to the liturgy. For more than 2000 years of its existence, the Christian musical language was ex­tremely rich and diverse, as shown in this article. Moreover, we should be eternally grateful to all those who care about the shape and qual­ity of the musical liturgical garment. Therefore, the final words of the new Polish Episcopate Instruction on music are a very meaningful sig­nal of care for its high level: “the bishops express their gratitude to all those concerned about the high quality of church music. They oblige all those responsible for church music in Poland, especially priests, organists, catechists, conductors of singing and instrumental ensem­bles, members of church choirs, and composers to familiarize them­selves with the contents of the Instruction and to carefully observe it. At the same time they encourage creative cooperation of all those for whom the beauty of the liturgy is the overriding idea of artistic activity” (II IEP 65). So not only is the impact and significance of music in the Church important today and throughout history, but it is also a chal­lenge for future generations of Christians.

Keywords

PL

muzyka kościelna; liturgia; znaczenie w historii; Kościół; chorał gregoriański; polifonia dawna i współczesna; śpiew wiernych; instrumenty muzyczne w celebrowanej liturgii; muzyka kościelna; liturgia; znaczenie w historii; Kościół; chorał gregoriański; polifonia dawna i współczesna; śpiew wiernych; instrumenty muzyczne w celebrowanej liturgii

EN

Church music; liturgy; historical importance; the Church; Gregorian chant; past and modern polyphony; singing at church; musical instruments in liturgy

• Publisher: Akademia Ignatianum w Krakowie
• Journal: Perspektywy Kultury
• Year: 2019
• Volume: 24
• Issue: 1
• Pages: 71-104

Dates

published

2020-02-11

Contributors

author

Robert Tyrała

References

• II Synod Plenarny, teksty robocze (1991). Poznań, p. 40, s. 83.
• IV Synod diecezji tarnowskiej, Ad maginem Ecclesiae, w latach 1981-1986 (1990). Tarnów, VI, stat. 280.
• Agenda seu Ritus..., H. Povodovii, Cracoviae 1605, cz. II.
• Asensio Palacios, J.C. (2019). Badania śpiewu gregoriańskiego przed i po publikacji „Semiologii gregoriańskiej”. Pro Musica Sacra, 17.
• Augustoni, L. Gregorianischer Choral. W: H. Musch (red.), Musikund Gottesdienst, 212.
• Benedykt XVI, Słowa podziękowania z okazji nadania tytułu doktoratu honoris causa Uniwersytetu Papieskiego Jana Pawła II w Krakowie oraz Akademii Muzycznej w Krakowie z 4 lipca 2015 roku, Archiwum Rektoratu Uniwersytetu Papieskiego Jana Pawła II w Krakowie.
• Bartkowski, B. (1989). Chorał gregoriański. Rytm. W: Encyklopedia katolicka, t. 3. Lublin.
• Bernagiewicz, R. (2000). Tradycja ustna chorału gregoriańskiego. Liturgia Sacra, 2000, 6, 1(15), 101n.
• Bernat, Z. (1979). Chorał gregoriański. Lublin.
• Bernat, Z. (1989). Chorał gregoriański. Dzieje. W: Encyklopedia katolicka, t. 3, Lublin.
• Blachnicki, F. (1970). Piosenka religijna a ewangelizacja. Katecheta, 14, 195-199.
• Cardine, E. (1970). Primo anno di canto gregoriano. Roma.
• Cardine, E. (1982). Gregorian Semiology. Solesmes.
• Cardine, E. (2000). Semilogia gregoriańska. Kraków.
• Chodkowski, A. (1959). Organy. W: G. Mizgalski, Podręczna encyklopedia muzyki kościelnej. Poznań.
• Chodkowski, A. (1995). Palestrina G.P. W: Encyklopedia muzyki. Warszawa.
• Chomiński, J. (1995). Motet. W: Encyklopedia muzyki. Warszawa.
• Chorzępa, M. (1960). Gorzkie żale, ich geneza i rozwój historyczny. Nasza Przeszłość, 12, 221-257.
• Chwałek, J. (1989). Chorał gregoriański. Notacja. W: Encyklopedia katolicka, t. 3. Lublin.
• Chwałek, J. (1992). O sacrum w organach. Medytacje pro-fana. W: B. Bartkowski (red.), Współczesna polska religijna kultura muzyczna jako przedmiot badań muzykologii. Lublin, 107-115.
• Costa, E. (1984). Canto e musica. W: D. Sartore i A.M. Triacca (red.), Nuovo Dizionario di Litugia. Roma.
• Duft, J. (1999). Wkład klasztoru Sankt Gallen do śpiewu kościelnego. Kultura Opactwa Sankt Gallen. Kraków.
• Erdman, J. (1998). Możliwość wykorzystania literatury organowej we współczesnej liturgii. W: J. Masłowska (red.), Muzyka sakralna. Warszawa, 25-27.
• Erdman, J. (1989). Organy. Warszawa.
• Ewerhart, R. Musikalisch, LfTuK, kol. 1078.
• Feicht, H. (1928). Polska muzyka kościelna w epoce barokowej. Muzyka, 10, 437-439.
• Feicht, H. (1958a). Muzyka w okresie polskiego baroku. W: Z. Szweykowski, S. Łobaczewska i T. Strumiłło (red.), Z dziejów polskiej kultury muzycznej, t. 1. Kraków, 221-227.
• Feicht, H. (1958b). Polskie średniowiecze. W: Z. Szweykowski, S. Łobaczewska i T. Strumiłło (red.), Z dziejów polskiej kultury muzycznej, t. 1. Kraków.
• Feicht, H. (1965a). Dzieje polskiej muzyki religijnej w zarysie. Rocznik Teologii Katolickiej, 12, 8-9.
• Feicht, H. (1965b). Polska muzyka religijna. Rocznik Teologii Katolickiej, 12, z. 4, 13.
• Feicht, H. (1968). Polska pieśń średniowieczna. Kraków.
• Feicht, H. (1975). Studia nad muzyką polskiego średniowiecza. Kraków.
• Fijałek, J. (1903). Bogurodzica. Pamiętnik Literacki, 2, 189.
• Filaber, A. (1993). Dawna pieśń kościelna w odnowionej liturgii. W: R. Pośpiech i P. Tarliński (red.), Śpiew wiernych w odnowionej liturgii. Opole, 39-40.
• Gelineau, J. (1963). Canto e musica nel culto cristiano. Torino.
• Gembalski, J. (1992). Muzyka organowa w liturgii. Czy współczesna liturgia jest nośnikiem kultury. W: B. Bartkowski, S. Dąbek i A. Zola (red.), Współczesna polska religijna kultura muzyczna. Lublin.
• Głowa, W. (1985). Dobór pieśni we Mszy św. Collectanea Theologica, 55, 77-91.
• Göschl, J.B. (2019). Restytucja melodii na przykładzie nowego wydania „Graduale Novum”. Pro Musica Sacra, 17.
• Harper, J. (1997). Formy i układ liturgii zachodniej od X do XVIII wieku. Kraków.
• Hinz, E. (2000). Zarys historii muzyki kościelnej. Pelplin.
• Jeffery, P. (1992). Re-Envisioning Past Musical Culures Ethnomusicology in the Study of Gregorian Chant. Chicago.
• Klawek, A. (1952). Powstanie Godzinek o Matce Bożej. Ruch Biblijny i Liturgiczny, 4, 177-179.
• Kopeć, J.J. (1997). Bogarodzica w kulturze polskiej XVI wieku. Lublin.
• Koperek, S. (1989). Dzieje udostępnienia wiernym mszału. W: Mszał księgą życia chrześcijańskiego. Poznań, 252n.
• Koperek, S. (1998). Obrzęd błogosławienia organów. Roczniki Teologiczne, XLV, 8, 276.
• Kumor, B. (1984). Historia Kościoła, t. V. Lublin.
• Kunzler, M. (1999). Liturgia Kościoła. Poznań.
• Lissa, Z. i Chomiński, J. (1953). Muzyka polskiego odrodzenia. Warszawa.
• Łaś, J. (1965). Tonalność melodii gregoriańskich. Kraków.
• Machura, M. (1987). Organy w służbie liturgii. Ruch Biblijny i Liturgiczny, 3, 1, 257-261.
• Michalak, J. (1939). Zarys liturgiki. Płock.
• Mizgalski, G. (1958a). Chorał gregoriański. W: tegoż, Podręczna encyklopedia muzyki kościelnej. Poznań, 94.
• Mizgalski, G. (1958b). Guido z Arezzo. W: tegoż, Podręczna encyklopedia muzyki kościelnej. Poznań, 191-192.
• Mizgalski, G. (1958c). Karpiński Franciszek. W: tegoż, Podręczna encyklopedia muzyki kościelnej. Poznań, s. 237.
• Mizgalski, G. (1958d). Klonowski Teofil. W: tegoż, Podręczna encyklopedia muzyki kościelnej. Poznań, 245.
• Mizgalski, G. (1958e). Lachmann Wacław. W: tegoż, Podręczna encyklopedia muzyki kościelnej. Poznań, 259-260.
• Mizgalski, G. (1958f). Mocquereau dom Andre. W: tegoż, Podręczna encyklopedia muzyki kościelnej. Poznań, 307.
• Mizgalski, G. (1958g). Organy. W: tegoż, Podręczna encyklopedia muzyki kościelnej. Poznań, 343.
• Mizgalski, G. (1958h). Palestrina G.P. W: tegoż, Podręczna encyklopedia muzyki kościelnej. Poznań, 356.
• Mizgalski, G. (1958i). Pothier dom, Józef. W: tegoż, Podręczna encyklopedia muzyki kościelnej. Poznań, 386.
• Nadolski, B. (1989). Liturgika. Liturgika fundamentalna, t. I. Poznań.
• Nadolski, B. (2013). Liturgika. Liturgia i czas, t. II. Poznań.
• Nikodemowicz, A. (1995). Muzyka instrumentalna w liturgii w oczach kompozytora. Liturgia Sacra, 1, 3-4, 191-196.
• Nowak, J. (1998). Uwielbienie po Komunii św. Anamnesis.
• Nowak-Dłużewski, J. (red.) (1977). Polskie pieśni pasyjne, t. I. Warszawa.
• Olszewski, D. (1983). Dzieje chrześcijaństwa w zarysie. Katowice.
• Pawlak, I. (1978). Śpiew na przygotowanie darów. Msza Święta, 5, 113-114.
• Pawlak, I. (1979). Śpiew na zakończenie Mszy. Msza Święta, 6, 18-21.
• Pawlak, I. (1985). Z dziejów organów, organisty i wykonywania muzyki organowej. W: R. Rak (red.), Służba ołtarza, Katowice, 9-22.
• Pawlak, I. (1989). Chorał gregoriański. Źródła. W: Encyklopedia katolicka, t. 3. Lublin.
• Pawlak, I. (1993). Śpiewy uwielbienia. Lublin.
• Pawlak, I. (1995). Gra na instrumentach – muzyką liturgiczną? Liturgia Sacra, 1, 3-4, 185-190.
• Pawlak, I. (1996). Organy – instrument liturgiczny. Liturgia Sacra 1996, 2, nr 1-2, 80.
• Pawlak, I. (1997). Instrumenty muzyczne. W: Encyklopedia katolicka, t. 7. Lublin, kol. 285.
• Pierrard, P. (1984). Historia Kościoła Katolickiego. Warszawa.
• Pikulik, J. (1980). Śpiew i muzyka w historii liturgii. Ateneum Kapłańskie, 72, z. 427, 198-199.
• Pikulik, J. (1992). Wykonywanie chorału gregoriańskiego. Canor, II, 3.
• Pikulik, J. (1998). Klasyczne formy chorału gregoriańskiego oraz monodii liturgicznej. W: J. Masłowska (red.), Muzyka sakralna. Warszawa, 17-24.
• Pohorecki, E. (1987). Godzinki o Niepokalanym Poczęciu NMP. W: Mały słownik maryjny. Niepokalanów, 24-26.
• Radó, P. (1961). Enchiridion liturgicum, t. II. Romae.
• Ratzinger, J. (1999). Nowa Pieśń dla Pana. Kraków.
• Raugel, F., La musique polyphonique dans le cadre de l’office liturgique, EPCL.
• Reiss, J. (1958). Najpiękniejsza ze wszystkich jest muzyka polska. Kraków.
• Sablayrolles, M. (1947). Le chant gregorien. W: Encyclopedie populaire de connaissances liturgiques. Paris.
• Sapalski, A. (1880). Przewodnik dla organistów. Kraków.
• Saulnier, D. (1979). Le chant gregorien, quelque jalons. Solesmens.
• Saulnier, D. (1995). Requirentes modos musicos, a Dom Jean Claire. Solesmes.
• Sczaniecki, P. (1962). Służba Boża w dawnej Polsce, t. 1. Poznań.
• Sczaniecki, P. (1976). Barok w liturgii. W: Encyklopedia katolicka, t. 2, Lublin.
• Siekierka, I. (1999). Najstarsze świadectwa notacji chorału gregoriańskiego. Liturgia Sacra, 3, 1, 105-119.
• Sinka, T. (1983). Polska pieśń w liturgii. Nasza Przeszłość, 60, z. 4, 257.
• Skop, G.M. (1982). Uwagi na temat doboru śpiewów mszalnych. Ateneum Kapłańskie, 98, 101-105.
• Surzyński, J. (1891a). Polskie pieśni Kościoła katolickiego od najdawniejszych czasów do końca XVI stulecia. Poznań.
• Szymanowicz, M. (1985). Propozycje doboru śpiewów mszalnych na cały rok liturgiczny. W: R. Rak (red.), Służba ołtarza. Katowice, 79-98.
• Tarliński, P. (1993). Zaśpiewajmy Panu pieśń nową – czyli jaką? W: R. Pośpiech i P. Tarliński (red.), Śpiew wiernych w odnowionej liturgii. Opole, 41n.
• Tarliński, P. (1996). Organy elektronowe w liturgii – tak czy nie? Liturgia Sacra, 2, s. 81-92.
• Tarliński, P. (1997). Religijny śpiew ludowy w liturgii Eucharystycznej Dnia Pańskiego. Liturgia Sacra, 3, 2, 59-83.
• Turco, A. (1996). Il canto gregoriano, toni e modi. Roma.
• Tüchle, H. i Bouman C.A. (1986). Historia Kościoła, t. III. Warszawa.
• Tyrała, R. (2000). Soborowa odnowa muzyki kościelnej w Polsce. Kraków.
• Tyrała, R. (2001). Chorał gregoriański wciąż pierwszym śpiewem Kościoła. Anamnesis, 26(3), s. 49-60.
• Tyrała, R. (2011). Cecyliański ruch odnowy muzyki kościelnej na ziemiach polskich (1869-1939). Kraków.
• Tyrawa, J. (1989). Eucharystia – czasy nowożytne. W: Encyklopedia katolicka, t. 4. Lublin.
• Wiara, modlitwa i życie w Kościele katowickim. Uchwały I Synodu diecezji katowickiej. (1976). Katowice–Rzym, 5.1.5-5.1.6, s. 79.
• Winniczuk, L. (red.) (1976). Mały słownik kultury antycznej. Warszawa.
• Woronczak, J. (1952). Tropy i sekwencje w literaturze polskiej do połowy XVI wieku. Pamiętnik Literacki, 43, 335-345.
• Zawitkowski, J. (1980). Polska pieśń liturgiczna. Ateneum Kapłańskie, 72, z. 427, 236.

Identifiers

DOI

10.35765/pk.2019.2401.07