Results of the latest interdisciplinary research conducted in the Church of St. James in Sandomierz

• Authors: Małgorzata Doroz-Turek , Andrzej Gołembnik , Justyna Kamińska , Kamil Rabiega

Title variants

PL

Wyniki ostatnich badań interdyscyplinarnych przeprowadzonych w kościele św. Jakuba w Sandomierzu

Abstracts

PL

Artykuł stanowi podsumowanie badań interdyscyplinarnych przeprowadzonych w maju 2022 r. w mającym XIII-wieczną metrykę kościele dominikańskim pw. św. Jakuba w Sandomierzu. Badania obejmowały wykonanie sondażu archeologicznego założonego na styku prezbiterium i korpusu nawowego, a następnie analizę architektoniczną i historyczno-artystyczną odkrytych murów i detalu architektonicznego. Prace miały na celu pozyskanie nowych materiałów dotyczących początków i późniejszych przekształceń kościoła pw. św. Jakuba. Oprócz tradycyjnych metod badawczych i dokumentacyjnych wykorzystano technologie cyfrowe, tj. fotografię cyfrową, skanowanie laserowe i fotogrametrię. Zarejestrowane w ten sposób etapy prac archeologicznych można było dzięki temu włączyć w istniejący już cyfrowy model 3D całego zespołu klasztornego. Do datowania poszczególnych struktur wykorzystano, poza metodami archeologicznymi, zachowane materiały źródłowe (tekstowe oraz ikonograficzne). Relacja zarejestrowanych w wykopie warstw ze względu na późniejsze wkopy (związane z przebudowami i pochówkami) nie tworzyła czytelnej sekwencji i nie może być podstawą wiążących ustaleń chronologicznych. Wstępne datowanie oparto zatem na relacji zachodzącej pomiędzy murami oraz na wymiarach odsłoniętych cegieł. Ustalono, że ceglany fundament oznaczony jako k. 43/44 może pochodzić z XIII w. i stanowić fragment niezachowanej przegrody chórowej kościoła–hipoteza ta będzie wymagała weryfikacji w przyszłości. Odsłonięto ponadto nieznany wcześniej, być może średniowieczny mur o przebiegu NS (k. 3) na linii filarów międzynawowych, a także pachę sklepienną sklepienia przedsionka krypty pod kaplicą Męczenników. Wśród odkrytych detali architektonicznych należy wyróżnić fragment XIII-wiecznej kształtki ceramicznej, być może pochodzącej z przegrody chórowej oraz kamienne płyty posadzkowe. Odkryte struktury murowane, detal architektoniczny oraz ślady licznych wkopów świadczą o tym, że badana część świątyni ulegała na przestrzeni wieków licznym przekształceniom, a także była intensywnie wykorzystywana do pochówków.

EN

The article is a summary of interdisciplinary research conducted in the 13th-century Dominican Church of St. James in Sandomierz in May 2022. The research included an archaeological survey located at the junction of the presbytery and the nave, followed by an architectural and historical-artistic analysis of the discovered walls and architectural details. The aim of the work was to obtain new materials regarding the beginnings and subsequent transformations of the church of St. James. In addition to traditional research and documentation methods, digital technologies were used, i.e. digital photography, laser scanning and photogrammetry. The stages of archaeological work recorded in this way could be incorporated into the existing digital 3D model of the entire monastery complex. Archaeological methods, as well as preserved source materials (textual and iconographic) were used to date individual structures. Due to later excavations (related to reconstructions and burials), the relationship between the layers recorded in the excavation did not create a clear sequence and cannot be the basis for findings regarding chronology. The initial dating was therefore based on the relationship between the walls and on the dimensions of the discovered bricks. It was established that the brick foundation marked as k. 43/44 may come from the 13th-century and constitute a fragment of the unpreserved choir partition of the church–this hypothesis will require verification in the future. Additionally, a previously unknown, possibly medieval wall with a NS course (k. 3) on the line of pillars between the naves was uncovered, as well as a vaulted ceiling of the vestibule of the crypt under the Martyrs’ Chapel. The discovered architectural details include a fragment of a 13th-century ceramic molding, perhaps coming from the choir partition, and stone floor slabs. The discovered brick structures, architectural details and traces of numerous secondary excavations prove that the examined part of the church has undergone numerous transformations over the centuries and was intensively used for burials.

Keywords

EN

Sandomierz; Church of St. James; mendicant architecture; medieval architecture; brick architecture; interdisciplinary research

PL

Sandomierz; kościół pw. św. Jakuba; architektura mendykancka; architektura średniowieczna; architektura ceglana; badania interdyscyplinarne

• Publisher: Politechnika Wrocławska. Oficyna Wydawnicza Politechniki Wrocławskiej
• Journal: Architectus
• Year: 2024
• Issue: 3 (79)
• Pages: 3-12

Dates

published

2024

Contributors

author

Małgorzata Doroz-Turek

• Faculty of Civil Engineering and Architecture, Kielce University of Technology, Poland

• https://orcid.org/0000000229295610

author

Andrzej Gołembnik

• INCEDO3D, Ostrówek, Poland

• https://orcid.org/0000000288108635

author

Justyna Kamińska

• Faculty of Art History, Jagiellonian University, Poland

• https://orcid.org/0000000268323346

author

Kamil Rabiega

• Faculty of Historical and Social Sciences, Cardinal Stefan Wyszyński University in Warsaw, Poland

• https://orcid.org/0000000204284237

References

• Buliński, Melchior. Monografija miasta Sandomierza. Warszawa: Druk. F. Czerwińskiego i S. Niemiery 1879.
• Cackowski, Krzysztof, and Andrzej Gołembnik “Sprawozdanie wstępne z archeologicznych badań wykopaliskowych, przeprowadzonych w sezonie wiosennym 2018 (kwiecień–maj) w rejonie SE narożnika dawnego klasztoru dominikanów w Sandomierzu.” Sandomierz 2018 [manuscript in archives of the Voivodeship Office for the Protection of Monuments (WUOZ), Delegation in Sandomierz].
• Doroz-Turek, Małgorzata. “Badania architektoniczne dzwonnicy kościoła pw. św. Jakuba Apostoła w Sandomierzu.” Architectus, nr 4(56) (2018): 13–30. http://dx.doi.org/10.5277/arc180402.
• Doroz-Turek, Małgorzata. “Dzwonnica–akcent architektoniczny kościoła św. Jakuba Apostoła ojców dominikanów w Sandomierzu.” In Dominikański klasztor św. Jakuba w Sandomierzu. Archeologia i architektura, historia i współczesność, edited by Andrzej Gołembnik, Marcin Lisak, 173–196. Kraków–Warszawa: Instytut Historii Architektury i Konserwacji Zabytków na Wydziale Architektury Politechniki Krakowskiej, Instytut Statystyki Kościoła Katolickiego SAC w Warszawie 2019.
• Florek, Marek. “Wyniki badań archeologicznych prowadzonych przy kościele św. Jakuba i dawnym klasztorze dominikańskim w Sandomierzu za lata 1990–1992.” Materiały i Sprawozdania Rzeszowskiego Ośrodka Archeologicznego za lata 1991–1992, t. 14 (1993): 111–138.
• Gołembnik, Andrzej, and Marcin Lisak, eds. Dominikański klasztor św. Jakuba w Sandomierzu. Archeologia i architektura, historia i współczesność. Kraków–Warszawa: Instytut Historii Architektury i Konserwacji Zabytków na Wydziale Architektury Politechniki Krakowskiej, Instytut Statystyki Kościoła Katolickiego SAC w Warszawie, 2019.
• Gołubiew, Zofia. “Kościół dominikański p.w. św. Jakuba w Sandomierzu w XIII stuleciu i jego dekoracja architektoniczna.” In Studia nad historią dominikanów w Polsce 1222–1972, edited by Jerzy Kłoczowski, t. 2, 9–196. Warszawa: Wydawnictwo Polskiej Prowincji Dominikanów, 1975.
• Jurkowlaniec, Tadeusz. “Gołębie i smoki. Z badań nad oprawą rzeźbiarską kościoła św. Jakuba w Sandomierzu.” Zeszyty Sandomierskie 27, nr 49 (2020): 8–20.
• Jurkowlaniec, Tadeusz. “Portal główny kościoła św. Jakuba w Sandomierzu. Zawiązek interpretacji treści dzieła.” Biuletyn Historii Sztuki 83, nr 2 (2021): 213–252. https://doi.org/10.36744/bhs.995.
• Kamińska, Justyna. “Kto fundował XIII-wieczny zespół klasztorny dominikanów w Sandomierzu?” Biuletyn Historii Sztuki 82, nr 2, (2020): 175–207. https://doi.org/10.36744/bhs.640.
• Kamińska, Justyna. “Środkowoeuropejskie źródła architektury kościoła i klasztoru Dominikanów w Sandomierzu – nowe hipotezy badawcze.” Biuletyn Historii Sztuki 86, nr 2 (2024): 5–30. https://doi.org/10.36744/bhs.1547.
• Kamińska, Justyna, Małgorzata Doroz-Turek, and Andrzej Gołembnik. “Uwagi na temat faz budowy dominikańskiego kościoła św. Jakuba w Sandomierzu – wyniki badań Interdyscyplinarnych/Notes on the Phases of Construction of the Dominican Church of St. James in Sandomierz: Results of Interdisciplinary Research.” Wiadomości Konserwatorskie / Journal of Heritage Conservation 76, (2023): 98–114. doi: 10.48234/WK76SANDOMIERZ.
• Meersseman, Gilles Gérard. “L’architecture dominicaine au XIIIe siècle: legislation et pratique.” Archivum Fratrum Praedicatorum, t. 16, (1946): 136–190.
• Pietrusiński, Jerzy. “Sztuka średniowieczna w Sandomierzu XII–XV wieku.” In Dzieje Sandomierza, edited by Stanisław Trawkowski, t. 1, Średniowiecze, 137–167. Warszawa: Polskie Towarzystwo Historyczne 1993.
• Polanowski, Leszek, and Jerzy Zub. “Architektura klasztoru dominikanów sandomierskich w świetle ostatnich badań historycznych i archeologicznych.” Materiały i Sprawozdania Rzeszowskiego Ośrodka Archeologicznego za lata 1991–1992, t. 14 (1993): 95–110.
• Sundt, Richard A. “»Mediocres domos et humiles habeant fratres nostri«: Dominican legislation on architecture and architectural decoration in the 13th century.” Journal of the Society of Architectural Histori ans 46, no. 4 (December 1987): 394–407.
• Szyma, Marcin, Anna Bojęś-Białasik, Jacek Czechowicz, Krzysztof J. Czyżewski, and Marek Walczak. “Przegroda chórowa i lektorium w kościele Trójcy Świętej w Krakowie. Rekonstrukcja – datowanie – użytkowanie.” Biuletyn Historii Sztuki 83, nr 4 (2021): 783–842. https://doi.org/10.36744/bhs.1070.
• Walicki, Marek. “Dekoracja architektury i jej wystrój artystyczny.” In Sztuka polska przedromańska i romańska do schyłku XIII wieku, edited by Michał Walicki, t. 1, 195–245. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1971.
• Wojciechowski, Jarosław. “Kościół św. Jakóba w Sandomierzu.” Przegląd Techniczny 48, nr 16 (1910a): 207–210.
• Wojciechowski, Jarosław. “Kościół św. Jakóba w Sandomierzu.” Tygodnik Illustrowany 51, nr 34 (1910b): 688.

Identifiers

DOI

10.37190/arc240301

Biblioteka Nauki

58969931