W imię socjalizmu - poszukiwanie miejsca na ziemi. Przypadek Leona (Libera) Gotloba

• Authors: Martyna Rusiniak-Karwat

Title variants

EN

In the Name of Socialism – Searching for a Place in the World. The Case of Leon (Liber) Gotlob

Abstracts

PL

W artykule zostały ukazane koleje życia i wędrówki żydowskiego socjalisty z Bundu Leona (Libera) Gotloba. Są one odzwierciedleniem losu wielu osób z jego pokolenia – których młodość przypadała na lata przed 1939 r. Na jego przykładzie autorka wskazała, że nie zawsze mamy wpływ na miejsce zamieszkania i osiedlenia, a pewne decyzje wymusza na nas sytuacja polityczna i społeczna, a także osoby trzecie. Wybuch wojny w 1939 r. był przyczyną ucieczki Gotloba na wschód przed okupantem niemieckim, co zakończyło się aresztowaniem i zesłaniem do łagru na terenie ZSRS. „Amnestia” latem 1941 r. umożliwiła bohaterowi artykułu wydostanie się z ZSRS i przejście szlaku bojowego w szeregach Armii Andersa. W tym czasie informacje o śmierci najbliższych i Zagładzie Żydów spowodowały, że zaczął wiązać swoje plany życiowe ze Stanami Zjednoczonymi, gdzie zamierzał kontynuować pracę w Bundzie. W związku z niepowodzeniem starań o wyjazd, przebywając w Wielkiej Brytanii jako zdemobilizowany żołnierz, postanowił z nową rodziną powrócić do Polski, co nastąpiło jesienią 1947 r. Aktywnie uczestniczył w odbudowie komitetu Bundu i życia społeczności żydowskiej w Tarnowie aż do chwili aresztowania w marcu 1949 r. Pomimo wcześniejszej ostrej krytyki ZSRS i komunizmu, doświadczeń utraty wolności podczas wojny i w powojennej Polsce oraz inwigilacji jego osoby, potrafił dostosować się do ówczesnych realiów politycznych. Po wyjściu z więzienia w listopadzie 1951 r., działał w Towarzystwie Społeczno-Kulturalnym Żydów w Polsce. Dopiero wydarzenia roku 1956 w Polsce, a co za tym idzie – również otwarcie drogi do emigracji, pozwoliły mu osiągnąć wcześniejszy cel. Razem z rodziną i przyjaciółmi z Tarnowa znalazł się w Ameryce i w wolnym świecie kontynuował pracę w szeregach Bundu.

Keywords

PL

emigracja; II wojna światowa; ZSRS – zsyłka; szlak bojowy – Armia Andersa; Bund; emigracja z Polski – 1957 r.; Polska; Żydzi; lata 1947–1957

EN

emigration; World War II; the USSR – exile; battle trail – Anders’ Army; Bund

• Publisher: Instytut Pamięci Narodowej, Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu
• Journal: Pamięć i Sprawiedliwość
• Year: 2022
• Volume: 39
• Issue: 1
• Pages: 356-383

Dates

published

2022

Contributors

author

Martyna Rusiniak-Karwat

• Instytut Studiów Politycznych Polskiej Akademii Nauk

• https://orcid.org/0000000204941137

References

• Artymowski S., Repatriacja żołnierzy Polskich Sił Zbrojnych z Europy Zachodniej do Polski w latach 1945-1948, Poznań 2012.
• Berendt G., Emigracja ludności żydowskiej z Polski w latach 1945-1967, „Polska 1944/45-1989. Studia i Materiały” 2006.
• Boćkowski D., Losy żydowskich uchodźców z centralnej i zachodniej Polski (bieżeńców) przebywających na terenie obwodu białostockiego w latach 1939-1941, „Studia Podlaskie” 2006.
• Collomp C., Rescue, Relief and Resistance. eTh Jewish Labor Commttee's Anti-Nazi Operations, 1934-1945, Detroit 2021.
• Grądzka-Rejak M., „Zbierać informacje o akcji przygotowawczej i sytuacji w organizacji…”. Działalność „referenta do spraw żydowskich” przy WUPB w Krakowie w latach 1947-1950, „Pamięć i Sprawiedliwość” 2021, nr 2 (38).
• Kwiek J., Dzieje ludności żydowskiej w Tarnowie po II wojnie światowej, „Kwartalnik Historii Żydów” 2005, nr 3.
• Nussbaum K., Historia złudzeń. Żydzi w Armii Polskiej w ZSRR 1943-1945, Warszawa 2016.
• Potępa S., Wielki przewodnik, t. 10: Tarnów. Zawale, Tarnów 2003.
• Radomski J.A., Polski Korpus Przysposobienia i Rozmieszczenia, „Przegląd Historyczno-Wojskowy” 2007, nr 4 (219).
• Rosner A.M., Obraz społeczności ocalałych w Centralnej Kartotece Wydziału Ewidencji i Statystyki CKŻP, Warszawa 2018.
• Rusiniak-Karwat M., Bundists in the Soviet Union during Second World War [w:] Bundist Legacy aeftr the Second World War. „Real” Place versus „Displaced” Time, red. V. Pinto, Leiden-Boston 2018.
• Rusiniak-Karwat M., Nowe życie na zgliszczach. Bund w Polsce w latach 1944-1949, Warszawa 2016.
• Sommer A., Działalność służb bezpieczeństwa wobec środowiska żydowskiego na terenie województwa krakowskiego w latach 1949-1954 na przykładzie rozpracowania obiektowego o kryptonimie „Jordan” i „Zator”, „Kwartalnik Historii Żydów” 2007, nr 4 (224).
• Stola D., Kraj bez wyjścia? Migracje z Polski w latach 1949-1989, Warszawa 2012.
• Wenklar M., Nie tylko WiN i PSL. Opór społeczny w latach 1945-1956 w powiecie tarnowskim, Kraków 2009.
• Wenklar M., Poczta ***, „Karta” 2009, nr 61.
• Wenklar M., Powiatowy Urząd Bezpieczeństwa Publicznego w Tarnowie w latach 1945-1955. Struktura i główne kierunki działań operacyjnych, „Aparat Represji w Polsce Ludowej 1944- 1989” 2009, nr 1 (7).
• Wierzcholska A., Relations between the Bund and the Polish Socialists Party from a micro-historical perspective: Tarnów in the interwar period, „East European Jewish Afairs” 2013, nr 3.

Identifiers

DOI

10.48261/pis223917

Biblioteka Nauki

2156701