Konsiliencja, czyli o porozumieniu między naukami w trzecim tysiącleciu

• Authors: Elżbieta Chrzanowska-Kluczewska

Title variants

EN

Consillience – Consensus Between Sciences in the Third Millenium/21st Century

Abstracts

EN

Consilience (the term originating in inductive logic and “modernized” in the 1990s by E. O. Wilson, the creator of sociobiology) refers to the age-long dream of humanity that one day all branches of learning will see their unification – from the sciences, through social an economic studies, to humanities and even visual arts. Thus, consilience is a search for a common system that would underlie the totality of human knowledge, rooted in the belief in the unity of nature and orderliness of our universe. It has found its reflection in the General Systems Theory, hybrid disciplines and interdisciplinary studies. The author argues that the methodological quests of modern linguistics, which occupies a central position in relation to several disciplines, can direct us towards reaching consilience by focusing on categories and concepts of great generality (necessity vs. contingency, mathematical vs. non-mathematical modelling, the structure of game, etc.). Ultimately, consilience raises a question as to the feasibility of working out a common language and a common set of problems for all scholars and scientists despite the progressing narrowness of specialization and minuteness of research.

PL

Konsiliencja (termin wywodzący się z logiki indukcyjnej a „zmodernizowany” w latach 1990-tych przez E. O. Wilsona, twórcę socjobiologii) odnosi się do odwiecznego marzenia ludzkości o unifikacji wiedzy z wszelkich dziedzin – od nauk ścisłych, poprzez nauki społeczno-ekonomiczne, aż do humanistyki a nawet sztuk wizualnych. Jest to poszukiwanie wspólnego systemu dla całokształtu wiedzy ludzkiej, oparte na wierze w jedność natury i uporządkowanie świata. We współczesnej nauce znalazło odzwierciedlenie w Ogólnej Teorii Systemów, naukach hybrydycznych i studiach interdyscyplinarnych. Autorka dowodzi, że metodologiczne poszukiwania współczesnego językoznawstwa, które zajmuje miejsce centralne w stosunku do wielu nauk, mogą wskazać nam drogę ku konsiliencji poprzez poszukiwanie kategorii o wielkiej ogólności (konieczność kontra przypadkowość, model matematyczny kontra model niematematyczny, struktura gry, itp.). Ostatecznie konsiliencja jest pytaniem o możliwość wypracowania wspólnego języka i wspólnej problematyki dla naukowców w obliczu postępującej wąskiej specjalizacji i szczegółowości w badaniach.

Keywords

EN

consilience; structure; game theory; necessity vs. contingency; combination of opposites

PL

konsiliencja; struktura; teoria gier; konieczność a przypadek; łączenie przeciwieństw

• Publisher: Krakowskie Towarzystwo TERTIUM
• Journal: Półrocznik Językoznawczy Tertium
• Year: 2016
• Volume: 1
• Issue: 1&2
• Pages: 40-49

Dates

published

2016

Contributors

author

Elżbieta Chrzanowska-Kluczewska

• Uniwersytet Jagielloński w Krakowie

References

• Bertalanffy, Ludwig, von (1984) Ogólna teoria systemów. Podstawy, rozwój, zastosowania. Warszawa: PIW.
• Chrzanowska-Kluczewska, Elżbieta (2004) Language-Games: Pro and Against. Kraków: Universitas.
• Deleuze, Gilles, Félix Guattari (1980/1988) „Kłącze”. [W:] Colloquia Communia, 1–3 /36–38/ 1988: 221 –237.
• Eco, Umberto ([1968] 1996) Nieobecna struktura. [La struttura assente] (tłum. Adam Weinsberg i Paweł Bravo). Warszawa: Wydawnictwo KR.
• Eco, Umberto, Richard Rorty, Jonathan Culler, Christine Brooke-Rose ([1992]1996) Interpretacja i nadinterpretacja. Kraków: Wydawnictwo Znak.
• Feyrabend, Paul K. ([1975] 1996) Przeciw metodzie (tłum.) Stefan Wiertlewski. Wrocław: Siedmioróg.
• Fish, Stanley ([1980] 1990/2002) Interpretacja, retoryka, polityka. Kraków: Universitas.
• Fleischer, Michael (2002) „System biologiczny, społeczny i kulturowy w ujęciu systemowej teorii kultury”. [W:] Janusz Jaskóła, Anna Olejarczyk (red.) Kosmologie światów możliwych. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego; 157–190.
• Graff, Agnieszka (2002) „Nie oddamy Joyce’a!”. [W:] Katarzyna Bazarnik (red.) Od Joyce’a do liberatury. Kraków: Universitas; 3– 20.
• Heller, Michał (1992) „Co to znaczy, że przyroda jest matematyczna”. [W:] Michał Heller, Józef Życiński, Alicja Michalik (red.) Matematyczność przyrody. Kraków: OBI. Kraków; 9–22.
• Ingarden, Roman ([1947] 2000) Szkice z filozofii literatury. Kraków: Wydawnictwo Znak.
• Johnson, Bryan Stanley (2002) „Czy ty nie za wcześnie piszesz wspomnienia?”. [W:] Katarzyna Bazarnik (red.) Od Joyce’a do liberatury. Kraków: Universitas; 195–214.
• Kaku, Michio (1994) Hiperprzestrzeń. Wszechświaty równoległe, pętle czasowe i dziesiąty wymiar. Warszawa: Prószyński i S-ka.
• Kleiber, Georges ([1990] 2003) Semantyka prototypu. Kategorie i znaczenie leksykalne. (tłum. Bronisława Ligara). Kraków: Universitas.
• Lem, Stanisław ([1968] 2002) Filozofia przypadku. Literatura w świetle empirii. Kraków: Wydawnictwo Literackie.
• Monod, Jacques ([1970] 1979) Przypadek i konieczność: esej o filozofii biologii współczesnej. Warszawa: Głos.
• Mrozek, Jarosław (2002) „Idea świata niematematycznego jako forma eksplikacji tezy o matematyczności przyrody”. [W:] Janusz Jaskóła, Anna Olejarczyk (red.) Kosmologie światów możliwych. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego; 73–81.
• Norris, Christopher (2001) Dekonstrukcja przeciw postmodernizmowi. Teoria krytyczna i prawo rozumu. Kraków: Universitas.
• Rorty, Richard ([1986] 1996), „Przygodność języka”. [W:] Stanisław Czerniak, Andrzej Szahaj (red.) Postmodernizm a filozofia. Wybór tekstów. Warszawa: Instytut Filozofii i Socjologii PAN; 113 –142.
• Stewart, Ian ([1989] 1994) Czy Bóg gra w kości? Nowa matematyka chaosu. Warszawa: PWN.
• Wilson, Edward O. ([1998] 2002) Konsiliencja. Jedność wiedzy, (tłum.) Jarosław Mikos. Poznań: Zysk i S-ka.
• Życiński, Józef (1992) „Jak rozumieć matematyczność przyrody”. [W:] Michał Heller, Józef Życiński, Alicja Michalik (red.) Matematyczność przyrody. Kraków: OBI; 23–42.

Identifiers

DOI

10.7592/Tertium2016.1.2.Chrzanowska

Biblioteka Nauki

1192155