Legendy i wierzenia Słowian oraz ich odzwierciedlenie w polskich i angielskich nazwach roślin

• Authors: Alina Szwajczuk

Title variants

EN

Slavic Legends and Folk Beliefs and Their Embodiment in Polish and English Names of Plants

Abstracts

EN

Waniakowa (2012) advocates migration of plant names together with associated folk beliefs as in the case of ‘forget-me-not’. The abundance of names, concealed secrets and wandering nature of human mind, reference to political contexts and historical backgrounds as well as healing properties and occult phenomena render the symbol of a flower multidimensional. The paper is supposed to depict the manner in which the reality is perceived via the plant’s symbolism embodied in its name. In particular, these are Slavic legends and beliefs analyzed as semantic motivation of the plant’s denomination process that constitute the paper’s main thrust. The key assumption, however, is initial verification whether Slavic associations with plants are reflected in their names in the Polish language, and whether the migration of Slavic beliefs via migration of names into the Anglo-Saxon culture has taken place. Phytonyms are presented from a diachronic and synchronic perspective. Further, an integral element of the study shall be an attempt to translate old and contemporary Polish and English plant names.

PL

Jadwiga Waniakowa (2012) twierdzi, iż wraz z nazwą kwiatów wędrowały wierzenia, tak jak miało to miejsce w przypadku „niezapominajki”. Bogactwo nazw, skrywane tajniki i wędrówki myśli ludzkiej, nawiązanie do kontekstów politycznych i historycznych oraz właściwości leczniczych i zjawisk okultystycznych sprawiają, że symbol kwiatu staje się pojęciem wielowymiarowym. Niniejszy referat ma na celu zobrazowanie sposobu postrzegania rzeczywistości przez symbolikę rośliny odzwierciedloną w nazwach. W szczególności, punkt wyjścia stanowią legendy i wierzenia Słowian. Głównym założeniem jest wstępna weryfikacja, czy w języku polskim słowiańskie skojarzenia związane z rośliną odzwierciedlone są w nazwach roślin oraz czy, tym samym, nastąpiła migracja wierzeń słowiańskich poprzez migrację nazw do kultury anglosaskiej. Fitonimy przedstawione zostały z perspektywy diachronicznej i synchronicznej. Nieodzownym elementem poszukiwań oraz wyzwaniem jest również podjęta próba tłumaczenia zwyczajowych nazw dawnych. Dociekania badawcze rozpoczęły się od analizy nazwy „wyżlin większy”/Antirrhinum majus L. Polska nazwa rośliny („wyżlin”) oznaczająca dawniej „pysk zwierzęcy, szczególnie psi albo cielęcy obrany ze skóry i mięsa”[1] odzwierciedlona jest w dawnych nazwach angielskich takich jak Dog’s-mouth [pysk psi] czy Calf’s-mouth [pysk cielęcy](Nowick 2015: 36). W języku polskim zaś roślina znana jest jako lwia paszcza.   [1] Źródło: https://sjp.pwn.pl/doroszewski/wyzlin;5523280.html. Data ostatniego dostępu: 25.04.2020.

Keywords

PL

nazwy własne; nazwy historyczne; legendy; Słowianie; etymologia; onomastyka; tłumaczenie

• Publisher: Krakowskie Towarzystwo TERTIUM
• Journal: Półrocznik Językoznawczy Tertium
• Year: 2020
• Volume: 5
• Issue: 1
• Pages: 150-169

Dates

published

2020

Contributors

author

Alina Szwajczuk

• Uniwersytet Szczeciński

• https://orcid.org/0000000284716668

References

• Armitage, Allan M. (2001) Armitage’s Manual of Annuals, Biennials, and Half-Hardy Perennials. Portland: Timber Press.
• Barton, Benjamin, Herbert, Thomas Castle (1837) The British Flora Medica or the History of the Medicinal Plants of Great Britain. London: Henry G. Bohn, York Street, Covent Garden.
• Boryś, Wiesław (2005) Słownik etymologiczny języka polskiego. Wydawnictwo Literackie, Kraków.
• Britten, James, Robert Holland (1886) A Dictionary of English Plant Names 1886. London: Trübner & Co.
• Brückner, Aleksander (1980) Mitologia słowiańska i polska. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
• Brückner, Aleksander (1927) Słownik etymologiczny języka polskiego. Kraków: Krakowska Spółka Wydawnicza.
• Chodurska, Halina (2003) Ze studiów nad fitonimami rękopiśmiennych zielników wschodniosłowiańskich XVII-XVIII wieku. Kraków: Wydawnictwo Naukowe Akademii Pedagogicznej.
• Earle, John (1880) English Plant Names from the Tenth to the Fifteenth Century. Oxford: Clarendon Press.
• Gledhill, David ([1985] 2008) The Names of Plants. Cambridge: Cambridge University Press.
• Kreiner, Jerzy (1960) Słownik etymologiczny łacińskich nazw i terminów używanych w biologii oraz medycynie. Wrocław-Kraków: Zakład Narodowy Imienia Ossolińskich. Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk.
• Kuźnicka, Barbara (2006) „Zielniki i albumy florystyczne Elizy Orzeszkowej”. Kwartalnik Historii Nauki i Techniki, 51 (2); 69-78.
• Lyons, A.B. (1900): Plant Names Scientific and Popular. Detroit: Nelson, Baker & Co. Publishers.
• Łuczaj, Łukasz, Krzysztof Oklejewicz, Kazimierz Andrzej Nowak, Ewa Pirożnikow (2008) „Ludowe nazwy głogów (Crataegus) i róż (Rosa) w Polsce od końca XIX w. do czasów obecnych”. Rocznik Dendrologiczny, 56; 115-129.
• Majewski, Erazm (1893) Słownik Nazw Zoologicznych i Botanicznych Polskich Erazma Majewskiego. Warszawa: Druk Noskowskiego.
• Podbielkowski, Zbigniew, Barbara Sudnik-Wójcikowa (2003) Słownik roślin użytkowych: polski, łaciński, angielski, francuski, niemiecki, rosyjski. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne.
• Quattrocchi, Umberto (2012) CRC World Dictionary of Medicinal and Poisonous Plants. Common Names, Scientific Names, Eponyms, Synonyms, and Etymology. Boca Raton: CRC Press.
• Spólnik, Anna (1990) Nazwy polskich roślin do XVIII wieku. Wrocław: Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk.
• Szcześniak, Krystyna (2013) Świat roślin światem ludzi na pograniczu wschodniej i zachodniej słowiańszczyzny. Gdańsk: Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego.
• Szweykowska, Alicja, Jerzy Szweykowski (red.) (1993) Słownik botaniczny. Warszawa: Wydawnictwo „Wiedza Powszechna”.
• Waniakowa, Jadwiga (2012) Polskie gwarowe nazwy dziko rosnących roślin zielnych na tle słowiańskim. Zagadnienia ogólne. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego
• Źródła internetowe
• Atlas Roślin. [https://atlas.roslin.pl/plant/6440. Data ostatniego dostępu: 28.04.2020].
• ExploratoryShakespeare.[https://journeys.dartmouth.edu/exploratoryshakespeare/2015/07/07/love-in-idleness/. Data ostatniego dostępu: 28.04. 2020].
• Lexico. [https://www.lexico.com/en/definition/spleenwort. Data ostatniego dostępu: 24.06. 2020].
• Missouri Botanical Garden. [https://www.missouribotanicalgarden.org. Data ostatniego dostępu: 26.01.2020].
• Royal Horticultural Society. [https://www.rhs.org.uk. Data ostatniego dostępu: 26.01. 2020].
• Słownik Języka Polskiego. [https://sjp.pwn.pl/doroszewski/wyzlin;5523280.html. Data ostatniego dostępu: 25.04. 2020].

Identifiers

DOI

10.7592/Tertium2020.5.1.Szwajczuk

Biblioteka Nauki

1192912